«Z dyskryminacyjaj sutyknułasia tolki ŭ pryjomnaj kamisii Akademii mastactvaŭ, a tak ad hiendarnaj nieadpaviednaści tolki plusy». Jak pracujecca ŭ Biełarusi žančynie-kavalu
«Pahladzi na siabie! Jaki ź ciabie kaval?» — tak joj zajavili ŭ pryjomnaj kamisii padčas pastupleńnia na fakultet mastackaj apracoŭki mietału. Z tych časoŭ prajšło 28 hadoŭ. Siońnia Maryja — mastak-skulptar, kaval z bahatym dośviedam pracy na abjektach u Biełarusi i za miažoj. Čamu Maryja vybrała takuju prafiesiju i ci vyhadna siońnia zajmacca mastackim kavańniem? Karespandent vydańnia Myfin.by pahutaryŭ ź biełaruskaj žančynaj-kavalom.
Fota: asabisty archiŭ hieraini
Heta jaje kavanyja vyraby ŭpryhožvajuć stancyju mietro «Kavalskaja Słabada», pasolstva Vatykana ŭ Minsku, chram-pomnik u honar Usich Śviatych, mikrarajon Novaja Baravaja. Kavanyja vyraby biełaruskaj žančyny-kavala znachodziacca ŭ kalekcyjach ajčynnych i zamiežnych muziejaŭ u Litvie, Rasii, Ukrainie, Hiermanii, Polščy, Aŭstryi, ZŠA.
«Razumieła, što idu nie tudy i nie z tymi»
Paśla škoły Maryja pastupiła ŭ Biełaruski dziaržaŭny piedahahičny ŭniviersitet na śpiecyjalnaść «nastaŭnik čarčeńnia i malavańnia». Ale nie skončyła VNU.
«Trapiła zusim nie ŭ svajo asiarodździe. U asiarodździ dziaŭčat-mastačak, budučych nastaŭnikaŭ ja vostra razumieła, što idu nie tudy i nie z tymi. Chutčej za ŭsio, adbivalisia dziciačyja hady ŭ mužčynskim kalektyvie, bo ja rasła ŭ siamji z dvuma bratami, baćkam i dziadulem. Ź dziacinstva stvaralnaja ručnaja praca była zaŭsiody pobač.
Na kantraście, u žanočym kalektyvie, ja dakładna vyznačyłasia, čym chaču zajmacca. Tamu raźviarnułasia na 180 hradusaŭ — vyrašyła pastupać u Akademiju mastactvaŭ, vybraŭšy kirunak — mastackaja apracoŭka mietału.
Viadoma, baćki źniervavalisia, daviedaŭšysia, što ja kidaju piedahahičny ŭniviersitet i idu vučycca na kavala, ale nie adhavorvali. Viedali, što lubyja arhumienty buduć bieskarysnymi», — uspaminaje Maryja.
Fota: asabisty archiŭ hieraini
Paśla zakančeńnia Akademii mastactvaŭ dziaŭčyna źviarnułasia ŭ rajonnuju administracyju pa subsidyju dla pradprymalnikaŭ-pačatkoŭcaŭ. Atrymała biazvypłatnuju dapamohu ŭ 400 dalaraŭ i zasnavała mastacka-vytvorčaje abjadnańnie TAA «Artabjekt». Hrošaj chapiła na kuplu vuhłašlifavalnaj mašyny, mietału i arendu kuźni.
«Artabjekt» da hetaha času prajektuje i vyrablaje ekskluziŭnyja kavanyja aharodžy, małyja architekturnyja formy, meblu, pradmiety interjera. Za čas pracy byli stvoranyja abjekty dla mnohich jurydyčnych i pryvatnych asob.
«Źmieniacca pakaleńni, a raboty zastanucca»
Praca nikoli nie pieratvorycca ŭ rucinu, apisvaje plusy svajoj prafiesii Maryja.
«Mietał — vielmi ŭdziačny materyjał. Choć ułaścivaści mietału mnie viadomyja ŭžo daŭno, tym nie mienš ja ŭsio jašče praciahvaju adkryvać jaho novyja mahčymaści. Mnie zdajecca, što patencyjał čornaha mietału biaskoncy, ź im možna pracavać usio žyćcio.
Adnak mastackaje kavańnie praduhledžvaje i vialikuju adkaznaść pierad hramadstvam dy saboj, — pryznajecca mastačka. — Art-abjekty ź mietału vytrymlivajuć minimum 500 hadoŭ. Źmieniacca pakaleńni, a pracy zastanucca.
Nichto nie viedaje, jakim budzie hramadstva praz paŭtysiačy hadoŭ, tamu treba pracavać ź mietałam, dumajučy pra budučyniu, pra svaju reputacyju. Uśviedamleńnie daŭhaviečnaści rabot — heta mocnaja matyvacyja.
Liču, što mnie pašancavała: u mianie vydatnaja praca».
Skulptura na stancyi mietro «Kavalskaja Słabada». Fota: asabisty archiŭ hieraini
Maryja havoryć pra svaju pracu ź lohkaściu. Adnak kavalskaja sprava ličycca fizična ciažkim vidam dziejnaści: treba być hatovym pieranosić vysokija tempieratury i fizičnyja nahruzki.
«My pracujem z ahniom, sa stankami. Z prafiesijnych zachvorvańniaŭ — prablemy ź lohkimi (pył pry rezańni mietału) i sa słycham (hučnyja huki). Adnak, vykonvajučy techniku biaśpieki, možna paźbiehnuć traŭmatyzmu i minimizavać ryzyku dla zdaroŭja. Dla hetaha nie treba ekanomić na srodkach indyvidualnaj abarony, pracavać u navušnikach, zapaŭniać žurnały pa technicy biaśpieki.
Akramia taho, pry pravilna vybudavanych biznes-pracesach žančynie-kavalu nie zaŭsiody pryjdziecca vykonvać ciažkuju fizičnuju pracu. Majsternia moža abzavieścisia mužčynami — najomnymi supracoŭnikami abo partniorami pa pracy».
Fota: asabisty archiŭ hieraini
«Samy cikavy i pryhožy etap pracy — kavańnie. Ty kładzieš zahatoŭku ŭ horan, nahravaješ da vysokaj tempieratury, a zatym miechanična ŭździejničaješ na jaje małatkom abo pnieŭmamołatam, nadajučy formu. Adnak hetamu pracesu papiaredničaje šmat padrychtoŭčych małapryjemnych pracedur.
Nastupnaja apracoŭka taksama zajmaje praciahły čas i spałučanaja z pyłam, brudam i sažaj. Kaliści mnie davodziłasia zajmacca ŭsim pracesam ad pačatku da kanca. Zaraz sama niepasredna padklučajusia tolki na etapie kavańnia. Usio astatniaje robiać mužčyny-kavali — maje partniory».
90% pracoŭnaha času Maryja pravodzić u noŭtbuku — rychtuje makiety i dyzajn, bo kaval XXI stahodździa — heta nie tolki čałaviek, jaki ŭmieje adčuvać mietał, ale jašče i daśviedčany juzier.
«Kavali byvajuć roznyja. Kamuści bazavych navykaŭ bolš čym dastatkova, ale heta nie moj vypadak. Pry pracy ź mietałam mnie davodzicca vykarystoŭvać takija darahija technałohii, jak, naprykład, stanki łaziernaj rezki. Zboračnyja čarciažy, raskroj detalaŭ, prajektavańnie — usio heta robicca ŭ prahramnym zabieśpiačeńni».
Pa słovach Maryi, spatrebiacca i inšyja navyki. Tak, dla znosin z zamiežnymi zakazčykami nieabchodna viedańnie anhlijskaj movy. Karysnymi buduć anłajn-kursy pa prasoŭvańni brenda za miažoj.
Fota: asabisty archiŭ hieraini
Zdavałasia b, žančynie-kavalu ŭ našaj realnaści davodzicca ŭvieś čas sutykacca z hiendarnaj dyskryminacyjaj. Adnak Maryja kaža, što nikoli nie sustrakałasia z praduziatym staŭleńniem z boku zakazčykaŭ abo mužčyn-kavaloŭ. Navat naadvarot.
«Z dyskryminacyjaj sutyknułasia tolki ŭ pryjomnaj kamisii Akademii mastactvaŭ, kali pryjšła vučycca na kavala. Mnie skazali: «Pahladzi na siabie! Jaki ź ciabie kaval?» — ale mianie heta nie spyniła.
Ja absalutna ŭpeŭnienaja, što vybar tradycyjna mužčynskaj prafiesii pryvioŭ mianie ŭ punkt pośpiechu. Hiendarnaja nieadpaviednaść davała mnie tolki plusy. Pa-pieršaje, mianie dobra zapaminajuć, nie treba nazyvać siabie dvojčy. Pa-druhoje, mnohija chočuć ekskluziŭnaje «žaleza», vykananaje mienavita žančynaj-kavalom.
Fota: asabisty archiŭ hieraini
«Kankurencyi praktyčna nie zastałosia»
Na kavaloŭ, raspaviadaje Maryja, u Biełarusi popyt vialiki, tamu što ich «amal nie zastałosia». Kankurencyja ŭ hetaj śfiery nievialikaja.
«Ja bolš pracuju jak mastak, a nie jak vytvorca. U mianie, jak u mastaka-kavala, kankurencyi praktyčna nie zastałosia. Na vialiki žal, nie zastałosia. Jašče niekalki hadoŭ tamu vydatnych kavaloŭ-mastakoŭ było šmat. Paśla chtości źjechaŭ, chtości z-za ŭzrostu pakinuŭ hety śviet».
Ci značyć heta, što kavańnie vyrabaŭ pry adsutnaści kankurentaŭ prynosić dobry zarobak? Nie zusim tak.
«Raniej da nas pastupała šmat zakazaŭ z krain ES, u pryvatnaści, z Narviehii. Ale ciapier zachodnija zakazčyki nie mohuć pieravieści nam hrošy, a my nie možam dastavić im hatovuju pradukcyju ź mietału. Pieraaryjentavacca na krainy SND my nie zmahli, bo z našymi cenami my tam niekankurentazdolnyja.
U Rasii i druhich postsavieckich krainach inšyja ekanamičnyja ŭmovy, nizkaja padatkovaja baza abo inšy faktar, ale my pa cenach nie možam spaborničać ź ich kavalami, tamu na danym etapie pracujem tolki na rynku Biełarusi. Robim kavanyja art-vyraby dla ŭładalnikaŭ katedžaŭ. Akramia taho, za apošni hod ja pradała niekalki svaich skulptur pryvatnym aficyjnym halerejam Biełarusi.
Uvohule rynak kavanych vyrabaŭ u Biełarusi nievialiki. Nacenka na vyrablenuju pradukcyju ŭ nas u najlepšym vypadku 9%. Kali ciapier pačatkoŭcu pačynać hety biznes, to naŭrad ci jon pryniasie dachody, zdolnyja zabiaśpiečyć uzrovień žyćcia choć by na siarednim uzroŭni.
Hałoŭnaja častka vydatkaŭ — zarobki supracoŭnikam, kali takija majucca. Žaleza kaštuje niadoraha — 4 rubli za kiłahram, pryvoziać jaho z Rasii. Choć jašče niadaŭna mietał kaštavaŭ adzin dalar za kiłahram, dastaŭlaŭsia z Ukrainy.
Na druhim miescy ŭ artykułach vydatkaŭ — raschodnyja materyjały dla instrumientaŭ: zvaračny drot, hazy, krapiež i inš. U majsterni niama darahich stankoŭ łaziernaj rezki, tamu hetaja častka pracy addajecca na aŭtsors. Taksama treba ŭličyć arendu pamiaškańniaŭ pad majsterniu.
Fota: asabisty archiŭ hieraini
Plusam ekskluziŭnaj art-majsterni na vuzkim rynku źjaŭlajecca toje, što možna aščadzić hrošy na prasoŭvańni.
«Z 2010 hoda «Artabjekt» naohuł nie zajmaŭsia prasoŭvańniem pasłuh. Zakazčyki sami znachodzili nas. Dziela ekśpierymienta ja kaliści padklučyła rekłamu, ale nie zaŭvažyła rostu prychodu zakazaŭ. Tamu da rekłamy my bolš nikoli nie viartalisia», — raspaviadaje Maryja.
A voś i łajfchaki, jakimi mohuć skarystacca pačatkoŭcy mastaki-skulptary, kab znajści pieršych klijentaŭ. Maryi ŭ hetym dapamoh univiersitecki netvorkinh i arenda pamiaškańnia ŭ asiarodździ adnadumcaŭ-pradprymalnikaŭ.
«U Akademii mastactvaŭ była kafiedra padrychtoŭki dyzajnieraŭ interjera. Vypuskniki kafiedry rekamiendavali mianie svaim zakazčykam. Tak ja atrymała pieršaha klijenta — vyrabiła dla jaho padstaŭku pierakidnoha kalendara. Zatym niejki čas ja arandavała ofis u budynku moładzievaj sacyjalnaj słužby: na jaho bazie byŭ stvorany inkubatar małoha biznesu.
Hety inkubatar pradprymalnictva daŭ mnie šmat karysnych kantaktaŭ. Zaviazalisia znajomstvy z prajekciroŭščykami, dyzajnierami, vytvorcami mebli, adździełačnikami, budaŭničymi kampanijami».
Ciapier Maryja aktyŭna rychtujecca da fiestyvalu Burning Man. Heta najbujniejšy ŭ śviecie fiestyval mastactvaŭ i radykalnaha samavyjaŭleńnia, jaki štohod prachodzić u pustyni Błek-Rok u Nievadzie, ZŠA. Pracuje nad skulpturaj, jakuju paviazie na art-mierapryjemstva z naviedvalnaściu ŭ 80 tysiač čałaviek.
Čytajcie taksama:
Upieršyniu na fiestyvali Burning Man budzie pradstaŭlena praca biełaruskaj mastački
