Absalutnaja sterylnaść: u padpisnym katałohu «Biełpošty» nie zastałosia niezaležnych ŚMI
Ministerstva infarmacyi na svaim sajcie štomiesiac abnaŭlaje statystyku miedyjnaj haliny. Pavodle apošniaha padliku na 1 śniežnia, u Biełarusi zarehistravana 1178 drukavanych vydańniaŭ. Pryčym z hetaj kolkaści 764 nibyta niezaležnyja i tolki 414 ź dziaržaŭnaj dolaj ułasnaści. Ale kali pahartać padpisny katałoh, stanie vidavočna, što karcina «dyskryminacyi» biudžetnych ŚMI całkam padmanlivaja, kanstatuje paśla praviadzieńnia manitorynhu Biełaruskaja asacyjacyja žurnalistaŭ.
Dziaržaŭnaje pradpryjemstva-manapalist RUP «Biełpošta» sfarmiravała padpisny katałoh na 2023 hod, ciapier kožny biełarus maje mahčymaść zamović dastaŭku ŭlubionych haziet dy časopisaŭ prosta dadomu.
Praŭda, pry źniešniaj strakataści prapanoŭ nasamreč vybar nievialiki: albo ideałahična vytrymanyja vydańni pad kantrolem centralnaj, abłasnoj i rajonnaj viertykali, albo zabaŭlalnaja pieryjodyka — kryžavanki, kulinaryja, chatniaja haspadarka, dziciačyja rasfarboŭki.
Hramadska-palityčnaja niša, niekali ščodra zapoŭnienaja prajektami niezaležnych vydaŭcoŭ, pastupova źnikła. Najbolš zaŭvažnaj «čornaja dzirka» stała paśla žnivieńskich padziej 2020 hoda, kali ŭłady pačali metanakiravana začyščać vydańni, jakija u roznaj stupieni anhažavanaści aśviatlali masavyja pratesty suprać falsifikacyi vynikaŭ prezidenckich vybaraŭ i nieprychavany sadyzm z boku siłavikoŭ.
Scenar zakručvańnia hajek praktyčna va ŭsich vypadkach byŭ padobny: drukarni admaŭlalisia brać u pracu «kramolnyja» ŚMI, a «Biełpošta» aŭtamatyčna vykreślivała ich sa svajho śpisu. Achviarami palityčnaj cenzury stali haziety «Narodnaja vola», «Svobodnyje novosti Plus», «Novy Čas», «BiełHazieta», «Komsomolskaja pravda» v Biełarusi», mnohija inšyja nacyjanalnyja i rehijanalnyja vydańni. Apošnim u hetym pieraliku fihuruje adzin z najstarejšych tydniovikaŭ «Biełorusy i rynok», historyja jakoha sioleta vymušana spyniłasia na 33-m hodzie isnavańnia.
Słužba manitorynhu BAŽ pahartała śviežy padpisny katałoh i pasprabavała znajści choć niejki namiok na alternatyvu infarmacyi, jakuju tyražuje prapahanda.
Faktyčna tyja «znachodki» možna pieraličyć na palcach adnoj ruki — nahadajem, ahułam halinovym ministerstvam zarehistravana biez małoha 1200 najmieńniaŭ drukavanaj pradukcyi. I całkam łahična, što ich kantent pad ciskam realij u najlepšym vypadku niejtralny, a ŭ balšyni — mała adrozny ad astatniaj «adnarodnaj masy».
Takim čynam, u katehoryi «nacyjanalnych miedyja» adzinym pradstaŭnikom niedziaržaŭnaj presy zastałasia «Ekanamičnaja hazieta». U lepšyja časy razam z redakcyjami «Biełorusskaja diełovaja hazieta», «Biełorusy i rynok» hetyja vydańni byli «infarmacyjnym baromietram» dla biznesmienaŭ, kiraŭnikoŭ pradpryjemstvaŭ, indyvidualnych pradrymalnikaŭ. Ciapier ža na staronkach «Ekanamičnaj haziety» drukujucca pieravažna aficyjnyja dakumienty vuzkaprofilnaha charaktaru i adkrytaja statystyka pa śfierach dziejnaści.
Dziela spraviadlivaści, «nacyjanalny maštab» umoŭna možna prypisać i niekali zvyšpapularnamu «Priessbołu», jaki voś užo 30 hadoŭ vychodzić u papiarovaj viersii. Adnak pierachod kalektyvu pad faktyčny kantrol Biełaruskaj fiederacyi futboła i, jak vynik, strata paznavalnaha chvostkaha stylu abjektyŭna adkidajuć hazietu da ŭzroŭniu dziaržaŭna-abiaźličanaj «Sportivnoj panoramy».
Paśla rezanansnaj historyi z błakavańniem dziejnaści «Komsomolskoj pravdy» v Biełarusi», žurnalista jakoj Hienadzia Mažejku jakraz ciapier sudziać za «raspalvańnie varožaści» i «abrazu Łukašenki», niepasrednaja prysutnaść rasijskich redakcyj u Minsku źviałasia da minimumu. Naprykład, značycca padpiska na biełaruski vypusk «Arhumientov i faktov», ale pa sutnaści kolišni supierprajekt ź miljonnymi nakładami pieratvaryŭsia ŭ daviednik dla sadavodaŭ-aharodnikaŭ.
U tak zvanyja palityčnyja «travajednyja časy» naziraŭsia sapraŭdny ŭzdym niezaležnaj rehijanalnaj presy. «Briestskaja hazieta», «Borisovskije novosti», «Vitiebskij kuŕjer», «Pahonia» (Hrodna), «Volnaje Hłybokaje», «Hazieta Słonimskaja», «Novaja hazieta Smarhoni», «Homielskaja dumka», «Mozyrskaja niediela», «Inform-prohułka» (Łuniniec), «Lachavicki čas», «Niaśvižski čas», «Rehijanalnaja hazieta», (Maładziečna), «Miascovy čas» (Pinsk), «Bobrujskij kuŕjer», «Chimik» (Navapołack), Intex-press (Baranavičy) dy dziasiatki inšych pa duchu i temach byli našmat bližej miascovym čytačam, čym centralnyja ŚMI z ahulnymi razvažańniami pra ŭsio i ni pra što.
Ale ź ciaham času ad taho bahaćcia vybaru nie zastałosia ničoha, za adnym vyklučeńniem: u padpiscy na 2023 hod jašče značycca «Infa-Kurjer» — pryvatnaja rehijanalnaja hazieta, jakaja raspaŭsiudžvajecca ŭ Słuckim, Staradarožskim, Lubanskim i Kapylskim rajonach Minščyny.
U ideałahična adfiltravanym katałohu «Biełpošty» davoli niečakana było sustreć časopis «Dziejasłoŭ», jaki, ułasna kažučy, 20 hadoŭ tamu ŭźnik u adkaz na sprobu dziaržavy pazbavić litaraturnyja redakcyi ŭsialakaj samastojnaści. U liku aŭtaraŭ vydańnia byli Ryhor Baradulin, Nił Hilevič, Hienadź Buraŭkin, Anatol Viarcinski, Aleś Razanaŭ, Uładzimir Niaklajeŭ, Uładzimir Arłoŭ, Śviatłana Aleksijevič dy inšyja žyvyja i ŭžo pamierłyja kłasiki. Šmat uvahi pryśviačajecca i sučasnym maładym tvorcam: dla mnohich heta «startavaja placoŭka» pierad samastojnym płavańniem. Karaciej, padpiska na «Dziejasłoŭ» jość — adrozna ad inšaha znakavaha prajekta «ARCHE Pačatak».
Naohuł katałoh ździŭlaje nie samym vytančanym hustam. Z adnaho boku, dziaržava nie ŭchvalaje demanstracyju palityčnych simpatyj, ale pry hetym biez pytańniaŭ daje padpisacca na drukavany orhan CK KPB «Kommunist Biełarusi. My i vriemia» (uzrostavy cenz 0+). Abo inšaja krajnaść, kali adšturchoŭvacca ad kamunistaŭ, — vydańnie «Mir s Bohom».
A na zakusku — hazieta «15 sutok». Zdavałasia b, namiok całkam zrazumieły, ale nasamreč heta vydańnie «dla viesielja, raskriepoŝienija, śniatija ustałosti», jakoje vychodzić u Biełarusi z 2002 hoda.
I takoha kantentu, nie abciažaranaha hramadska-palityčnaj nahruzkaj, u biełaruskaj miedyjaprastory ciapier absalutnaja balšynia.
