Chikikamory mimavoli. Ajcišnik pakinuŭ siamju ŭ Biełarusi i žyvie ŭ hruzinskaj vioscy
7 km — da najbližejšaj kramy, 15 km — da Batumi. Biznes-analityk Kanstancin (imia źmienienaje pa jaho prośbie) žyvie ŭ hruzinskaj vioscy. Ad paniadziełka da piatnicy na dvare jon bavić nie bolš za hadzinu, časam sustrakajecca z kalehami ŭ Batumi, ale niačasta. «Chikikamory mimavoli», — uśmichajecca naš surazmoŭca. Kali dev.by kinuŭ zaklik u pošukach ajcišnikaŭ-pustelnikaŭ, Kanstancin adazvaŭsia pieršym. Vysłuchali jaho historyju.
«15 km — dzieści pryharad, ale nie ŭ Hruzii ž!»
— Ja pierajechaŭ u Hruziju ŭ sakaviku. Z pačatkam vajny va Ukrainie paŭstała ryzyka, što na maim prajekcie ź Biełarusi budzie niemahčyma pracavać — i na siamiejnaj radzie było pryniataje rašeńnie nie ryzykavać pracoŭnym miescam.
Maja polskaja viza na toj momant skončyłasia, a nijakaj inšaj nie było, tak što varyjantaŭ było ŭsiaho dva: albo Uźbiekistan — ja, darečy, vialiki amatar uźbiekskaj kuchni, dyj naohuł fanat kulinaryi, — albo Hruzija.
Maje znajomyja jašče da vajny byli ŭ Hruzii, i ŭ siabra zastalisia kantakty maklera, jaki moh dapamahčy z pošukam žytła. Dyj vodhuki pra hetuju krainu byli vielmi dobryja — tak što šali schililisia na jaje karyść.
Ja źviazaŭsia z makleram, spytaŭsia, što jon moža prapanavać — i, kali ščyra, trochi ašaleŭ ad koštaŭ na rynku. U sakaviku za studyju-adnapakajoŭku ŭ Batumi «zaradžali» ad 400 da 600 dalaraŭ — ja takoha nie čakaŭ. Paprasiŭ: «Pašukajem jašče varyjanty — mnie vialiki horad nie patrebny, ja ž jedu pracavać, a nie ŭ adpačynak». I praź niejki čas jon dasłaŭ fatahrafii «z pryharada Batumi».
Farmalna 15 km — sapraŭdy pryharad. Ale heta ž Hruzija! (śmiajecca).
Takim čynam, ceny ŭ «pryharadzie» byli napałovu nižejšyja. Fatahrafii zalipalnyja, z hornymi vidami. I studyja simpatyčnaja — prastornaja. Ja, viadoma, rychtavaŭsia da taho, što ŭ rečaisnaści ŭsio moža być inakšym. Ale nie — u realnaści ŭsio było jak na fota, makler nie padmanuŭ.
«Ja jak byccam daloki svajak u haściach»
Ź Minska ja lacieŭ u Kutaisi. U samalocie paznajomiŭsia ź niekalkimi chłopcami — usie ajcišniki, takija ž rełakanty, jak i ja. U aeraporcie nas sustreli znajomyja — advieźli ŭ Batumi. A tam mianie ŭžo zabrali makler i haspadar kvatery, u jakoj ja žyvu.
Vyjaviłasia, hetaja studyja raźmiaščajecca ŭ vialikim pryvatnym domie. Jość asobny ŭvachod, ale de-fakta treba prajści praz haspadarski dom. Z łendłordam i jaho siamjoj u mianie skłalisia vielmi dobryja adnosiny. Časam u mianie navat źjaŭlajecca adčuvańnie, što ja nie aranduju ŭ ich žytło, a jak byccam by daloki svajak — pryjechaŭ pahaściavać. Heta ŭsio hruzinskaja haścinnaść!
Kali zaraz u kahości pierad vačyma ŭspłyła karcinka: kvatarant idzie kalidoram — a haspadar kryčyć jamu: «Oj, daražeńki, a nu-tka padydzi!..» — to nie. Maje haspadary tak siabie nie pavodziać, jany hłyboka pavažajuć čužyja asabistyja miežy. Naohuł heta intelihientnaja siamja.
- Žonka haspadara — nastaŭnica anhlijskaj movy ŭ škole.
- Babula, jaje mama, ciapier na piensii. Ale jana taksama była nastaŭnicaj, vykładała hruzinskuju ŭ škole.
- Starejšaja dačka haspadara vučycca va ŭniviersitecie.
- A moj łendłord pracuje ŭ hateli i taksuje. Ja redka jaho baču, bo jon uvieś čas na pracy. Dyj doma nie siadzić na miescy — usio niešta ramantuje-majstruje, ciapier voś tynkuje.
Časam my abiedajem razam. Voś siońnia mnie było niajomka: haspadar paklikaŭ skłaści jamu kampaniju, ja dumaŭ, kavy razam papjom — i pabiahu na anłajn-mitynh, a ŭ vyniku atrymałasia cełaje zastolle — sacyvi, łobia, sałaty. Ja śpiašaŭsia, tamu jak śled nie pasiadzieli. Adža (u hruzinaŭ stałavańnie) — heta ž nie stolki pra ježu, kolki pra sacyjalizacyju: patravić bajki, pahavaryć pa dušach.
«Usie maje špacyry — vynieści śmiećcie, u budni ŭ ahulnaj kolkaści adna hadzina»
Što takoje hruzinskaja vioska — dla mianie heta karovy-karovy, prosta jak u Indyi… U nas u Biełarusi ŭ pryvatnym siektary karoŭ amal nie trymajuć, bo heta ž praca. A tut małočka i miasa darahija, a piensii — usiaho 280 łary (kala 100 dalaraŭ), tak što hruzinskija piensijaniery vymušanyja vašavać, kab zabiaśpiečyć siabie. Voś jany časta i zavodziać karoŭ — chacia b adnu na dvor.
Karovy tut nievialikija — nie toje, što ŭ Biełarusi. Ja čakaŭ, što buduć barany, ale nie — u hetaj častcy Adžaryi ja bačyŭ ich usiaho niekalki razoŭ. Kažuć, u hornaj Adžaryi jość śvińni na volnym vypasie, ale, na žal, na svaje vočy ja takich pakul nie bačyŭ.
Kali ščyra, to pa vioscy ja amal nie špacyruju — aścierahajusia sabak. Jany ž usie «pry vykanańni»: idzieš paŭz niejki dvor — moža jak vyskačyć… Dyj prosta niepryjemna, kali ty idzieš — a źleva i sprava choram sabačy brech.
Na praciahu pracoŭnaha tydnia ja mała vychodžu sa svajoj studyi. Usie maje špacyry — vynieści śmiećcie: da skryni i nazad. Kali skłaści vychady, to ad paniadziełka da piatnicy nabirajecca nie bolš za hadzinu.
Časam ja vybirajusia ŭ Batumi albo z haspadarom, albo z kimści ź jaho siamji, chto jedzie na mašynie, časam biaru taksi — heta kaštuje 10 biełaruskich rubloŭ u adzin bok. A kali jechać na maršrutcy, to 1 łary (kala 90 kapiejek).
Raz na tydzień ja zakuplajusia praduktami. Jak praviła, pachod u kramu ja sumiaščaju z pajezdkaj u Batumi, spantanna za praduktami nie vybirajusia. Da najbližejšaj kramy — 7 km. Paru razoŭ ja chadziŭ za ježaj pieššu — bolš nie chaču: tudy jašče narmalna iści, bo ty spuskaješsia z hary, a nazad daroha idzie na ŭzdym — z pakupkami ŭ rukach ciažka.
Viadoma, ja zaŭždy zakuplajusia z zapasam — uśviedamlaju ryzyku. I ŭ mianie zaŭždy jość tušonka i rys na ekstranny vypadak, plus jašče bulba, a ŭ marazilniku — kurania.
«Vyvučyŭ, jak budzie pa-hruzinsku «daj mnie», «chadzi siudy», nu i ličby»
Ci samotna mnie — nie, na praciahu pracoŭnaha tydnia pra heta nie dumaješ. Ranicu ja pačynaju z telefanavańnia žoncy, viečaram znoŭ telefanuju — joj i maci.
Ja maju tut nievialiki kruh znosin — nie na biaźludnym ža vostravie žyvu, zusim pobač Batumi, a tam žyvie troje kaleh. Čas ad času my ź imi sustrakajemsia. A ź siamjoj i siabrami majem znosiny dystancyjna.
Ja tut žyvu ŭžo 8 miesiacaŭ, tak što susiedziaŭ znaju — sustrakajemsia ź imi na śviaty. Plus jany prychodziać dapamahčy pa haspadarcy: adzin susied tut usim ramantuje pravodku, inšy, Džumbier, moža pahladzieć, što tam u mašynie barachlić… A kali z kampjutaram treba razabracca abo ŭ telefonie štości naładzić — to heta ciapier da mianie.
Z movaj znosin jość niuansy, viadoma. U vioscy ludzi razmaŭlajuć pa-hruzinsku. Chto starejšy, navat kali i vučyŭ ruskuju movu, to zabyŭsia — nie karystaŭsia na praciahu dziasiatkaŭ hadoŭ. Mužčyny, jakija słužyli ŭ savieckim vojsku, pa-rusku razmaŭlajuć dobra.
Z moładździu možna pierakinucca paraj słoŭ pa-anhlijsku. Ale smoł-tok atrymlivajecca nie z kožnym, byvaje, davodzicca tłumačycca na palcach. Ja vyvučyŭ, jak budzie pa-hruzinsku «daj mnie», «chadzi siudy», nu i ličby, nazvy sadaviny-harodniny.
U pryncypie, kali ty maješ patrebu ŭ dapamozie, tabie dapamohuć i biez słoŭ. Ja žyvu niedaloka ad zapaviednika Mcirała. Pahladzieŭ pa karcie — prajści ŭsiaho 3,5 km. Nu heta ž na karcie… Pakul ja padniaŭsia ŭ hory, źniamohsia, razumieju, što nazad nie spuščusia — stamiŭsia. Pašancavała: jechaŭ čałaviek na mašynie — ubačyŭ mianie, kaža: «Zaskokvaj!» — i advioz dadomu.
Ludzi tut vielmi zyčlivyja. I zaŭždy na pazityvie.
Kažuć, što hruziny nie lubiać, kali razmaŭlajuć pa-rusku. Sam ja z takim nie sutykaŭsia. Niejak letam da haspadara pryjazdžali svajaki, adzin ź ich udzielničaŭ u vajnie ŭ Paŭdniovaj Asiecii ŭ 2008 hodzie. Za stałom štości kazali — i tut jon pakasiŭsia na mianie. Haspadar skazaŭ: «Jon nie ruski, biełarus…» «A-a-a — tady ŭsio!» — i pytańni adpali.
Da ŭkraincaŭ tut staviacca sa spačuvańniem, i jano nie pakaznoje, nie štučnaje.
«U Biełarusi idzieš vioskaj, bačyš — u hetym domie pjuć. A tut takoha niama»
Moj haspadar rodam ź inšaj častki Adžaryi — bližejšaj da tureckaj miažy. Ja byvaŭ u jaho baćkoŭskaj chacie. I voś što mianie ŭraziła: jak by ścipła ludzi ni žyli, ale ŭ zale ŭ ich zaŭždy «doraha-bahata» — pryhožaja padłoha, karciny na ścienach, na stoli žyrandola, a jašče pryhožy posud. Pry tym, što hetyja ludzi žyvuć vielmi ścipła.
Vielmi važnaja častka pryjomu haściej — zastolle: u ich tak pryniata, kab na stale stravy stajali ŭ 2 pavierchi.
U vioskach tut pryniata žyć vialikaj siamjoj. U siamji šmat dziaciej, i samaje małodšaje dzicia, jak praviła, zastajecca žyć z baćkami ŭ baćkoŭskim domie. U nas taksama tak — u domie žyvie 7 čałaviek: jość babula ź dziadulem, ich małodšaja dačka — Elza, heta žonka haspadara, a jašče troje jaje dziaciej, to-bok unukaŭ.
A jašče viedajecie, u Biełarusi ty idzieš inšym razam vioskaj i adrazu bačyš — u hetym domie pjuć. A tut, u Hruzii, ja nivodnaha takoha doma nie bačyŭ. I heta nie značyć, što hruziny nie ŭžyvajuć ałkaholu, nu nie — usiakija jość, ale voś na ich žytle heta nie adlustroŭvajecca.
U nas tut jość susied Huram — vialiki amatar vina. Niejak jon vypiŭ i nie zmoh ustać. I jak u nas zvyčajna prychodzić žančyna pa svajho pjanieńkaha muža — ruki ŭ boki i davaj jaho beścić. A žonka Hurama pryjšła, uziała jaho dalikatna pad łokcik — i akuratnieńka tak supravadziła dadomu. Heta mianie ŭraziła!
Što jašče mianie ździviła: mužčyny i žančyny tut, byvaje, jaduć za roznymi stałami, bo ŭ mužčyn — adnyja razmovy, a ŭ žančyn — inšyja.
Pra što ja maru — viarnucca ŭ Minsk. U mianie tam siamja, dzicia. Ja źjechaŭ, bo hetaha patrabavała praca, a maja žonka vymušanaja była zastacca, kab dahladać svaju maci, jakaja nie ŭstaje z łožka.
Ale kali b my pierajechali siudy ŭsioj siamjoj, nam było b usio adno niaprosta. U viaskovaj škole dačka vučycca nie zmahła b — tam usie pradmiety vykładajuć pa-hruzinsku. A ź vioski kožny dzień u Batumi nie najeździšsia — zatory, pryjšłosia b pasialicca ŭ horadzie.
Ja hladzieŭ, kolki kaštujuć škoły ŭ Hruzii. Dobraja niamieckaja ŭ Batumi — 6900 łary (kala 2,5 tysiač dalaraŭ) na hod. Dla majho kašalka heta było b vielmi adčuvalna. A anłajn-navučańnie nam nie pasuje, bo dačka — jašče pieršakłaśnica.
