«U adčai viartacca na radzimu?» Biełaruska-pravaabaronca žyła va Ukrainie dzieviać hadoŭ, a ciapier nie moža tam lehalizavacca
«Dla mianie heta situacyja była poŭnym šokam», — dzielicca biełaruska, jakaja z 2013 hoda žyła va Ukrainie. Tam jana zajmałasia pravaabrončaj dziejnaściu — pracavała pa antykarupcyjnych nakirunkach, źbirała źviestki pra vypadki parušeńnia pravoŭ ludziej ŭ akupavanym Krymie. Ciapier jana adna z tych, kamu mihracyjnaja słužba Ukrainy admoviła praciahnuć vid na žycharstva.
Śviatłana (imia źmieniena) kaža, što ŭ biełarusaŭ časta nie biaruć dakumienty na padaŭžeńnie vidu na žycharstva i rajać čakać kanca vajny.
«Niekalki tydniaŭ tamu kiraŭnica mihracyjnaj słužby publična zajaviła, što biełarusam buduć adnaŭlać pryjom dakumientaŭ. Ale pa fakcie nie tak.
Ludziam kažuć, što to nie pracuje elektronnaja sistema, to kampjutar zavisaje. Absalutna durnyja admazki. Takim čynam usio zaciahvajuć, terminy skančajucca i mihracyjnaja słužba kaža vyjazdžać z krainy i paśla viartacca. Da vajny heta sapraŭdy pracavała. Ale ciapier ludzi vyjazdžajuć, a nazad ich nie puskajuć», — raskazvaje jana.
Žančyna vyjechała ŭ Polšču. Ale ŭkrainski vid na žycharstva joj patrebny, kab jeździć pa pracy.
«Dla mianie heta situacyja była poŭnym šokam, bo ja šmat hadoŭ addała na karyść Ukrainie. I kali my kažam pra vałancioraŭ tut, to vychodzić, što ludzi navat nie mohuć pretendevať na toje, kab ź imi narmalna abychodzilisia», — sumna dadaje surazmoŭca.
Śviatłana raić biełarusam, jakija apynulisia ŭ takoj situacyi, pisać skarhi, fiksavać admovy i vychodzić na ŭzrovień sudoŭ. Pakul praces budzie iści, vypravić z krainy čałavieka pa zakonie nie mohuć.
«Inšaja situacyja, što niama nijakaha dakumienta, i kali vas spynić patrul, to budzie dastatkova składana patłumačyć, na jakich padstavach vy znachodziciesia ŭ krainie. Kaniešnie, niezrazumieła, kolki takoje moža tryvać. Ukrainski sud moža iści miesiacami. A paśla admovy mihracyjnaj słužby ŭ praciahu terminaŭ čałavieku dajecca tydzień, kab źjechać.
Ja pytałasia, ci moža mihracyjnaja słužba vydać mnie piśmovuju admovu — skazali, što ničoha nie daduć. Tamu biarycie z saboj śviedku, jaki potym u piśmovym vyhladzie paćvierdzić, što sapraŭdy vas, jak biełarusa, nie chočuć lehalizoŭvać.
My ź inšymi pravaabaroncami viedajem, što situacyja masavaja, ale dakumientalna paćvierdzić (naprykład, pakazać 10 skarhaŭ ad ludziej) nie možam. Ź jurydyčnaha punktu hledžańnia patrebny fakty.
Druhi sposab, toj, jaki budu vykarystoŭvać ja, — palityčny šlach. Ludzi, ź jakimi ja pracavała va Ukrainie, majuć vysokija pasady. I jany pa svaich kanałach asabista pa maim vypadku buduć damahacca prabić spravu, apirajučysia na toje, što ja pravaabronca i pracuju mienavita pa Ukrainie», — tłumačyć jana.
Aproč prablem ź lehalizacyjaj u biełarusaŭ nie vyrašana prablema z banskaŭskimi kartkami, jakija zabłakavali paśla pačatku vajny.
«Ujavicie situacyju, kali čałaviek vyjechaŭ z Ukrainy, nazad jaho nie puskajuć, zabłakavanyja rachunki. Jechać u tuju ž Małdovu moža być nie vielmi biaśpiečna, asabliva kali my havorym pra aktyvistaŭ, apazicyjnych dziejačoŭ», — raskazvaje jana.
Fota: AP
Aktyvisty, jakija źjechali ź Biełarusi z-za pieraśledu, u adčai mohuć viarnucca na radzimu i trapić za kraty.
«Tearytyčna kahości heta moža pastavić pad pahrozu katavańniaŭ u Biełarusi.
Uvohule, kab vyrašyć takuju prablemu, patrebna vialikaja hramadskaja kampanija na ŭzroŭni ŭsioj krainy, — ličyć surazmoŭca. — Infarmacyjnaja — rabić sieryju intervju ź biełarusami, jakija dapamahajuć ukrainskamu hramadstvu va ŭmovach vajny, jurydyčnaja — padavać skarhi, advakacyjnaja — sustrečy ŭ Ofisie prezidenta, mihracyjnaj słužbie. Pytańnie ŭ tym, chto hetym moža zaniacca. Va ŭkrainskich arhanizacyj tysiačy spraŭ pa vykradańni ŭkraincaŭ, im ciapier nie da hetaha».
«Aficyjnaj padstavy nie isnuje, ale pa fakcie pryčynaj admovy stanovicca biełaruski pašpart»
Ludziam, jakija źjechali ź Biełarusi pa palityčnych pryčynach, dapamahaje ŭładkavacca va Ukrainie Free Belarus Center. Ciapier jany sumiesna z Adukacyjnym domam pravoŭ čałavieka ŭ Čarnihavie źbirajuć fakty parušeńnia pravoŭ hramadzian Biełarusi. Pra tendencyju, jakaja skłałasia, raskazała kaardynatarka centra Palina Brodzik.
Ludzi prachodziać navučańnie pa abychodžańni sa zbrojaj na ŭskrajku Lvova, 7 sakavika 2022 h. Fota: AR, Biernat Armanhie
«Doŭhi čas paśla pačatku vajny mihracyjnaja słužba Ukrainy znachodziłasia ŭ hibiernacyjnym stanie. I nie prymała ŭvohule nijakich dakumientaŭ u inšaziemcaŭ. U mai praca była adnoŭlena. Niahledziačy na zajavy kiraŭnicy mihracyjnaj słužby Natalli Navumienka ab tym, što dla biełarusaŭ nijakich zabaron na pryjom dakumientaŭ niama, usio roŭna my nazirajem davoli častyja vypadki admovy.
Aficyjnaj padstavy nie isnuje, ale pa fakcie ludzi čujuć, što pryčynaj stanovicca ich biełaruski pašpart.
Heta datyčycca nie tolki mihracyjnych słužbaŭ, ale i nataryjalnych kantor. Dla taho, kab atrymać dakumienty, treba zavieryć pierakład biełaruskaha pašpartu na ŭkrainskuju movu. Nataryusy na padstavie nacyjalnaści časam prosta admaŭlajucca brać dakumienty ŭ biełaruskich hramadzian.
Jość vypadki, kali ŭ ludziej prymali dakumienty — heta tyčyłasia tych, chto atrymlivaŭ vid na žycharstva na padstavie pracaŭładkavańnia. Ale ŭ tych, chto sprabuje heta zrabić na padstavie vałanciorskaj dziejnaści, uźnikajuć prablemy», — kaža jana.
Maštab prablemy pakul składana acanić dakładna — Free Belarus Center źbiraje infarmacyju dla analizu.
Pa słovach Paliny Brodzik, u vialikaj doli vypadkaŭ ludzi pavinny dakazać, što jany nie źbirajucca prynosić škodu Ukrainie.
«Dzieści dastatkova pakazać list padziaki ad ukrainska-biełaruskaj vałanciorskaj arhanizacyi, ale byvajuć situacyi, što čałaviek padaje ceły pakiet dakumientaŭ, jakija dakazvajuć i takuju dziejnaść, i achviaravańni, i najaŭnaść žytła, a heta ŭsio nie źjaŭlajecca dastatkovym, — tłumačyć kaardynatarka. —
Na siońnia niama niejkaj sistemy. Ale ahułam bačna davoli admoŭnaje staŭleńnie da biełaruskich hramadzian, i jano miažuje sa staŭleńniem da rasijan. Prezumpcyja nievinavataści dla biełarusaŭ adsutničaje».
Brodzik dadaje: časam u mihracyjnaj słužbie naŭprost kažuć —iość niehałosnaje rasparadžeńnie ŭ hramadzian Biełarusi nie prymać dakumienty.
U biełaruskich bajcoŭ, jakija zaraz vajujuć na baku Ukrainy, jość kantrakt z ZSU, a taksama vajenny bilet, jaki daje prava im na aficyjnaje znachodžańnie va Ukrainie. Jak tolki termin dziejańnia ich damovy skončycca, jany aŭtamatyčna pazbaviacca hetaha statusu.
«Buduć vymušany źjadžać. My viedajem, što zaraz idzie hutarka pra nadańnie biełaruskim bajcam ukrainskaha hramadzianstva, ale heta pytańnie chutka nie vyrašycca. I, na žal, heta stavić ich u vialikuju niebiaśpieku, tamu što ŭ vypadku, kali jany trapiać u rasijski pałon, jość vierahodnaść, što jany buduć vydvarany na terytoryju Biełarusi. A dalej my ŭsie pamiatajem pra najaŭnaść śmiarotnaha pakarańnia ŭ Biełarusi, jakoje ŭ dačynieńni da ich moža być vykarystana», — padsumoŭvaje kaardynatarka.
Čytajcie taksama:
«Heta nie prablema Ukrainy». Što kaža ŭkrainskaja mihracyjnaja słužba nakont składanaściaŭ z dakumientami ŭ biełarusaŭ padčas vajny
«Nijakich prablem niama, kali ty pryjechaŭ va Ukrainu pamirać». BČB-niavieście Inie Zajcavaj pahražaje departacyja z Ukrainy
