Žonka Buraŭkina: Hienadź by ciapier nie maŭčaŭ
Adna z haračych tem ciapier — vina abo nievinavataść biełarusaŭ pierad ukraincami. Pra heta aktyŭna vykazvajucca ŭkraincy, pra heta havorać sami biełarusy. A što b skazaŭ adzin z patryjarchaŭ biełaruskaj litaratury, paet Hienadź Buraŭkin, jaki pajšoŭ ad nas vosiem hod tamu, i siabrami jakoha byli nie tolki biełaruskija, ale i rasijskija i ŭkrainskija piśmieńniki.
Bolš za toje, jaho žonkaj stała ŭkrainka. U Julii Jakaŭleŭny «Biełarusy i rynak» spytali: a što b rabiŭ ciapier Buraŭkin?
Pry kancy maja było ŭžo vosiem hod, jak niama paeta i dziaržaŭnaha dziejača Hienadzia Buraŭkina. Hienadź Mikałajevič, dobra viadomy addanaściu biełaruskaj idei, šanavaŭ nie tolki svajo, ale i čužoje. Tak, u liku jaho siabroŭ byli ŭkrainskija paety Barys Alejnik, Raścisłaŭ Bratuń, Ivan Drač, Uładzimir Kałamijec, Raman Łubkiŭski, Andrej Małyška, Juryj Muškiecik, Dźmitro Paŭłyčka, Piatro Pierabiejnis.
Mnohija z hetych znajomstvaŭ biaruć pačatak u dalokich 60-ch, kali maładyja paety biez rehalij i zvańniaŭ tolki pačynali znajomicca i pierakładać adzin adnaho. Da prykładu, Barys Alejnik — toj samy, što potym stanie Hierojem Ukrainy i łaŭreatam mnohich dziaržaŭnych i zamiežnych premij, pisaŭ u pradmovie da pieršaj ukrainskaj knihi Buraŭkina «Varta virnosti»: «…najbližejšy majmu sercu — Hienadź Buraŭkin. I nie tolki tamu, što ź im raniej — amal užo dva dziasiatki hadoŭ nazad — paznajomiŭsia. Jon mnie blizki i sposabam śvietaŭsprymańnia, i tematyčna, i stylistyčna, i stychijaj vierša, i ŭsioj arhanikaj nieardynarnaj admietnaści».
«Bratovi mojemu…»
Jašče adno słaŭnaje imia — Raman Łubkiŭski, ź jakim Buraŭkina taksama źviazvała daŭniaje siabroŭstva. Pryjechaŭšy adnojčy ŭ Brest, Łubkiŭski tut ža paviedamiŭ: «Dorohij Hienadź, pierši słova, jaki mi počuli v Briesti po tielevizoru, — cie buli słova, skazani tvojeiu ridnoju movoju». A na adzin ź jubilejaŭ Buraŭkina dasłaŭ telehramu: «Sčastliv, čto tvoj dień roždienija sovpadajet s prazdnikom čiestvovanija vielikoho Kamieniara, pod sołnciem kotoroho my živiom i bratajemsia» (havorka pra kłasika ŭkrainskaj litaratury Ivana Franko, jakoha paśla napisańnia vierša «Kamieniari» pačali nazyvać hetak sama).
I heta nie było čymści niezvyčajnym — pavaha i luboŭ hetaha litaraturnaha pakaleńnia nie tolki da svajho, ale i da susiedskaha, pra što śviedčać šmatlikija aŭtohrafy na knihach, u jakich dahetul hučać recham ščyryja pryznańni.
«Virnisť pobratimstva»
Nielha nie ŭspomnić i Dźmitra Paŭłyčku. Hienadź Buraŭkin pisaŭ u artykule da 75-hadovaha jubileju hetaha badaj što samaha znakamitaha sučasnaha ŭkrainskaha paeta: «Ja pamiataju jaho maładym — uśmiešlivaha, z razumnymi, uvažlivymi vačami, nadzvyčaj tempieramientnaha i abajalnaha, ulubionca dziaŭčat i dušu siabroŭskich zastollaŭ… Pamiataju, jak była ŭražanaja maja maci, kali ja skazaŭ joj, što vierš jaje lubimaj «narodnaj» pieśni «Dva kolori», jakuju jana śpiavaje zaŭsiody pa-ŭkrainsku, napisaŭ moj dobry siabra Dźmitro Paŭłyčka. «Synok, dy što ty kažaš? — huknuła jana. — Heta ž tak praŭdziva ŭsio i pryhoža! Jak za ŭsich nas skazaŭ…»
Zrešty, takoje pavažlivaje staŭleńnie da słavutaha paeta było, viadoma, nie tolki ŭ Buraŭkina i jahonaj maci — hetak ža ŭsprymali jaho i pieršyja asoby Ukrainy. Hienadź Mikałajevič pierakazaŭ mnie adnojčy apovied Dźmitra Paŭłyčki pra toje, jak ukrainski prezident Leanid Kučma ŭznaharodziŭ jaho zorkaj Hieroja.
Heta było jakraz na 75-hadovy jubilej. Prezident, zaprasiŭšy paeta ŭ rezidencyju, paviedamiŭ, što padpisaŭ ukaz ab prysvajeńni jamu zvańnia Hieroja Ukrainy. «Ty, maŭlaŭ, budzieš ździŭleny, ale ja nie taki durny, jak vy ŭsie ŭjaŭlajecie, — prykładna tak kazaŭ kiraŭnik Ukrainy. — Ja viedaju, što ty ŭ apazicyi. Ale ty byŭ i budzieš, a Kučma byŭ prezidentam, potym — nie budzie. Byŭ Kraŭčuk prezidentam — byŭ Paŭłyčka. Byŭ Kučma — byŭ Paŭłyčka. Budzie niechta inšy paśla Kučmy — Paŭłyčka ŭsio roŭna budzie. Kali budzie prezident horšy za Kučmu, tady toj čas, kali ja byŭ prezidentam, buduć zhadvać pa-dobramu. Budzie lepšy — aplujuć tyja časy, kali Kučma byŭ prezidentam. Ale chto-niebudź, moža, potym pryhadaje, što byŭ taki ŭkaz ab uznaharodžańni Paŭłyčki, pad jakim budzie stajać proźvišča Kučmy. I tady skažuć: «A nie taki ŭžo durny byŭ hety Kučma!»
«Mahutnaja ziamla»
I navat u mai 2014 hoda, u svaju apošniuju viasnu, Hienadź Mikałajevič pa-raniejšamu cikaviŭsia, čym žyvie bratniaja kraina, bo jakraz tady razhortvalisia dramatyčnyja krymskija padziei. Navat pamirajučy, jon usio adno dumkami byŭ tam. I kali ŭ hości zavitali paety Uładzimir Niaklajeŭ i Michaś Skobła, jakija tolki što viarnulisia z Kijeva, Buraŭkin najpierš pytaŭsia pra «neńku Ukrainu» i pra dalokich ukrainskich siabroŭ. U adkaz Skobła raspavioŭ pra Šaŭčenkaŭskaje śviata paezii:
— Stolki tam było narodu — zdavałasia, usia Ukraina źjechałasia na 200-hodździe Šaŭčenki. Mora ściahoŭ, i błakitna-žoŭtych, i čorna-čyrvonych. Ukraina dychaje takoju svabodaju! Nichto jaje nie pieramoža…
— Daj boh, daj boh… — paŭtaryŭ Buraŭkin.
A Niaklajeŭ z zachapleńniem havaryŭ, jakaja vialikaja i pryhožaja ŭkrainskaja ziamla:
— Hetyja biaskoncyja stepy z pahorkami…
— Ćvicie? — pytaŭsia Buraŭkin.
— Bujaie! Zielanina takaja…
— Sakavitaja, — padkazvaŭ Buraŭkin.
— Sakavitaja. Pryhoža vielmi i mocna. Mocnaja ziamla.
— Mahutnaja-mahutnaja, — achvotna zhadžaŭsia Hienadź Mikałajevič.
«Ukrainski ziać»
Adnak z čaho pačalisia buraŭkinskija luboŭ i zachapleńnie ŭkrainskaj paezijaj? Moža, jano chavajecca ŭ tym liku ŭ sardečnaj prychilnaści da čarkaskaj dziaŭčyny Julii Žadan, jakaja i stała žonkaj paeta?
Pachodžańniem jana z Ukrainy i ŭ dziacinstvie žyła ŭ babuli Vasilisy Alaksiejeŭny va Umani. U Biełaruś siamja pierajechała paśla vajny. Tady Julija Jakaŭleŭna ŭpieršyniu i pačuła biełaruskuju movu.
A paznajomilisia jany padčas vučoby va ŭniviersitecie. Buraŭkin, adrazu źviarnuŭšy ŭvahu na pryhažuniu z rusaju kasoj, pryśviačaŭ joj vieršy.
Jaje pryhažościu zachaplalisia nie tolki biełaruskija paety, ale i ŭkrainskija, jakija žartam nazyvali jaje «humanistkaj» (z-za Umani, dzie jana naradziłasia), a Buraŭkina — ukrainskim ziaciem. Tamu śviedčańniem, naprykład, aŭtohrafy znakamitaha paeta Ivana Drača: «Dorohomu Hienadziu Buravkinu, słavnomu biłoruśkomu pojetovi, ukrajinśkomu ziatiu (z privitom Juli!). Ź lubovju. Ivan Drač. 14.12.2005. Kijiv».
Praŭda, jašče doŭha potym, amal pałovu žyćcia, jana śniła rodnuju Umań i babulin dom. Kali ž hetaj zimoj raspačałasia tak zvanaja rasijskaja vajennaja «śpiecapieracyja», jana štodnia zranku da nočy hladzieła ŭkrainskija naviny. Hladzieła i płakała. I znoŭ, jak u dziacinstvie, stała razmaŭlać pa-ŭkrainsku.
— Heta šok i adčaj, i bol za Ukrainu, i bol za Biełaruś, — havoryć Julija Jakaŭleŭna kožnaha razu, kali telefanuju joj, i na pytańnie, što zrabiŭ by ŭ hetyja dni Buraŭkin, adkazvaje: »Adno viedaju dakładna: Hienadź nie staŭ by maŭčać. I tamu, što lubiŭ Ukrainu, i tamu, što žyvyja niekatoryja ź jaho ŭkrainskich siabroŭ. Ale najpierš tamu, što vajna — taja jašče, minułaja suśvietnaja, pastajanna žyła ŭ jaho pamiaci. Jana nie tolki prajšła praź jahonuju tvorčaść — jana była ŭ jahonym losie. Hienadź z ułasnaha dośviedu viedaŭ, jaki heta žach i bol — vajna».
