Aleś Santocki: Łukašenka tak i nie zrazumieŭ, čamu ŭkraincy vystajali
Hałoŭnaja siła Ukrainy nie ŭ «mabilnych hrupach» i «infarmacyi sa spadarožnikaŭ», pra jakija havoryć Łukašenka, a ŭ tym, što ludzi matyvavana abaraniajuć svabodu i mahčymaść žyć tak, jak chočuć, u jadnańni armii i naroda, i nacyjanalnym patryjatyźmie, jaki ŭ Biełarusi dušać, piša Aleś Santocki.
Praŭkrainski mitynh u akupavanym rasijskimi vojskami Chiersonie. Fota: AP Photo/Olexandr Chornyi
Dva z pałovaj miesiacy ŭkrainskaha supracivu rasijskaj ahresii robiać cudy. Navat taki ŭščent prarasijski palityk, jak Alaksandr Łukašenka, dniami z tryvohaj kanstatavaŭ, što rasijskaja «śpiecapieracyja» zaciahnułasia, a siońnia na naradzie, pryśviečanaj abaronnaj zamovie, davoli niečakana vykazaŭ i kamplimienty na adras ukrainskaj armii. Asabliva jamu impanuje jaje mabilnaść:
«Samymi efiektyŭnymi, u tym liku z boku ŭkrainskich Uzbrojenych siłaŭ, akazalisia mabilnyja hrupy, jakija imhnienna, niečakana nabližalisia da praciŭnika, jaki ich našmat pieraŭzychodzić, nanosiać mocnyja ŭdary, asabliva pa tyłavych skapleńniach vojskaŭ. Tak my heta bačyli. Ale dla hetaha patrebnyja srodki pierasoŭvańnia».
Paśla hetaha pajšli razvažańni adnosna taho, što i biełaruskuju armiju treba rabić takoj ža mabilnaj, kab jana mahła ŭ vypadku čaho vykonvać svaje bajavyja zadačy padobnym čynam. I pramoŭca navat pachvaliŭsia, što my ŭ hetym kirunku daŭno nibyta idziom, bo jašče 10 hadoŭ tamu jon na hetym asabista nastojvaŭ:
«10 hadoŭ, napeŭna, tamu ja vas pierakanaŭ u tym, što treba iści hetym šlacham. I, jak akazałasia siońnia, my mieli racyju, my ŭ hetym płanie vyjhrali. Chaj 65—70 tysiač armija. Zdavałasia b, nievialikaja. Ale i niemałaja, ale jana vielmi mabilnaja. Raptoŭnaść, niečakanaść u luboj vajnie hulali važnuju rolu. A dla hetaha treba być mabilnymi. Tak my i budavali i pierabudoŭvali ŭ treci abo čaćviorty raz svaje Uzbrojenyja siły, svaju armiju».
Aceńvać, kolki ŭ hetych słovach praŭdy, a kolki pustoj bravady, pakidajem aficeram, znajomym z realnaj situacyjaj znutry. Adznačym tolki, što słovy samoha Łukašenki bieskrytyčna prymać na vieru nikoli nielha.
Ale hałoŭnaje ŭsio ž nie ŭ hetym. Navat kali dapuścić, što z techničnym zabieśpiačeńniem biełaruskaj armii ŭsio bolš-mienš u paradku, a kamandujuć joj najlepšyja taktyki i stratehi — choć u apošniaje, uličvajučy ŭniviersalny pryncyp padboru kiraŭničych kadraŭ pavodle asabistaj addanaści pravadyru, a nie prafiesijanalizmu, vierycca słaba, — heta ŭsio ž taki daloka nie adziny i navat, vidać, nie samy hałoŭny faktar, jaki moža pryvieści da pieramohi ci prynamsi hodnaha supracivu vojska nievialikaj krainy, jakaja sutyknułasia z ahresijaj z boku bolš mocnaha susieda.
Sučasnyja zbroja i technika — heta surjozna, ale ich značeńnie źmianšajecca, kali ŭ armii słaby maralny duch, kali jaje sałdaty i aficery nie chočuć vajavać i nie razumiejuć, navošta i za što jany musiać achviaravać svaimi žyćciami.
I kali mienavita z hetym ducham usio ŭ paradku ŭ ukraincaŭ, to naŭrad ci hetym zmoža ŭ niejki ŭmoŭny čas «Č» pachvalicca biełaruskaja armija z usimi nibyta najaŭnymi mabilnymi srodkami.
Što najbolš ździviła i rasijskich akupantaŭ, i nas, i ŭvieś śviet, a moža ŭ niejkaj stupieni i samich ukraincaŭ paśla taho, jak 24 lutaha Pucin zahadaŭ pačać nastupleńnie na Ukrainu? Najpierš fantastyčnaja kansalidacyja ŭ baraćbie suprać ahresara nie tolki vojska dy inšych «siłavikoŭ», ale i ŭsiaho ŭkrainskaha naroda, prytym niezaležna ad rehijona, pachodžańnia, movy, vieravyznańnia i inšych faktaraŭ.
Ukrainskaja armija akazałasia sapraŭdy sa svaim narodam, a ŭkrainski narod — sa svajoj armijaj. Z narodam i armijaj akazałasia i palityčnaje kiraŭnictva krainaj, vakoł jakoha adbyłosia zhurtavańnie jak na centralnym, tak i na rehijanalnym uzroŭni.
Čamu tak stałasia? Tamu što ludzi, jak by jany ni spračalisia i ni svarylisia pamiž saboj u mirny čas, usio ž taki za apošnija dziasiatki hadoŭ pryzvyčailisia ŭsprymać siabie paŭnapraŭnymi hramadzianami adzinaj dziaržavy — Ukrainy. Dla ich jana stała adzinaj radzimaj, budučynia jakoj nieadłučnaja ad piersanalnych losaŭ.
Ci mahčymaja situacyja, što biełaruskaje hramadstva hetak ža sama abjadnajecca pierad najaŭnaściu źniešniaj pahrozy pry tym, što va ŭładzie budzie zastavacca Łukašenka sa svajoj viertykallu i siłavikami? Niemahčymaja nijak.
Bo Łukašenka ŭsie amal try dziesiacihodździ svajho kiravańnia metanakiravana vypalvaŭ usio toje, što natchniaje ludziej na podźvihi i samaachviarnaść: nie kazionny i nie arhanizavany dziaržaŭnymi orhanami patryjatyzm, hramadzianskuju supolnaść z zakładzienym u samoj jaje sutnaści pamknieńniem da samaarhanizacyi, mahčymaść paŭnavartasna ŭdzielničać u hramadska-palityčnym žyćci i adpaviedna adčuvać ułasnuju adkaznaść za toje, što robicca ŭ krainie. I navat movu i nacyjanalnuju kulturu dušyŭ i dušyć.
Što prymusiła bolšaść ukraincaŭ pavieryć u vyrašalny momant svajmu kiraŭnictvu i abjadnacca vakoł jaho? Adčuvańnie jahonaj lehitymnaści ź vierchu da nizu, abranaści na svabodnych i demakratyčnych vybarach samim narodam i adpaviedna prava na pryniaćcie ad imia ŭsioj supolnaści važnych rašeńniaŭ, ad jakich zaležyć los hetaj supolnaści. Plus hłybokaje adčuvańnie niespraviadlivaści, niedarečnaści taho, što chtości zvonku choča hruba ŭmiašacca va ŭnutranyja spravy, pazbavić ukraincaŭ prava samim vyrašać svoj los paśla taho, jak jany ŭžo adčuli smak hetaha.
Ciažka vyhnać z kletki na volu taho, chto ŭ joj naradziŭsia dy vyras i ničoha inšaha ŭ žyćci nie bačyŭ. Ale hetak ža sama ciažka zahnać u kletku lubuju žyvuju istotu, da voli pryzvyčajenuju, a tym bolš na joj narodžanuju. Što ŭžo kazać pra ludziej.
Łukašenka ž sam stvaryŭ takuju situacyju, pry jakoj jon nie moža ŭ vypadku čaho raźličvać na padtrymku z boku patryjatyčnaj, volnalubivaj častki nasielnictva Biełarusi. Bo mienavita ź jahonym imieniem niepasredna asacyjujecca i nacyjanalnaja zdrada, i zadušeńnie ŭsialakich parastkaŭ valnadumstva.
2020 hod pakazaŭ, što nie tolki ŭkrainskaje, ale i biełaruskaje hramadstva, niahledziačy na zusim inšyja ŭnutranyja abstaviny, taksama daśpieła da razumieńnia i žadańnia taho, kab być subjektam palityki, pryniać na siabie adkaznaść za ŭłasnuju krainu i jaje los, nierazarvalny sa svaim ułasnym. Ale Łukašenka, razharnuŭšy biesprecedentnyja ŭ Jeŭropie z časoŭ śmierci Stalina represii, brutalna zadušyŭ hety paryŭ, pastaviŭšy ŭsio na zachavańnie asabistaj nieabmiežavanaj ułady i naplavaŭšy na ŭnutranuju lehitymnaść — i ŭ vyniku zastaŭsia pierad usimi palityčnymi vyklikami sam-nasam.
Na štychach niejki čas trymacca nielehitymnamu kiraŭniku, jak akazałasia, možna, a voś mabilizavać i zhurtavać vakoł siabie hramadstva, a pierš za ŭsio jaho aktyŭnuju i patryjatyčnuju častku, naŭrad ci mahčyma. A adsutnaść hetaj padtrymki dy zhurtavanaści budzie adčuvać i vojska — jano ž častka hramadstva.
Ale, moža, usio heta i nie treba? Ci ž toj ža 2020 hod nie pakazaŭ, što ŭ aktyvie Łukašenki jość tysiačy supracoŭnikaŭ siłavych struktur, jakija zastalisia viernymi jamu ŭ tych umovach i hatovyja vykanać absalutna luby jahony zahad? Ci nie stali b hetyja asoby jadrom supracivu ŭ vypadku realnaj vajny?
Jość, adnak, niuans. Ludziej, zdolnych biez asablivych pakutaŭ sumleńnia vajavać z ułasnym narodam, u Biełarusi sapraŭdy akazałasia davoli, hetaha niemahčyma admaŭlać. Ale farmiravańni, zdolnyja i achvočyja da karnych dziejańniaŭ suprać biazzbrojnych ludziej, naŭrad ci akažucca nastolki ž spraŭnymi, kali havorka pojdzie pra supraćstajańnie Uzbrojenym siłam inšaj dziaržavy.
Čysta militarnych pośpiechaŭ na frantach, naprykład, Druhoj suśvietnaj, dabivalisia zusim nie zaharadžalnyja atrady NKVD i nie nacysckija ajnzachrupy.
Zdolnaść prafiesijna čynić vajennyja złačynstvy z adnaho boku i paśpiachova vieści realnyja vajennyja dziejańni z druhoha — zusim roznyja zdolnaści. Što my bačym siarod inšaha i na prykładach užo ciapierašniaj, rasijska-ukrainskaj vajny.
