Sachavud. Jakuckaje nacyjanalnaje kino stała fienomienam, ź jakim ličacca i ŭ Maskvie
Sučasnyja małyja narody Rasiii znachodziacca ŭ ciažkaj situacyi. Z Kramla zadadzieny kurs na moŭna-kulturnuju ŭnifikacyju krainy, usialakim čynam abmiažoŭvajecca nacyjanalnaja adukacyja, vyciaśniajucca z aktyŭnaha abaračeńnia nacyjanalnyja movy tam, dzie jany da niadaŭniaha času jašče zachoŭvali choć jakija pazicyi. Hramadska-palityčnuju aktyŭnaść pad svaimi nacyjanalnymi ściahami vieści ciapier amal niemahčyma. Ale ŭ niekatorych respublikach miascovaja intelihiencyja namahajecca realizoŭvać siabie prynamsi na kulturnym poli. Pra ŭzdym u apošnija hady nacyjanalnaha jakuckaha kiniematohrafa, jaki dla jaje jość nierazhadanym fienomienam, piša na «Echo Moskvy» rasijski kinaahladalnik Darja Micina.
Adno z maich hałoŭnych uzrušeńniaŭ kinahoda 2021 — jakuckaje kino, jakoje nabiraje razmach i štohod vystrelvaje dziasiatkami mahutnych kinasnaradaŭ. Jaho fienomien dyskutujecca ŭžo nie pieršy hod, ale nichto tak i nie nabliziŭsia da tłumačeńnia taho, jakim čynam respublika z nasielnictvam mienš za miljon čałaviek hienieruje samabytnuju i samastojnuju nacyjanalnuju škołu bieź jakoj-niebudź padtrymki zvonku.
Z samaha pačatku jakucki kiniematohraf farmavaŭsia nie na patreby jeŭrapiejskamu fiestyvalnamu hledaču, nie jak etnahrafičnaja ekzotyka, dola jakoj — śpiecpakaz na pieryfieryi vialikaha kinaforumu, a mienavita dla nacyjanalnaha prakatu, dla hledača, jaki razumieje jakuckuju movu i zahłybleny ŭ miascovy kulturny kantekst. Tym jon i byŭ kaštoŭny.
Čatyry hałoŭnyja pryzy fiestyvalu «Kinašok» u 2021 hodzie atrymała karcina jakuckaha režysiora Michaiła Łukačeŭskaha «Viertalot» — vostrasiužetnaja drama, jakaja pierarastaje ŭ survival-tryler. Pa maštabie i składanaści zdymak jana vyhladaje jak sapraŭdny halivudski błokbastar, choć u realnaści stvarałasia na praciahu šaści hadoŭ pavodle pryncypu «ź miru pa nitcy», źniataja pa mierkach kiniematohrafa za śmiachotnyja kapiejki, ale pry hetym stała prykładam «kino vialikaha stylu». <…>
Stvaralniki filma «Viertalot» z dypłomami premii «Kinašok» 2021 hoda.
Fabuła filma baluča znajomaja i dla samich jakutaŭ, i dla žycharoŭ luboha ciažkadastupnaha rajona krainy. Maładaja siamja z hrudnym dziciom pryjazdžaje da pažyłych baćkoŭ, jakija žyvuć u dalokim paŭnočnym pasiołku. Raptam dzicia pačynaje chvareć, u pasiołku niama ni lekaraŭ, ni lekaŭ, abarvałasia telefonnaja linija, darohi razmyła viasnovaj pavodkaj. Šlach maładoha baćki da rajcentra, kab vyklikać u pasiołak sanitarny avijarejs — sapraŭdny ekzamien na vyžyvańnie.
Ekstremalnyja zdymki na choładzie ŭ ledzianoj vadzie — akciorski i režysiorski podźvih, razmach łandšaftnych zdymak, składanaści z zadziejničańniem nieabchodnaj avijacyjnaj techniki, — usio heta stavić «Viertalot» u adzin šerah, naprykład, z oskaranosnym «Vyžyłym» Alachandra Hansalesa Ińjarytu, jaki vyjšaŭ u suśvietny prakat užo paśla pačatku doŭhich šaścihadovych zdymak karciny Łukačeŭskaha.
Ź pierśpiektyŭnych jakuckich majstroŭ, napeŭna, samaj univiersalnaj i zrazumiełaj kinamovaj vałodaje Dźmitryj Davydaŭ. <…> Pa asnoŭnaj svajoj prafiesii jon školny nastaŭnik z Amhi, małabiudžetnaje kino zdymaje na svaje hrošy, zadziejničajučy svaich ža ziemlakoŭ u jakaści i akcioraŭ, i zdymačnaj kamandy (biudžet tryumfalnaha «Pudziła» (2021), naprykład, paŭtara miljona rubloŭ), nie źviazvajučysia ź pitčynhami, kvotami, spravazdačami i inšym hałaŭnym bolem dziaržaŭnaha finansavańnia.
Kadr ź filma «Pudziła».
«Pudziła» — strašnavataha vyhladu niečasanaja, mocna vypivajučaja ciotka biez uzrostu ŭ roznamasnych valonkach, jakoj pałochajuć dziaciej. Ale kali luboje dzicia zachvareje, usie adrazu biahuć da jaje za dapamohaj. Adnaviaskoŭcy mohuć stuknuć jaje łapataj ci vyšturchać u karak z kramy, nie dajučy kupić bochan chleba, ale ŭ luboj vostraj situacyi niepaźbiežna vałakucca ŭ jaje ŭbohaje žytło sa svajoj apošniaj nadziejaj. Ci to znacharka i lekarka-samavuk, ci to nadzielenaja zvyšnaturalnym daram, majučaja znosiny z duchami i bostvami žryca, pudziła, čyjho imia my tak i nie daviedajemsia, — paryja, izhoj i adnačasova sałominka, za jakuju chapajecca kožny ŭ ciažkuju chvilinu žyćcia. <…>
Raznastajnaść žanraŭ jakuckaha kino śviedčyć pra «šmatviektarnaść» raźvićcia nacyjanalnaj kinaškoły: za niekalki hadoŭ isnavańnia hetaj źjavy jakuckim režysioram (siarod jakich jość prafiesijanały, ale bolš entuzijastaŭ, jakija navučajucca ŭ pracesie) atrymałasia nie zamknucca i nie akuklicca ŭ łakalnaj tematycy i estetycy, choć heta było b samym prostym i łahičnym šlacham raźvićcia, a ŭlicca ŭ rasijski i ahulnasuśvietny kiniematohraf na pravach asobnaha, stylistyčna i intanacyjna viadomaha napramku.
Vyraści samastojna, biez hrošaj Minkultury i Fonda kino, i tamu nie być źviazanymi nijakimi abmiežavańniami i skrepami. I voś my ŭžo bačym nie tolki kultyvavańnie jakuckaj «asobnaści», ale i zamach na ahulnanacyjanalnyja kaštoŭnaści, na bujnamaštabnaje vajenna-patryjatyčnaje kino. <…>
Raspracoŭvałasia ŭ 2021 hodzie jakuckimi kiniematahrafistami i tema vyzvaleńnia ad kałanijalnaj spadčyny, jakaja niepaźbiežna vyvodzić na piaredni płan prablemu ŭzajemaadnosin histaryčnych jakutaŭ sa svaimi ruskimi susiedziami.
Nazva dramy Uładzimira Munkujeva «Nuučča» pierakładajecca jak «Čužyniec». Dla hierojaŭ karciny takim čužyncam stanovicca ruski palitkataržanin, jaki adpraviŭsia na katarhu mienavita z-za taho, što vystupaŭ za pieraadoleńnie adčužanaści pamiž narodami i z prychodam jakoha ŭ miascovym voziery znoŭ źjavicca źnikłaja nieviadoma kudy ryba.
Kadr ź filma «Nuunča».
Rasčesvańnie vuzkanacyjanalnych balačak nikoli nie pryvodziła ni da čaho dobraha, roŭna jak i niežadańnie prymać ruku, ščyra praciahnutuju dla dapamohi i ŭzajemadapamohi. Naŭmysnaje źmiešvańnie, uraŭnoŭvańnie palitviaźnia, vymušanaha pasialicca siarod miascovaha nasielnictva, i kazakoŭ, jakija jaho pieraśledujuć i ŭvasablajuć žorstkuju da luboha svajho paddanaha impieryju, na moj pohlad, farmuje skažony hladacki pohlad na histaryčnuju praŭdu.
Niesvabodny ad takoha zrušeńnia histaryčnych akcentaŭ i «Tyhyn Darchan» režysiora Mikity Aržakova, źniaty pa matyvach jakuckaha hieraičnaha epasu z cykłapičnym pa jakuckich mierkach biudžetam u 255 miljonaŭ rubloŭ pry padtrymcy ŭrada Respubliki Sacha. U histaryčnym błokbastary, jaki pa razmachu nahadvaje piepłumy druhoj pałovy XX stahodździa, raskaz pra abjadnańnie jakuckich plamionaŭ niepaźbiežna vyrulvaje na ślizkuju temu ŭzajemaadnosin jakutaŭ z Rasijskaj impieryjaj.
I choć stvaralniki filma sprabujuć taktoŭna syści ad histaryčnych kryŭdaŭ i niedahavoranaściaŭ (hałoŭny hieroj Tyhyn Darchan namalavany mienavita abjadnalnikam naroda, a nie zmaharom z susiedziami-tunhusami i ruskimi kałanizatarami), aŭtarski pohlad lohka sčytvajecca pa ŭskosnych prykmietach i detalach. Naprykład, antahanist hałoŭnaha hieroja, kiraŭnik Lehaj, jaki pryniaŭ ruskaje zastupnictva, namalavany adnaznačna admoŭnym piersanažam, bieź niuansaŭ i paŭtonaŭ.
Tolki ŭ 2020-m hodzie, na fonie pandemii i karancinu, u Jakucii było źniata 28 poŭnamietražnych filmaŭ, i praciahvalisia zdymki jašče 20 — heta dzieści adna šostaja — adna siomaja ad rasijskaj nacyjanalnaj kinavytvorčaści.
Čytajcie taksama:
Ruskamoŭnych dziaciej admovilisia prymać u nacyjanalnuju škołu ŭ Jakucku — jakuty sprabujuć adstajać škołu na rodnaj movie
