«Kali carkva admaŭlajecca padtrymlivać ludziej u turmach, jana advaročvajecca ad Chrysta». Ščyraje intervju z ajcom Alaksandram Šramko
Pra ikanastas na stałach prapahandystaŭ, «atrady aniołaŭ» Karpiankova, zamienu niazručnych śviataroŭ, ciemrašalstva ŭ cerkvach i toje, ci pavinny my prabačyć siłavikam, pahutaryli sa śviatarom Alaksandram Šramko.
«Čym vyšej pasada, tym ciažej chryścijaninu tudy trapić»
«Naša Niva»: Kaścioł časam zaklikaje da malitvaŭ za tych, kaho pieraśledujuć za praŭdu. Ci možna takoje ŭ cerkvach pačuć?
Alaksandr Šramko: Mahčyma, u niejkich śviataroŭ buduć takija malitvy, ale aficyjna pra heta nie kažuć. Siarod śviataroŭ ža roznyja ludzi — jość chryścijanie, jość niechryścijanie. I čym vyšej, tym ciažej chryścijaninu tudy trapić.
«NN»: Čamu?
AŠ: Pracuje adbor. Čym vyšej, tym bolš treba vydyhać, što ciažka čałavieku z chryścijanskim sumleńniem. Jon paśpiachova padymacca pa karjernaj leśvicy nie zmoža, na dušy budzie ciažka. Byvaje, kali jepiskapu ŭdajecca zastacca ŭ baku ad razborak. U krainach, dzie pravasłaŭje nie hałoŭnaja relihija, takoje mahčyma. Tam śviataroŭ nichto nie vykarystoŭvaje jak niejkuju siłu, jakaja pavinna pracavać na dziaržavu. A ŭ Rasii, Biełarusi ci Ukrainie šmat spakusaŭ u ludziej naviersie.
«NN»: Ci nazirajecie vy adtok viernikaŭ? Pa raskazach znajomych niamała pravasłaŭnych sychodziać u kaścioł praz pazicyju, jakuju jon zaniaŭ.
AŠ: Zaŭsiody hety praces adbyvajecca — i ŭ toj bok, i ŭ advarotny. Nie skazać, što heta značnaja źjava. Bolš, moža, rasčaravańnia ŭ ijerarchach, bo ja viedaju, što šmat aktyŭnych pravasłaŭnych vieryli, što naviersie ludzi bolš sumlennyja, dziejničajuć u intaresach carkvy.
A akazałasia, ideałahičnyja momanty pieravažvajuć. Być łajalnym da dziaržavy stała hałoŭnym. Dla hetaha možna było pastupicca chryścijanskimi pryncypami.
Ludzi nie adyšli ad carkvy. Ale bolš źviarnuli ŭvahu na toje, što chryścijanstva robicca kožnym z nas.
«NN»: «Śviatary nie pavinny brać udziełu ŭ palityčnych dziejańniach», — kazaŭ Vienijamin. A jak vy ličycie?
AŠ: Składanaje pytańnie. Čamu kažuć, što carkva nie moža prymać udzieł u palitycy? Tamu što jość razumieńnie: kali śviatar budzie vystupać ad imia adnoj z partyj, to atrymlivajecca, jon admiataje viernikaŭ inšych palityčnych pohladaŭ. Carkva musić być nad schvatkaj mirskaj.
Ale kali palitykaj nazyvajuć hvałt, chłuśniu… U nas jość taki dakumient, jak «Asnovy sacyjalnaj kancepcyi Ruskaj pravasłaŭnaj carkvy». Tam naŭprost skazana, što kali chryścijanina prymušajuć rabić spravy, jakija nie supadajuć z chryścijanskim śvietapohladam, tady carkva pavinna zastupicca.
Kali robicca biezzakońnie, jana pavinna vykazać svaju pazicyju. U dakumiencie napisana navat, što carkva moža zaklikać da hramadzianskaha niepadparadkavańnia.
«NN»: Ale sam Vienijamin sustrakajecca z Karpiankovym i bajcami ŭnutranych vojsk. Heta vyhladaje jak błahasłavieńnie hvałtu.
AŠ: U nas carkva robić usio, što skaža dziaržava. Tolki słovami nabožnymi heta ŭsio achutvaje.
Fota: MUS
Heta jak farbavanyja truny, jakija zvonku pryhožyja, a ŭnutry poŭnyja hnili. Chrystos tak pra farysiejaŭ kazaŭ, ale heta i jość farysiejstvam — kali tabie zamiest praŭdy pakazvajuć pryhožuju karcinku.
Inšyja sprava, što ŭ nas mnohija i nie cikavicca tym, što robicca ŭ carkvie. Bolšaść zachodzić vadu paśviacić i nie choča navat viedać tołkam, što za śviata. Ja kali słužyŭ i pačynaŭ tłumačyć, niekatoryja vykrykvali: «Zakančvaj, davaj śviacić užo». A hetyja ludzi bolš niasuć hrošaj — tamu na ich i staić carkva. Ad sapraŭdnych viernikaŭ jana, na žal, nie zaležyć.
«NN»: Karpiankoŭ niejak zajaviŭ: «My anioły na ziamli». Jak carkva takoje paraŭnańnie ŭsprymaje?
AŠ: Siłavikam, vidać, spadabałasia, što budujecca takaja hramadzianskaja relihija. Jany, moža, dzieści ŭ hłybini serca viedajuć, što robiać nie tak, jak treba. Ale pakryvajuć heta sakralnaściu, kab lehitymizavać svaje dziejańni i ŭ ludziej vyklikać adčuvańnie, što jany robiać božuju spravu.
«Tych, chto prajaviŭ siabie na pratestach, zdymajuć z pastoŭ»
«NN»: Nakolki śviatary za apošni hod zaznali represii?
AŠ: Jość śviatary, jakija źjechali. Tych, chto prajaviŭ siabie na pratestach, patrochu zdymajuć z pastoŭ u jeparchii, Akademii, abmiažoŭvajuć ich, advodziać u cień. Pakul heta na kadravym uzroŭni robicca. Maštabnaha pieraśledu nie bačna. Mahčyma, čarha nie dajšła.
«NN»: Vy sami čamu vyrašyli źjechać?
AŠ: U mianie była pahroza, i jana paćvierdziłasia. Kali ja źjechaŭ, prychodzili ź milicyi dadomu da žonki, nakont majho telehram-kanała «Pop vnie ihry». Nie viedaju, ci zaviali niejkuju spravu.
Ja zrazumieŭ, što niemahčyma žyć pad takim presam — ty pavinien nad kožnym słovam svaim dumać, dušyć samoha siabie. Bo nahodaj dla zatrymańnia moža stać lubaja drabiaza.
Dla mianie byŭ vybar — ci za miažoj niešta rabić, choć słovam, ci schavacca doma i treścisia. Jak skazaŭ Alaksandr Ždanovič, były viadučy «Kałychanki», žyć u siońniašniaj Biełarusi — heta jak spać u pakoi, kali viedaješ, što pad łožkam schavałasia źmiaja.
Tym bolš čamuści ličać, što ja maju dačynieńnie da spravy z aŭtakiefalijaj, choć ja sam nie za jaje. Ale tak pryniata, stereatyp: kali carkoŭny dysident, tym bolš zachodnie-libieralnaha nakirunku, to byccam samo saboj jon za aŭtakiefaliju.
«NN»: Čym u Vilni zajmajeciesia?
AŠ: Ja nie słužu tut, krychu ŭ carkvie dapamahaju. Mnie ž zabaroniena słužeńnie — u Litvie taja ž Ruskaja pravasłaŭnaja carkva. Chacia tut skłałasia svajo asiarodździe.
My stvaryli arhanizacyju «Chryścijanskaja vizija». Ad pačatku ideja była abjadnać chryścijan roznych kanfiesij, jakija ŭvachodziać u Kaardynacyjnuju radu. Pakolki zaraz rada nie hraje važnuju rolu, to my sami pa sabie. Adsočvajem situacyju ŭ cerkvach, padtrymlivajem chryścijan, jakija trapili pad represii, prasoŭvajem infarmacyju pra toje, što ŭ nas adbyvajecca, na suśvietnym uzroŭni.
«NN»: Vy ŭžo kazali, što niazručnych śviataroŭ adsoŭvajuć padalej. A što zaraz u Hrodzienskaj jeparchii, dzie pryncypovaha Arciemija zamianili na inšaha jepiskapa?
AŠ: Tam radykalna ŭsio źmianiłasia. Za Arciemijem źniali sakratara, nastajaciela kafiedralnaha sabora (razmova pra Hieorhija Roja, jaki ciapier słužyć u vioscy Kvasoŭka pad Hrodna. — «NN»). Inšych, chto byŭ pobač z Arciemijem, u bok adviali.
«NN»: Zamiena bčb-stužki na fijaletavuju na hierbie jeparchii taksama pakazčyk poŭnaj łajalnaści?
Fota: s13.ru
AŠ: Kaniečnie, padyhrali navat tut. Pryčym nastolki prymityŭna heta zroblena. Byccam soramna, što ŭ nas simvały padobnyja.
«U svoj čas pry dziaržaŭnym dvary źziaŭ Fiodar Poŭny, a ciapier amal nie bačna jaho»
«NN»: Na fonie pandemii dziŭna vyhladaje taksama pazicyja Lemiašonka, jaki nie padtrymlivaje vakcynacyju i razam z tym raskazvaje prychadžanam, što «pryščepka — heta cieła i kroŭ Chrysta». Takoje chiba dapuščalna?
AŠ: U carkvie jość antypryščepačniki, jakija mohuć takoje prapaviedavać. Jašče da vakcynacyi jany kazali, što nie moža zachvareć čałaviek, kali chryścijanin, što ŭ chramie nielha zarazicca.
Heta manipulavańnie na relihijnych pačućciach ludziej. Kab zadać takuju płyń, što heta amal mučaniki, a chadzić niepryščeplenym — relihijny podźvih.
Šmat chto ź jepiskapaŭ ihnaruje antykavidnyja praviły, u tym liku mitrapalit Vienijamin. Pryčym sami pra ich nahadvajuć, a ŭ saborach, dzie jany słužać, praviły nie vykonvajucca. Niejkaja hulnia na publiku. A takija, jak Lemiašonak, dobra viedajuć, što, niahledziačy na aficyjnyja zajavy, ijerarchi na ich baku, i tamu nie bajacca.
«NN»: Siarod prapahandystaŭ chapaje ludziej vacerkaŭlonych. U Azaronka na pracoŭnym stale ceły ikanastas. Jak heta moža spałučycca z rytorykaj nianaviści?
AŠ: Viedajecie, relihija moža stać padmurkam niejkaj ideałohii. A ŭ ideałohii što hałoŭnaje? Jość svaje, jość vorahi. Heta padtrymlivaje pasył, što my nie prosta bjemsia za Łukašenku, kab jon zastaŭsia va ŭładzie, a robim Božuju spravu.
Čałaviek pačynaje budavać svaju relihiju, jakaja jaho b apraŭdała. Možna znajści što zaŭhodna ŭ Biblii, kali čytać vybaračna. Relihijaj apraŭdvali i rabstva ŭ svoj čas, i vojny.
«NN»: Nie mahu nie spytać pra matušku Haŭryiłu. Jak tak akazałasia, što jana stała tvaram carkvy?
AŠ: Vidać, spadabałasia kamuści. Na vyšejšym uzroŭni ŭsio zaležyć ad taho, jak ty pryjšoŭsia da dvaru.
U svoj čas pry dziaržaŭnym dvary źziaŭ Fiodar Poŭny, a ciapier amal nie bačna jaho. Chacia jon tak staraŭsia, byŭ na roznych televizijnych efirach, faktyčna zaklikaŭ hałasavać za Łukašenku.
«NN»: U carkoŭnym asiarodku da Haŭryiły jak staviacca?
AŠ: Nijakaj pavahi da jaje niama. Dy i raniej nie było. Jana tam z katom vaziłasia, ledź nie kananizavała jaho. Čałaviek prychodziŭ u manastyr i pierš za ŭsio z Puškom znajomiŭsia. Heta zaŭsiody była kamiedyja.
«NN»: Ale tady heta miła było.
AŠ: Miła, chacia i pa-duracku. A ciapier heta ŭžo trahikamiedyja. Horka hladzieć, jak jana apraŭdvaje hvałt, šanuje amapaŭcaŭ.
Da Antonija, Vienijamina raniej dobra stavilisia, a pra Haŭryiłu nikoli pazityŭnych vodhukaŭ nie čuŭ.
«Karacieli pavinny panieści adkaznaść za svaje ŭčynki, ale nie ŭ vyhladzie pomsty»
«NN»: U škołach z hetaha hoda ŭviali fakultatyŭ ad pravasłaŭnaj carkvy. Vy padtrymlivajecie ideju?
AŠ: Heta vielmi tonkaja sprava. Treba pahladzieć, jak u inšych krainach robicca. Akuratna padavać usio, kab nie atrymałasia, što dzieciam abrydnie relihija i budzie advarotny efiekt, jany nie zmohuć dla siabie jaje potym adkryć, relihija budzie asacyjavacca z prostym pradmietam u škole.
Pry hetym u lubym vypadku treba, kab vučni mahli vybirać relihiju ci kanfiesiju, jakaja budzie vykładacca, ci naohuł nierelihijny kurs ahulnaetyčnaha nakirunku.
Kali ž fakultatyŭ tolki ad pravasłaŭnaj carkvy, to heta ŭžo niaroŭnaść i nie adpaviadaje pryncypam adździaleńnia carkvy ad dziaržavy.
A ŭ nas pa sutnaści sproba zrabić navat nie relihijnuju adukacyju, a ideałahičnaje vychavańnie ŭ niejkaj psieŭdarelihijnaj abhortcy, dziela bolšaj lehitymizacyi i sakralizacyi režymu. I carkva prosta vykarystoŭvajecca dla hetaj brudnaj spravy.
«NN»: Jak zachoŭvać vieru, kali panuje niespraviadlivaść?
AŠ: Heta zaŭsiody było tak. Jašče Isus Chrystos kazaŭ: «Mianie hnali, i vas buduć hnać». Chryścijan śviet nie zaŭsiody apładysmientami prymaje.
U chryścijan samymi śviatymi ličylisia mučaniki — śviedki svajoj viery, jakija nie adstupilisia, niahledziačy na toje što heta pahražała ich žyćciu. Ź viadomych carkoŭnych dziejačaŭ, naprykład, Iaan Złatavust, jakoha kaliści carkva razam ź dziaržavaj pieraśledavała i adpraviła ŭ ssyłku, dzie jon zahinuŭ.
«NN»: Ale ŭśviedamleńnie, što ty mučanik, nie vielmi dapamahaje pražyvać tut i zaraz.
AŠ: Kali čałaviek viedaje, što robić praŭdu, jon siabie ćviorda adčuvaje, nie baicca. Heta moža vyjaŭlacca nie tolki ŭ relihijnym kantekście.
Kali čałaviek nie sumniajecca, što jon na pravilnym baku, jon macniejšy, jamu lahčej usio pieranieści.
«NN»: Vy jakija radki Biblii ŭ hetyja dni čaściej zhadvajecie?
AŠ: Słovy Isusa Chrystosa pra toje, jak budzie vykonvacca apošni sud.
Što buduć padzieleny ludzi i adnym jon skaža: «Pryjdzicie, błahasłavionyja Ajca majho, prymicie ŭ spadčynu carstva, uhatavanaje vam ad stvareńnia śvietu: bo byŭ hałodny ja, i vy dali mnie jeści; byŭ saśmiahły, i vy napaili mianie; byŭ padarožny, i vy pryniali mianie; byŭ hoły, i vy adzieli mianie; byŭ chvory, i vy adviedali mianie; u ciamnicy byŭ, i vy pryjšli da mianie».
A inšym skaža: «Idzicie ad mianie, praklatyja, u ahoń viečny, uhatavany djabłu i aniołam jaho: bo byŭ hałodny ja, i vy nie dali mnie jeści; byŭ saśmiahły, i vy nie napaili mianie; byŭ pryšły, i nie pryniali mianie; byŭ hoły, i nie adzieli mianie; byŭ chvory i byŭ u ciamnicy, i vy nie adviedali mianie».
I tyja, i inšyja spytajuć: «Hospadzi, kali my bačyli ciabie hałodnaha, albo saśmiahłaha, albo pryšłaha, albo hołaha, albo chvoraha, albo ŭ ciamnicy, i nie pasłužyli tabie?» Tady skaža im u adkaz: «Praŭdu kažu vam: taho, što vy nie zrabili adnamu z hetych mienšych, mnie nie zrabili».
I zaraz, kali carkva admaŭlajecca padtrymlivać ludziej, jakija trapili ŭ turmy, pakutujuć, jana faktyčna advaročvajecca ad samoha Chrysta. Možna kolki zaŭhodna kryčać «Pamiłuj nas!», ale ŭsio praviarajecca na spravach. Carkva ŭ vyšejšych asobach adrakłasia ad Boha, možna skazać.
«NN»: U Biblii jość naratyŭ pra «padstavić druhuju ščaku». Ci pavinny my ŭsio prabačyć — uładam, milicyi?
AŠ: Heta sprava asabistaja. Pamiatajecie, na Papu Rymskaha byŭ zamach na žyćcio i jon paśla daravaŭ hetamu čałavieku? Ale heta nie značyć, što my pavinny biezzakońnie dazvalać. U hramadstvie budzie tady nieparadak. Kab žyć spakojna, ludzi pavinny adčuvać, što dziaržava padtrymlivaje spraviadlivaść. Karacieli pavinny panieści adkaznaść za svaje ŭčynki.
Nie ŭ vyhladzie pomsty — u hramadstvie pavinna być upeŭnienaść, što zło budzie izalavana, a dla tych, chto jaho rabiŭ, niepaźbiežnyja peŭnyja nastupstvy. Ale sam čałaviek maje šaniec pakajacca, stać lepšym.
Naša chryścijanskaja luboŭ da vorahaŭ heta jakraz nadzieja na toje, što pakul čałaviek žyvie, u im žyvie i iskra božaja, i praź jaje Boh zdolny całkam abnavić čałavieka, paviarnuć jaho da siabie. I kali złačyniec stanie na hety šlach vypraŭleńnia, my nie tolki pavinny jaho prabačyć, ale jon dla nas znoŭ naradžajecca, jak brat u Chryście.
