Što nie tak ź dziaržaŭnym apytańniem, u jakim bolš za 72% daviarajuć Łukašenku? Spytali ŭ viadomaha sacyjołaha Hienadzia Koršunava
«Bolš za 72% biełarusaŭ daviarajuć Łukašenku!», «60% daviarajuć pravaachoŭnym orhanam i sudam», «samy vysoki ŭzrovień davieru — va Usiebiełaruskaha narodnaha schodu», — rapartujuć dziaržaŭnyja ŚMI i telehram-kanały. Spasyłajucca jany na sacyjałahičnaje daśledavańnie, jakoje nibyta pravodziŭ Instytut sacyjałohi Akademii navuk u listapadzie — śniežni 2021 hoda. Pryčym pa danych hetaha daśledavańnia ŭ režymie zakručvańnia hajek, pieratrusaŭ, sudoŭ, zvalnieńniaŭ pa palityčnych matyvach uzrovień davieru da Łukašenki tolki raście. Dziŭna?
Hienadź Koršunaŭ, staršy analityk «Centra novych idej», były dyrektar Instytuta sacyjałohii NAN Biełarusi, prakamientavaŭ «Našaj Nivie» heta daśledavańnie:
«Nichto dakładna nie skaža, ci adbyvałasia nasamreč hetaje apytańnie, akramia tych, chto jaho arhanizoŭvaŭ. Miž tym pravieści takoje apytańnie było mahčyma. U artykule BiełTA navat paznačana, jak heta rabiłasia. Tam pišuć, što apytali 350 arhanizacyj i pradpryjemstvaŭ — to-bok, heta nie sacyjałahičnaje daśledavańnie ŭ kłasičnym varyjancie, a apytańnie pa miescy pracy.
I tut my bačym, što navat kali apytańnie było, to jaho vyniki nielha pieranosić na ŭsio hramadstva, navat kali b apytali nie 10 tysiač, jak u ich paznačana, a choć by i 100. Bo, chutčej za ŭsio, arhanizoŭvali heta nie sacyjołahi, chutčej za ŭsio, hetym zajmalisia namieśniki pa ideałohii na pradpryjemstvach ci niejki BRSM, «Biełaja Ruś» i hetak dalej. I jany pišuć, što pracavali z «ekanamična zaniatym nasielnictvam». Da kanca nie zrazumieła, što majecca na ŭvazie, ale vyhladaje, što havorka idzie pra ludziej, jakija pracujuć. Adpaviedna, z apytańnia vyklučajucca spartoŭcy, studenty, piensijaniery, ciažarnyja žančyny, dekretnicy i hetak dalej.
Jašče momant. Choć tam i pišuć, što apytvali rabotnikaŭ arhanizacyj roznych form ułasnaści, ale ja niejak vielmi sumniavajusia, što pryvatniki spyniali vytvorčaść i puskali da siabie ludziej z ankietami. Najchutčej, apytańnie rabiłasia na vialikich zavodach, mo niedzie pa škołach i hetak dalej. Naŭrad ci apytvali miedykaŭ, kiroŭcaŭ.
I ekanamična aktyŭnaja častka nasielnictva, kali ja dakładna pamiataju, heta mienš za pałovu ahulnaha nasielnictva Biełarusi. Tamu prezientavać heta jak sacyjałahičnaje daśledavańnie hramadstva nielha: heta prosta apytańnie častki nasielnictva.
«Ankieta dzivosnaja — i ŭ aśpiekcie makietavańnia, i z punktu hledžańnia pabudovy pytańniaŭ»
Taksama cikavy momant: ci ananimnaje heta apytańnie? Jano musiła b być ananimnym, ale ž chto viedaje, jak jano prachodziła na samaj spravie.
Acanić ličby ciažka, kali nie naziraješ za mietodykaj. Ale apytańniem zajmałasia takaja kantora «JesooM» (jakaja, darečy, navat nie maje svajho sajta). I my bačym, paraŭnaŭšy jaje źviestki sa źviestkami inšych daśledavańniaŭ, što ahulnaha tam niašmat. Bo pravodzili daśledavańni rasijskija sacyjołahi, niemcy, «Čatem Chaus». I ŭ hetych troch arhanizacyj ličby davoli blizkija pamiž saboju. A tut malujecca inšaja i vielmi dziŭnaja karcina.
Pryčym hetaja karcina malujecca pa takich ankietach, pa jakich prafiesijny sacyjołah by nie pracavaŭ. U hetych ankietach da kožnaha pytańnia možna stavić svaje pytańni ab metazhodnaści i jakaści ich. Ankieta była zroblenaja krajnie nieprafiesijna».
U svaim telehram-kanale Koršunaŭ pryvodzić zaŭvahi da ankiety, jakuju ŭžo źlili ŭ sieciva.
Hienadź Koršunaŭ
«Ankieta dzivosnaja — i ŭ aśpiekcie makietavańnia, i z punktu hledžańnia pabudovy pytańniaŭ, dy i prosta z afarmleńniem nie ŭsio ŭ paradku, — adznačaje Koršunaŭ. — U mianie jość adčuvańnie, što nazvu Instytuta sacyjałohii tam pryšpilili biez pryciahnieńnia śpiecyjalistaŭ z hetaj arhanizacyi.
I voś čamu ŭ mianie takija dumki.
Poŭnaja aficyjnaja nazva Instytuta sacyjałohii — «Instytut sacyjałohii Nacyjanalnaj akademii navuk Biełarusi», skaročanaja — «Instytut sacyjałohii NAN Biełarusi». Heta značyć, u lubym vypadku słova «Biełaruś» pavinna prysutničać.
U šapcy ankiety jaho niama, što amal niemahčyma dla supracoŭnikaŭ Instytuta, ale bolš čym vierahodna dla «levaha vykanaŭcy».
Ankieta pačynajecca z pazicyj ab dacie praviadzieńnia intervju i časie jaho pačatku, a pazicyi dla paznačeńnia času zakančeńnia intervju niama — pamyłka. I hetaja pamyłka ŭžo mietadyčnaha płanu, mała charakternaja dla Instytuta sacyjałohii NAN Biełarusi.
Dalej ankieta pačynajecca z tak zvanaj demahrafički, to-bok pytańniaŭ pra poł, uzrost, adukacyju i hetak dalej. U ankietach Instytuta sacyjałohii hetyja pytańni praktyčna zaŭsiody išli ŭ kancy ankiety. Tak, ich miescaznachodžańnie nie pryncypovaje, ale takija nietradycyjnyja pierastanoŭki vyklikajuć pytańni.
U farmuloŭkach pytańniaŭ ankiety adsutničajuć patrabavańni da adkazaŭ. U pryvatnaści, kolki ich moža być, adzin varyjant ci niekalki. Heta nie prosta pamyłka, heta vidavočnaja łaža, jakaja kaža ab tym, što heta albo čarnavik instrumientara, albo aburalny nieprafiesijanalizm vykanaŭcaŭ. I ŭ tym, i ŭ inšym vypadku składana pavieryć, što takaja ankieta vyjšła z ruk supracoŭnikaŭ Instytuta».
«Vykarystoŭvajecca niejkaja dziŭnaja škała»
Taksama Hienadź Koršunaŭ raźbiraje asobnyja pytańni ankiety.
«Pytańnie №4 pra adukacyju. Užo niekalki hadoŭ Instytut sacyjałohii vykarystoŭvaje inšuju, bolš padrabiaznuju škału, tut daŭno sastareły varyjant, — havoryć jon. — Pytańnie №6, pra krynicy infarmacyi ab krainie.
Vielmi dziŭny pieralik varyjantaŭ adkazu pa niekalkich pazicyjach:
- a) jość dakładnaje dzialeńnie na rasijskija i «respublikanskija» ŚMI, adnak varyjantu «rasijskaje radyjo» niama, choć «respublikanskaje radyjo» jość;
- b) hetak ža niama dzialeńnia na rasijskija i «respublikanskija» internet-kanały, što pa łohicy być pavinna — tradycyjnyja ŚMI dzialili pa hetym krytery;
- v) jość varyjanty «Internet-ŚMI (sajty, navinavyja partały)» i «sacyjalnyja sietki», ale niama pazicyi «telehram-kanały i inšyja miesiendžary», što vielmi dziŭna, tamu što jašče paru hadoŭ tamu my taki padzieł rabili;
Pytańnie №7, pytańnie ab daviery. Takoje pytańnie Instytut sacyjałohii zadaje ŭ svaich manitorynhavych daśledavańniach užo amal 20 hadoŭ, i tam inšaja škała, jość varyjanty adkazaŭ. Tam jość, naprykład, prafsajuzy (dziaržaŭnyja i niezaležnyja), tam jość dziaržaŭnyja i niezaležnyja ŚMI … Tut ža vykarystoŭvajecca niejkaja dziŭnaja škała, dzie navat prybrana dzialeńnie internet-kanałaŭ na typy (što, chaj i ŭ karavym vyhladzie, ale prysutničaje ŭ pytańni №6).
Pytańni №8 i №9 plus-minus narmalnyja (choć ukazańnie na abmiežavańnie varyjantaŭ adkazu možna było i pastavić). A voś pytańnie №10 pazbaŭlenaje tak zvanaj «padvodki». Kali b ankietu rabiŭ sacyjołah, to pierad hetym pytańniem było b jašče adno: «Jak vy ličycie, u cełym Vaša žyćcio palapšajecca abo paharšajecca?»
I tolki paśla taho, jak čałaviek abraŭ by varyjant «paharšajecca» abo «chutčej paharšajecca», jon pierajšoŭ by da taho pytańnia, jaki staić u ankiecie pad numaram 10. Heta značyć, tut mietadyčnaja pamyłka, jakuju prafiesijanał nie dapuściŭ by.
Pytańnie №11: «Jak Vy staviciesia da sankcyj suprać Biełarusi?» Dziŭnaja farmuloŭka, tamu što manipulatyŭnaja. Niekarektna pisać pra sankcyi «suprać Biełarusi», heta farmuloŭka ŭłady, a nie tych, chto jaje ŭvodziŭ. Nu dy dobra, pakiniem na sumleńni tych, chto farmulavaŭ, tamu što prafiesijanał zrabiŭ by maksimalna niejtralnuju, naprykład, zrušyŭšy akcent z abjekta sankcyj na subjekt.
Pytańnie №12 pra mety sankcyj. Znoŭ całkam manipulatyŭnyja farmuloŭki adkazaŭ, jakija adlustroŭvajuć asabliva pazicyju režymu i nie ŭličvajuć matyvacyju «kalektyŭnaha Zachadu» — nieprafiesijna.
Pytańnie № 13. Hetaje pytańnie ab tym, na kim lažyć adkaznaść za mihrancki kryzis na miežach Biełarusi. Varyjanty adkazaŭ znoŭ manipulatyŭnyja i nieprafiesijnyja — nie dadać u hety śpis Rasiju i pastavić NATO».
«Piśmiennaść aŭtara nie adpaviadaje navat vypusknomu kłasu siaredniaj škoły»
U takim voś duchu možna razabrać kožnaje z nastupnych pytańniaŭ. Jany abo nieprafiesijnyja, abo manipulatyŭnyja, abo i toje, i inšaje. Ja dapuskaju, što kiraŭnictva Instytuta mahło pajści na ideałahičnyja skažeńni ankiety, ale mnie vielmi składana dapuścić, kab u Instytucie sacyjałohii zrabili heta tak nieprafiesijna.
Nu i jašče paru momantaŭ, mima jakich prosta nie mahu prajści.
Pazicyja №3 u pytańni ab tak zvanym dni narodnaha adzinstva (№17) — tam słova «biełarusaŭ» pavinna z dvuch bakoŭ być vydzielena abo koskami, abo praciažnikam nie z adnaho boku, jak heta zroblena ŭ ankiecie. Piśmiennaść aŭtara nie adpaviadaje navat vypusknomu kłasu siaredniaj škoły.
Pytańnie №20 pra nieabchodnaść abnaŭleńnia Kanstytucyi. Tam paradak varyjantaŭ adkazu taki: «tak», «chutčej tak», «nie», «chutčej nie». Dyk voś, prafiesijny sacyjołah nikoli-nikoli nie daść taki paradak adkazu. Paśla navat dvuch kursaŭ adździaleńnia sacyjałohii luby student (navat dvoječnik, navat pjany, navat uščent ukurany) pastavić kłasičnym varyjantam: «tak», «chutčej tak», «chutčej nie», «nie».
Uvohule, ja nie viedaju, jakoje dačynieńnie da ankiety maje administracyja Instytuta sacyjałohii NAN Biełarusi (asabliva ŭ asobie jaho dyrektara), ale hatovy bicca ab zakład, što śpiecyjalisty Instytuta dačynieńnia da ankiety nie mieli. Tamu što takuju ankietu sacyjołah zrabić prosta nie moh».
«Nichto nie robić 10 tysiač, kali dastatkova paŭtary»
Na dumku Hienadzia Koršunava, ličby nie vyklikajuć davieru.
«Naściarožvaje voś što. Pa-pieršaje, navošta taki abjom vybarki? Nichto nie robić 10 tysiač, kali dastatkova paŭtary, — kaža Koršunaŭ. — Pa-druhoje, dyzajn vybarki. Nichto nikoli nie robić apytańni pa zavodach, kali patrebnaje razumieńnie taho, što adbyvajecca ŭ krainie ahułam.
Pa-treciaje, nichto nie składzie takija pytańni dla sacyjałahičnaha daśledavańnia, jak pytańni hetaj ankiety.
Niezrazumieła, čamu heta ŭsio rabiłasia nastolki nieprafiesijna. Vyhladaje, što heta niazhrabnyja namahańni namalavać karcinu hramadskaj padtrymki isnaj ułady. Bo mnie ciažka ŭjavić, kab toj, chto rabiŭ hetyja ličby, i toj, chto ich zamaŭlaŭ, sami mieli da ich davier».
Tym časam Natalla Ejsmant paviedamiła, što vyniki hetaha apytańnia byli zakrytymi, ahučyć ich daručyŭ Łukašenka.
«My bačym, što ŭ 2021 hodzie naša biełaruskaje hramadstva źmianiłasia. Na ščaście, u lepšy bok. Dumaju, što my možam kazać siońnia pra toje, što našy ludzi ŭśviadomili, što jany majuć, i taksama ŭśviadomili, što jany mohuć stracić», — dadała jana.
