«Budziem rabić tak, kab Łukašenka kazaŭ pra našy dziejańni, a nie naadvarot». Daviedalisia, čym siońnia zajmajecca Valeryj Capkała
Były dypłamat, eks-kiraŭnik Parka vysokich technałohij i eks-kandydat u prezidenty Valeryj Capkała byŭ vymušany razam ź dziećmi pakinuć Biełaruś jašče ŭ lipieni 2020-ha. Nieŭzabavie na jaho zaviali niekalki kryminalnych spraŭ, aryštavali ŭsiu majomaść, abjavili ŭ vyšuk.
Ciapier razam ź siamjoj Valeryj žyvie ŭ Hrecyi. Čym jon zajmajecca? Ci adkinuŭ prezidenckija ambicyi i jakim bačyć raźvićcio padziej u Biełarusi? Pra heta i nie tolki — u intervju «Našaj Nivie».
Valeryj Capkała.
«Źmianili piać krain, zdymajem dziasiatuju kvateru»
«Naša Niva»: Čym vaša siamja zajmajecca ŭ Hrecyi?
Valeryj Capkała: U mianie kolišniaja praca: ja IT-kansultant. U niejkim sensie ŭ hetym ža kirunku pracuju i z uradami, pra što nie mahu raskazvać padrabiazna.
Mnie było absalutna ŭsio roŭna, adkul kansultavać pa vialikim rachunku: amal lubaja kropka — heta para hadzin lotu na samalocie.
My spynilisia na Hrecyi, tamu što heta była adzinaja prydatnaja prapanova dla žonki ad mižnarodnaj IT-kampanii, dzie jana pracuje. Možna było i Rumyniju z Bałharyjaj abrać, ale tut krychu praściej, bo ty ŭ šenhienie.
Afiny — kaniečnie, vialiki, składany horad: bolš za try miljony žycharoŭ. Praz toje, što tut siejśmičnaja zona, jon raściahnuty, amal usie budynki na try-čatyry pavierchi. Vielmi šmat času sychodzić na darohu ŭ ofis ci kab advieźci dziaciej u škołu (ruskich škoł tut niama, i, kab dzieci nie zabyvali movu, prychodzicca vadzić ich u tak zvanyja viečarovyja abo škoły vychodnaha dnia). Ale zatoje tut niama prablem z parkoŭkaj.
«NN»: Vy tam užo jak doma ci heta časovy prypynak emihranta na čamadanach?
VC: Paśla adjezdu ź Biełarusi my źmianili niekalki krain — Rasija, Ukraina, Polšča, Łatvija. Ciapier voś Hrecyja. Zdymajem užo dziasiatuju kvateru. Heta niaprosta, ale skardzicca nie vypadaje, bo kudy bolš składana tym biełarusam, jakija znachodziacca ŭ Biełarusi. Tym, chto pazbaŭleny mahčymaści bačyć svajakoŭ, niezakonna adpraŭlenych u turmy.
My čamadany jašče nie raspakoŭvali, nasamreč. I vielmi chočam viarnucca ŭ Biełaruś. Navat za miažoj ja maralna i dumkami doma.
Ja šmat razoŭ moh zastacca za miažoj. Było šmat mahčymaściaŭ atrymać dobruju pracu — prafiesarskuju ŭ ZŠA ci ŭ Finlandyi pasadu, kali raspadaŭsia SSSR. Ale mnie zaŭsiody chaciełasia pracavać na radzimie.
Tut, napeŭna, nie stolki patryjatyčnyja pačućci, kolki ŭnutranaja viera ŭ toje, što ty ŭ rodnaj krainie možaš niešta źmianić: dzie naradziŭsia, tam i prydaŭsia.
Hetym žadańniem pieramien u Biełarusi ja zaŭsiody i kiravaŭsia, jašče sa studenctva pačaŭšy vyvučać dośvied madernizacyi krain Paŭdniova-Uschodniaj Azii: Karei, Małajzii, Sinhapura — azijackija tyhraŭ, što ŭźnikali na haryzoncie. My ničym nie horš za hetyja i inšyja paśpiachovyja jeŭrapiejskija krainy.
Kali my, narešcie, pabudujem pravilnuju ekanamičnuju sistemu, a taksama pravavuju i padatkovuju, to dasiahniem kałasalnych pośpiechaŭ za adnosna nievialiki termin. Ale nam usio jašče pieraškadžaje adna viadomaja ŭsim prablema, jakaja pakul nie vyrašyłasia. Jana jak zatyčka ŭ bočcy.
«NN»: Pry hetym u rodnaj krainie na vas zaviedziena niekalki kryminalnych spraŭ — adna karupcyjnaja, druhaja źviazanaja z vašaj padtrymkaj Andreja Zielcera. Jakija emocyi heta ŭ vas vyklikaje?
VC: Adnoj spravaj bolš, adnoj mienš. My ž razumiejem, što ŭ Biełarusi isnuje adzin čałaviek, jaki niezakonnym čynam utrymlivaje ŭładu i razdaje kryminalnyja artykuły sumlennym biełarusam kštałtu Maryi Kaleśnikavaj ci Maksima Znaka.
Krainaj kiruje złačynnaja hrupiroŭka, ale ŭ joj usio vyrašaje adzin čałaviek. U hetym unikalnaść Biełarusi, kali pracuje nie kamanda i niejkija partyi.
«NN»: Vy škadavali, što ŭviazalisia ŭ prezidenckuju honku, jakaja, z bolšaha, pryniesła vam straty?
VC: Heta praŭda: asabista dla mianie strataŭ niamała, pierš za ŭsio ekanamičnych. U Biełarusi ŭ nas aryštavanaja ŭsia majomaść.
Ale kali razhladać situacyju ŭ histaryčnaj retraśpiektyvie, mnie padajecca, usio było niezdarma. Kali ja nie pajšoŭ by ŭ tuju kampaniju, nie pajšoŭ by Viktar Babaryka, mabyć, my mieli b dadatkovy pieryjad zastoju i dakładna nie było b pierśpiektyvaŭ vychadu ź jaho. Ciapier usio ž my nazirajem poŭnuju desakralizacyju režymu.
My ŭbačyli sapraŭdny tvar čałavieka, jaki nami kiravaŭ: dla jaho kaštoŭnaść tolki jon sam, jon abyjakavy da biełaruskaha naroda.
Kali ja išoŭ u kampaniju, to raźličvaŭ na revalucyju ŭ śviadomaści. Maja meta była ŭ tym, kab pasprabavać raskazać biełarusam, što my možam budavać inšuju krainu, što my možam žyć, jak narmalnyja cyvilizavanyja krainy. I tut ja ni pra što nie škaduju.
Padčas prezidenckaj kampanii-2020.
«Kali nie isnuje zakonnych sposabaŭ źmianić uładu, narod abaviazany paŭstać»
«NN»: Što b ciapier zrabili inakš?
VC: Łohika histaryčnaha pracesu praduhledžvaje mahčymaść rabić vysnovy z pamyłak, ale, pakul ty nie projdzieš peŭny šlach, to nie viedaješ, pravilny jon ci nie.
Z punktu hledžańnia palitałohii, vialiki pracent mirnych masavych akcyj pryvodziŭ da pazityŭnych vynikaŭ, kali razhladać źmieny ŭ kiraŭnictvie. Praŭda, zvyčajna ŭłada choć niejak adčuvaje narodnyja nastroi. A tut my sutyknulisia z poŭnaj amaralščynaj i adarvanaściu režymu ad ludziej.
Ale nam treba było prajści hety etap i zafiksavać: my całkam prajšli šlach mirnaha supracivu. A ciapier režym nie pakinuŭ inšych varyjantaŭ, akramia taho, jak prybiehnuć da taho, što prapisana va Usieahulnaj dekłaracyi pravoŭ čałavieka — prava na paŭstanne.
Vybuch adnojčy adbudziecca, heta niepaźbiežna. I tady my ŭžo budziem budavać novuju Biełaruś.
«NN»: Palityčnych ambicyj u vas nie stała mienš, kab budavać? A ŭ kaho z vašaj siamji ich bolš — u vas ci ŭsio ž u vašaj žonki Vieraniki?
VC: U Vieraniki niama nijakich palityčnych ambicyj. Ja dumaju, kali ŭ nas usio atrymajecca, jana b chacieła zajmacca infrastrukturnymi pytańniami, adukacyjnymi. Pryciahnieńniem technałahičnych kampanij u krainu: usio ž dziesiacihadovy dośvied pracy tolki dla Microsoft dakładna spatrebicca ŭ novaj Biełarusi.
My viedajem, jak vieści pieramovy z zamiežnym biznesam, a heta asnova. Pryciahnutyja technałahičnyja kampanii — zialony sihnał biehčy ŭ krainu i ŭsim astatnim. Tak heta adbyłosia ŭ Izraili: spačatku pryjšła «Nokija», a paśla «Majkrasoft», i voś užo technałahičny bum było nie spynić.
Valeryj i Vieranika Capkała.
U mianie zastajucca palityčnyja ambicyi. Bo jość viedy i ideałohija, jość kankretny prajekt, jaki ja realizavaŭ — Park vysokich technałohij. Ja mahu nie prosta kazać, jak treba, ja mahu prademanstravać biełaruskamu narodu, što ja zrabiŭ, što heta pracuje. I kali ja budu abiacać niejki zarobak, to nie sa stoli.
Ale ja pierakanany ŭ tym, što Biełaruś nie pavinna być prezidenckaj respublikaj. Prablema Biełarusi i ŭ asobie Łukašenki, i ŭ instytucie prezidenctva jak takim — kali adnamu čałavieku ŭ ruki dajecca nieabmiežavanaja ŭłada.
U postindustryjalnym hramadstvie heta sistema kiravańnia, jakaja zžyła siabie: adzin čałaviek nie moža viedać usio, jon pavinien umieć pracavać u kamandzie. Z hetaha punktu hledžańnia parłamienckaja respublika padajecca mnie aptymalnaj formaj kiravańnia.
«NN»: Niadaŭna Franak Viačorka adznačaŭ, što kantaktaŭ štaba Cichanoŭskaj z vašym ofisam stała mienš. Heta adbyłosia naturalnym čynam?
VC: Tak, bo ciapier Śviatłanie ŭžo nie patrebnaja kamanda, jakaja arhanizoŭvała ŭ Biełarusi sceny, mitynhi i hetak dalej. Patrebnyja tyja, chto zabiaśpiečvaje dypłamatyčny pratakoł i pazicyjanavańnie ŭ indyvidualnym płanie, jak lidara.
Ale byŭ inšy pieryjad: kali my na spravie dapamahli Śviatłanie. Ujavicie na chvilinku, kab nie było našaj dapamohi i kamandy Viktara Babaryki, što b było ź jaje štabam — jany b nie arhanizavali nivodnaha mitynhu i naŭrad ci zmahli b niejak utrymlivać aŭdytoryju.
My ŭsie ruchalisia dziela adnoj spravy — padaŭžeńnia kampanii, kab ničoha nie zdźmułasia, jak taho chacieŭ Łukašenka. Ja asabista tady paprasiŭ Vieraniku, kab jana pa-žanočy pradstaŭlała štab, i sam nidzie nie pijaryŭsia.
Vieranika Capkała, Śviatłana Cichanoŭskaja, Maryja Kaleśnikava.
«Sistema siońnia ŭ poŭnym stupary i nie moža ruchacca napierad»
«NN»: Čamu vy ciapier padtrymali strajk na čale ź Siarhiejem Dyleŭskim?
VC: Dla mianie nie było pytańnia — padtrymlivać ci nie, hetak ža jak nie było pytańnia, ci padtrymlivać Cichanoŭskuju, kali nas z Babarykam nie zarehistravali kandydatami.
Dla mianie hramadzianski ruch, aktyŭnaść ludziej važniejšyja za absenteizm i ŭstrymańnie ad jakich by to ni było dziejańniaŭ. Ja viedaju, što dla luboha tatalitarnaha režymu abyjakavaść ludziej — toje, što jamu treba: čym mienš ludziej cikavicca palitykaj, tym lepš.
Kali staić dylema: rabić niešta ci ničoha, u mianie niama sumnievaŭ i ja padtrymlivaju Dyleŭskaha. Ën z rabočych, u jaho jość svaje kantakty, suviazi. Ja baču, što heta vielmi ščyry čałaviek i jon sapraŭdy pieražyvaje za situacyju.
Hetak ža ja padtrymlivaŭ usie inicyjatyvy Cichanoŭskaj. A voś kali ŭ nas zapuściłasia inicyjatyva sa zboram hrošaj na aryšt Łukašenki, my padtrymku nie atrymali: nibyta heta b pryniesła reputacyjnyja straty.
Jakija? Siarhiej Cichanoŭski siadzić, Maryja Kaleśnikava siadzić i jašče sotni ludziej siadziać. Łukašenka kaho choča, taho aryštoŭvaje, a my jaho nie možam? Ja krychu ździŭleny takimi pavodzinami, ale my isnujem u narmalnaj demakratyčnaj schiemie: nie krytykujem ludziej, vyklučna — pazicyju.
Ja, naprykład, krytykavaŭ toj ža «Schod», bo jon zaśviaciŭ aktyŭnych ludziej, i ŭ vyniku da ŭsich zaŭvažnych pryjšli, prystrašyli.
«NN»: Chiba strajk nie padśviečvaje aktyŭnych ludziej? Masavaj zabastoŭki nie atrymałasia i hod tamu, a kali ŭdzielničaje mała ludziej — usie navidavoku.
VC: Nieabaviazkova padśviečvaje. Tamu što ciapier była anansavanaja pasiŭnaja zabastoŭka: ty možaš skazać, što zachvareŭ, i pasprabuj razabracca potym, aktyvist ty ci nie.
Heta sacyjalnaja adkaznaść čałavieka — nie źjaŭlacca na pracy i nie zaražać inšych. Uvohule, kali pryjdzie lepšy momant zastacca doma, kali nie ciapier, kali byŭ abjaŭleny łakdaŭn u Rasii i Ukrainie ŭ suviazi z karanavirusam. Jakich umovaŭ čakać?
Fota Siarhieja Hudzilina.
«NN»: Režym, padajecca, kamfortna adčuvaje siabie ŭ hvałcie, bo heta jaho fiška. U vas jość niejkija ŭnutranyja insajdy ad čynoŭnikaŭ ź sistemy, što sproby zabastoŭki ci zbor na aryšt Łukašenki chistajuć režym?
VC: Ciapier taki etap, kali ŭsie bajacca kamunikavać, navat adzin z adnym unutry sistemy. Šmat u čym heta zdaryłasia dziakujučy chakieram: kožny zvanok, razmova mohuć być źlityja. I heta dobra, bo kali nadydzie krytyčny momant, u ich nie budzie sčepki pamiž saboj.
Ja sapraŭdy doŭhi čas znachodziŭsia ŭ sistemie i bačyŭ, što ź simpatyjaj da Łukašenki nichto nie staviŭsia daŭno. Usio tam trymajecca na strachu, uzajemnym niedaviery. Heta nie moža ciahnucca doŭha, jak nie mohuć być kankurentnymi pradpryjemstvy, pabudavanyja na bojazi zvalnieńnia i atrymańnia dubinaj pa hałavie.
Jany nie buduć davać takich samych vynikaŭ, jak tyja, što pabudavanyja na vysokaj matyvacyi, dobrych stasunkach i bonusach u vyhladzie 13-j zarpłaty i tymbiłdynhaŭ.
Sistema siońnia, vidavočna, u poŭnym stupary i nie moža ruchacca napierad. Kali režym i nie ruchnie zaraz, to ŭsio adno treba trymać jaho ŭ napružańni i vyvodzić z zony kamfortu ŭsimi mahčymymi inicyjatyvami.
Kali hetaha nie rabić, jon znoŭ adčuje siabie dobra, stomlenyja biełarusy pačnuć zajmacca svaimi spravami. Nas znoŭ viernuć u stojła i buduć davać siena, pryhavorvajučy: «Pajeli, čaho jašče vam treba?» Hetaha nielha dapuścić, tamu ŭsim treba padtrymlivać luboje dziejańnie suprać.
«Najbolš kaštoŭnyja kadry ŭ PVT buduć rełakacyjavacca»
«NN»: Adna z hałoŭnych pretenzij da vas (u tym liku z boku prapahandy) akurat pra toje, što vy byli ŭ dziaržaparacie, potym pracavali ŭ PVT, žyli pry režymie, jaki zaraz krytykujecie, i vas usio zadavalniała…
VC: Z 2005 hoda ja ŭžo nie byŭ dziaržsłužačym. Ja zajmaŭsia PVT, byŭ haspadarčym kiraŭnikom, jaki raźvivaŭ ekasistemu siektara raspracoŭki prahramnaha zabieśpiačeńnia. Tak, my znachodzilisia ŭ biełaruskaj situacyi, ale asnoŭny fokus byŭ skiravany na zachad, na pošuk partnioraŭ tam.
Z PVT usio atrymałasia, choć nichto nie vieryŭ: siaredni zarobak tam praź piać hod składaŭ 1800 dalaraŭ (pry siarednim uzroście supracoŭnikaŭ u 27 hod). Ale ŭsio atrymałasia nie dziakujučy, a nasupierak sistemie.
Ujavicie sabie: mnie spatrebiłasia 1,5 hady, kab u Biełarusi ŭ śpis dazvolenych vidaŭ dziejnaści ŭnieśli prafiesii teściroŭščyka kampjutarnych prahram i IT-analityka.
Usio heta durnoje rehulavańnie pavinna być vielmi prostym, padatkovaja sistema pavinna źmiaščacca na troch staronkach. I dośvied PVT možna pieranieści na ŭsiu ekanomiku Biełarusi: kab zarobki ajcišnikaŭ byli i ŭ inžynieraŭ, i ŭ daktaroŭ, nie było takoha razryvu ŭ dachodach.
«NN»: Jak, na vaš pohlad, u siońniašnich umovach budzie raźvivacca PVT?
VC: Ja dumaju, budzie raźvivacca tolki praź siervisnuju madel. Dumaju, što staryja klijenty ad pasłuh admaŭlacca nie buduć. Ale nijakija novyja ŭhody ŭ Biełarusi nichto rabić nie budzie. Mabyć, najbolš kaštoŭnyja kadry buduć rełakacyjavacca — tyja, kaho zakazčyk nie choča zhubić.
Tak zvany mozh prajektaŭ buduć vyvozić, tamu što ryzyki vysokija: kali supracoŭnika pasadziać u turmu, heta budzie katastrofaj dla ŭsiaho prajekta, kudy ŭkładvajucca miljony dalaraŭ.
Ahułam kolkaść zaniatych u IT-siektary budzie pavialičvacca: u situacyi, kali ŭ astatnich halinach budzie zusim drenna (a heta niepaźbiežna), usie buduć imknucca trapić u IT.
Z takimi viedami ty robišsia svabodnym čałaviekam: možaš uładkavacca ŭ luboj krainie. Ci praciahvać znachodzicca ŭ Biełarusi i nie žyć jaje prablemami — syści va ŭnutranuju emihracyju.
Prezident ZŠA Bił Klintan i Valeryj Capkała. Archiŭnaje fota
«NN»: Čym vy sami płanujecie zajmacca? Jak kankretna pracavać na karyść Biełarusi?
VC: Nieŭzabavie ja płanuju ahučyć adnu inicyjatyvu. My da jaje rychtujemsia i nie budziem zabiahać napierad — vy pra jaje daviedajeciesia na dniach.
My praciahvajem sačyć za situacyjaj u Biełarusi i ŭpłyvać na jaje ŭ źniešnim i infarmacyjnym płanie. Apošnim časam bačym, što paviestku dnia zadaje Łukašenka.
Voś jon masku nie moža nadzieć i antysieptykam nie viedaje, jak karystacca — nie prakamientavać takoje niemahčyma. I zakradvajecca dumka, što jon admysłova vykonvaje rolu błazna, kab heta ŭsie abmiarkoŭvali. Takim čynam jon trymaje fokus hramadskaści na sabie.
My budziem rabić tak, kab farmiravać paviestku, jakaja prymusić Łukašenku kazać pra našy dziejańni, a nie naadvarot.
