Salihorskija šachciory trymali strajk 44 dni, u Minsku da stački dałučylisia 98 pradpryjemstvaŭ. Uspaminajem, jak bastavali biełarusy
Zabastoŭki rabočych byli niačastaj źjavaj jak u Savieckaj Biełarusi, tak i ŭ łukašenkaŭskaj. Masavyja strajki z palityčnymi patrabavańniami niečakana znoŭ stali aktualnaj temaj u žniŭni 2020 hoda, kali rabočyja bujnych pradpryjemstvaŭ vystupili suprać hvałtu z boku siłavikoŭ i za novyja vybary. Zhadali dla vas historyju asnoŭnych zabastovak u Biełarusi.
1989 hod — Pačatak zabastovak u Salihorsku
Pieršyja masavyja vystupleńni salihorskich šachcioraŭ pačalisia ŭ 1989 hodzie. Rabočyja vystaŭlali jak ekanamičnyja, tak i palityčnyja patrabavańni: ad pavyšeńni zarabotnaj płaty, palapšeńni ŭmoŭ pracy da likvidacyi palityčnaj manapolii KPSS.
U 1991 hodzie salihorskija harniaki abjadnalisia ŭ arhanizacyju Niezaležnaha prafsajuza harniakoŭ SSSR. Pieršym staršynioj prafsajuza staŭ Ivan Jurhievič.
Marš pratestu harniakoŭ 1992 hod. Fota: vytoki.net.
Heta ciapier žychary Salihorska zajzdrościać zarpłatam šachcioraŭ, a tady na «Biełaruśkalii» zarobki byli vielmi nizkija, niahledziačy na žachlivyja ŭmovy pracy. Pracoŭny dzień šachciora čaściakom pieratvaraŭsia ŭ 11-hadzinny, pakolki nie ŭličvaŭsia čas na spusk u šachtu i dastaŭku da miesca rabot i nazad.
Byli kałasalnyja prablemy ź biaśpiekaj pracy. Siaredniaja praciahłaść žyćcia salihorskich šachcioraŭ tady była mienšaj za 50 hadoŭ.
Fota: vytoki.net.
U lutym 1992 hoda Niezaležny prafsajuz pryniaŭ rašeńnie pačać strajk. Harniaki patrabavali vyšejšych zarpłat, sacyjalnych harantyj, zabieśpiačeńnia hodnych umoŭ pracy. Praź niekalki dzion jany zabłakavali čyhunačnyja puci, kab nie dapuścić adhruzki z pradpryjemstva. Zabastoŭka doŭžyłasia 44 dni.
Paralelna šachciorami i členami ich siemjaŭ była abvieščanaja haładoŭka šachcioraŭ, jakaja praciahvałasia 18 dzion. Zatym prafsajuz arhanizavaŭ piešy pachod z Salihorska na Minsk.
Piešy pachod na Minsk. Fota: vytoki.net.
Dabraŭšysia da Minska, šachciory nakiravali svaich aktyvistaŭ na ŭsie vialikija pradpryjemstvy horada z prośbaj ab padtrymcy. Vialiki mitynh byŭ arhanizavany kala budynka Viarchoŭnaha Savieta.
Patrabavańni šachcioraŭ vykanali: zarobki padniali ŭ niekalki razoŭ, pracoŭny čas skaracili na hadzinu, adpačynak rabotnikam, jakija pracujuć pad ziamloj, pavialičyli da 66 dzion.
Ale na hetym usio nie spyniłasia. Salihorskija harniaki byli aktyŭnyja na praciahu 1990-ch hadoŭ.
U kastryčniku 1996 hoda adbyvaŭsia marš pratestu Salihorsk-Minsk pad ekanamičnymi łozunhami. Udzielnikaŭ akcyi zatrymała milicyja, rabotniki potym zapłacili štraf.
Fota: kurjer.info.
4 kastryčnika 1998 hoda sotni šachcioraŭ prajšlisia pa horadzie, a praź miesiac na salihorskim stadyjonie «Budaŭnik» prafsajuzy sabrali 3000 pratestoŭcaŭ.
U listapadzie 1998 hoda prafsajuznyja aktyvisty arhanizavali treci pachod na Minsk, u hety raz «pa šachciorskuju piensiju». Ludziej zatrymlivali supracoŭniki miascovych RAUS, u adździaleńniach ich prynižali, abšukvali i raspranali. Kali harniaki dajšli da Minska, usiu hrupu šachcioraŭ atačyŭ AMAP i zatrymaŭ paŭtorna.
U nulavyja hady zabastoŭki šachcioraŭ spynilisia.
1990 hod — Zabastoŭka na «Homsielmašy»
Zabastoŭka na najbujniejšym mašynabudaŭničym abjadnańni prachodziła pad łozunhami zadavalnieńnia patrabavańniaŭ ab vypłacie hrašovych kampiensacyj u suviazi z nastupstvami Čarnobylskaj katastrofy 1986 hoda. Vystupleńni rabočych prajšli i ŭ inšych haradach.
Fota: vytoki.net
Kolkaść pracujučych u abjadnańni z ulikam usich pradpryjemstvaŭ pieravalvała za 35 tysiač. Da Čarnobylskaj stancyi ad Homiela amal 100 kiłamietraŭ, infarmacyi nie było nijakaj, akramia skupoha paviedamleńnia pa radyjo, što zdaryłasia avaryja.
Kiraŭnictva krainy, vobłaści, horada starałasia nie pakazvać, a mo i sami nie razumieli, jakija žachlivyja nastupstvy dla ludziej niasie katastrofa.
Pradstaŭniki niezaležnaha prafsajuza na «Homsielmašy». Fota: vytoki.net
26 krasavika 1990 hoda ŭ 7.30 pieršaja źmiena pryjšła na zavod, pieraapranułasia, vyjšła da stankoŭ, ale da pracy nie prystupiła. U 10.00 pačaŭsia ahulnazavodski mitynh. Jon prachodziŭ na hałaŭnym zavodzie, zavodzie samachodnych kambajnaŭ i zavodzie lićcia i narmalej.
Fota: vytoki.net
U 16.00 bolš za piać tysiač sielmašaŭcaŭ pad praliŭnym daždžom kałonaj pajšli na haradski mitynh, pryśviečany čaćviortaj hadavinie Čarnobylskaj trahiedyi.
Ludzi stali sychodzić z cechaŭ paśla 23 hadziny pa dazvole strajkavaha kamiteta. Strajkavy kamitet pracavaŭ da 24.00. Tak zaviaršyłasia pieršaja sutačnaja papieradžalnaja zabastoŭka ŭ historyi Biełarusi.
Fota: vytoki.net
1991 hod — Ahulnanacyjanalnaja zabastoŭka
Zabastoŭka 1991 hoda ŭvajšła ŭ historyju Biełarusi jak najbujniejšaja masavaja demanstracyja rabočych u baraćbie za svaje palityčnyja i ekanamičnyja pravy.
Zabastoŭka na płoščy Lenina (ciapier Niezaležnaści). Fota Siarhieja Bruško
Krasavik 1991 hoda staŭ dla krainy vybuchny: ceny na tavary i pasłuhi za dzień aficyjna pavialičylisia na 65-70%. A realna ŭ razy. U jakaści kampiensacyi ŭłady prapanavali śmiešnuju sumu.
Heta była sproba sajuznych uładaŭ pravieści ekanamičnyja reformy. Nakapleńni savieckich ludziej pieratvaralisia ŭ niepatrebnyja fanciki.
Fota: vytoki.net
U Maskvie, Leninhradzie, Minsku, Kazani, Piermi i inšych haradach na momant pieraacenki tavaraŭ handlovyja bazy byli praktyčna pustyja. U Sajuznaj kaźnie adčuvaŭsia vostry niedachop srodkaŭ, bo sajuznyja respubliki pierastali pieraličvać hrošy ŭ centr.
3 krasavika 1991 hoda rabočyja Minskaha elektratechničnaha zavoda spynili pracu i razam z rabočymi Zavoda aŭtamatyčnych linij i Zavoda šaścierniaŭ vyjšli na vulicu.
Fota: vytoki.net
Rabočyja zabłakavali ruch tramvaja na vulicy Daŭhabrodskaj. Kałony prajšlisia pa centry Minska da Doma ŭrada. Paźniej spyniłasia dziejnaść traktarnaha i aŭtamabilnaha zavodaŭ i inšych hihantaŭ Minska.
Tady ž na płoščy Niezaležnaści adbyŭsia adzin z najbujniejšych u historyi Biełarusi vystupaŭ rabočych u abaronu svajho sacyjalna-ekanamičnaha stanovišča. Śpiarša patrabavańni byli vyklučna ekanamičnyja, ale paźniej dadalisia i palityčnyja.
Fota Siarhieja Bruško
A 4 krasavika ŭ mnohich uźnikła adčuvańnie, što spyniłasia praca ŭsiaho Minska. Da 100 000 čałaviek, arhanizavaŭšysia ŭ kałonu, rušyła na płošču Lenina (ciapier płošča Niezaležnaści), da Doma ŭrada. AMAP i ŭnutranyja vojski ŭ toj čas jašče nie byli hatovyja da padobnych akcyj, a tamu stychijnamu mitynhu nichto nie pieraškadžaŭ.
Fota: vytoki.net
Zabastoŭka achapiła dziasiatki pracoŭnych kalektyvaŭ. U respublikanski zabastovačny kamitet uvajšli 98 pradpryjemstvaŭ. Ich padtrymali apazicyja BNF, Vasil Bykaŭ i Aleś Adamovič.
Chutka da ekanamičnych dadalisia i palityčnyja patrabavańni: vyvad partkamaŭ z pradpryjemstvaŭ, adstaŭka prezidenta SSSR i sajuznaha ŭrada, novyja vybary ŭ Viarchoŭny Saviet BSSR i nadańnie kanstytucyjnaha statusu Dekłaracyi ab dziaržaŭnym suvierenitecie Biełarusi.
Fota: vytoki.net
Zabastavali rabočyja i ŭ inšych haradach Biełarusi: Maładziečnie, Barysavie, Salihorsku, Lidzie, Homieli. Salihorskija šachciory navat dasłali svaich pradstaŭnikoŭ da staličnaha Doma ŭrada, čym padali prykład kaleham ź inšych pradpryjemstvaŭ. Pratestoŭcy stvaryli strajkavy kamitet, na pradpryjemstvach utvaralisia anałahičnyja struktury, što časam navodzili žach na kiraŭnikoŭ.
Bolšaść ekanamičnych patrabavańniaŭ pratestoŭcaŭ urad BSSR tady zadavoliŭ, a voś palityčnyja — nie.
Fota: vytoki.net
Prezidyum Viarchoŭnaha Savieta respubliki 24 krasavika vypuściŭ pastanovu, u jakoj abaviazvaŭ kiraŭnikoŭ pradpryjemstvaŭ i arhanizacyj «u adpaviednaści z zakanadaŭstvam pravieści nieabchodnuju pracu pa pavieličeńni zarabotnaj płaty». Na nastupny dzień pačalisia pieramovy čynoŭnikaŭ z pradstaŭnikami stačkamaŭ. Zarpłaty ŭrešcie niejak padniali. Ale fundamientalnuju prablemu savieckaj ekanomiki z pustymi pryłaŭkami i niedachopam hrošaj u biudžecie tak nichto i nie vyrašyŭ.
Fota: vytoki.net
Prezidyum Viarchoŭnaha Savieta admoviŭsia razhladać palityčnyja patrabavańni rabočych: nieadkładna prystupić da vykanańnia Dekłaracyi ab dziaržaŭnym suvierenitecie BSSR, raspracavać i pryniać novy zakon ab vybarach na šmatpartyjnaj asnovie, vyvieści partkamy z pradpryjemstvaŭ, skaracić na adnu tracinu vydatki na ŭtrymańnie dziaržaparatu.
1991 hod — Pierakrytaja čyhunka ŭ Oršy
Na vykanańnie patrabavańniaŭ ahulnanacyjanalnaj zabastoŭki paŭpłyvała situacyja ŭ Oršy, bujnym čyhunačnym vuźle.
Zabastoŭka na čyhunačnym vakzale ŭ Oršy. Fota: vytoki.net
Rabočyja tady vystavili ŭltymatum, zapatrabavali sklikać nadzvyčajnuju siesiju Viarchoŭnaha Savieta BSSR.
Błakavać čyhunku vyrašyli stychijna, na mitynhu 24 krasavika, dzie ludzi vykazvali niazhodu sa źnižeńniem uzroŭniu žyćcia.
Fota: vytoki.net.
24-26 krasavika 1991 hoda ŭ Oršy rabočyja-pratestoŭcy zabłakavali čyhunačnyja puci. Haradskija zavody spynili pracu, a rabočyja Oršy vyjšli pratestavać na vulicy: pieršym staŭ instrumientalny zavod, za im — Lehmaš, «Čyrvony baraćbit», a na nastupny dzień da ich dałučylisia rabočyja łakamatyŭnaha depo, spyniŭ pracu «Čyrvony Kastryčnik» u Barani.
Fota: vytoki.net.
U horad nakiravali paŭtary tysiačy bajcoŭ AMAPa, uviečary 25 krasavika aršanskija rabočyja spynili strajk. Ludzi stali źbiracca na centralnaj haradskoj płoščy, i ad nadzionnaha pytańnia ab cenach pratestoŭcy pierachodzili ŭžo da palityčnych pytańniaŭ.
Fota: vytoki.net.
Stačkam vyrašyŭ raspuścić pratest paśla infarmacyi, što ŭ kahości mohuć stralać. Kali strajkam abviaściŭ ab tym, što treba zakančvać, ludzi byli suprać i stali kidacca ŭ čałavieka, što vystupaŭ, piačeńniem.
Praz błakavańnie čyhunki ŭ Oršy ŭ 1991 hodzie raspačali kryminalnuju spravu i praviali rasśledavańnie, ale, faktyčna, na hetym usio i skončyłasia.
Fota: vytoki.net.
1995 hod — Zabastoŭka ŭ mietro
Usio pačałosia z zabastoŭki kiroŭcaŭ tralejbusaŭ u Homieli. Jaje padtrymali pracaŭniki aŭtaparkaŭ i tralejbusnych depo Minska. 15 žniŭnia zabastavali kiroŭcy tralejbusnaha depo №1 Minska i źviarnulisia pa padtrymku da rabotnikaŭ mietrapalitena.
Zabastoŭka vadzicielaŭ. Fota: ex-press.by.
U 1995 hodzie načalnik haradskoha mietro Uładzimir Nabiežka svaim zahadam admianiŭ 10-pracentnyja nadbaŭki za biaśpiečnuju i biezavaryjnuju pracu i pamienšyŭ pamier premij. Tym samym jon parušyŭ kalektyŭny dahavor pamiž pracadaŭcami i prafsajuzami.
Rabotniki spačatku nie chacieli davodzić da strajku, chacieli vyrašyć prablemu mirna, ale nie vyjšła. Rabotniki Minskaha mietrapalitena zapatrabavali adstaŭki kiraŭnictva, vykanańnia kalektyŭnaj damovy i svoječasovaj vypłaty zarabotnaj płaty. 17 žniŭnia 1995 hoda jany spynili svaju pracu.
Fota: ex-press.by.
U pieršy ž dzień zabastoŭki da budynka depo padahnali 4 hruzaviki AMAPa. Strajkoŭcaŭ prymušali pisać zajavy ab tym, što ŭ strajku jany nie ŭdzielničajuć. Mnohich supracoŭnikaŭ vyklikali da načalstva pa adnym, zatym zvalniali.
Ułady nie zadavolili patrabavańni zabastoŭščykaŭ. Sproby ŭstupić u pieramovy z meram Minska akazalisia biespaśpiachovymi. 18 žniŭnia paśla ekstrannaj vypłaty zarobku kiroŭcam tralejbusaŭ, tyja strajk spynili.
Ludzi čakajuć adkryćcia mietro. Fota: ex-press.by.
Tralejbusy pačali pieravozić pasažyraŭ uzdoŭž linii mietro. Dziaržaŭnyja ŚMI raspačali prapahandysckuju kampaniju suprać transpartnikaŭ. 19-ha pačali zvalniać mašynistaŭ, pryhnali śpiecnaz i ŭnutranyja vojski da ofisa prafsajuzaŭ. Ahułam zvolnili 58 udzielnikaŭ zabastoŭki. Pad pahrozaj prymianieńnia zbroi AMAP vypravadziŭ udzielnikaŭ zabastoŭki z terytoryi mietrapalitena.
Alaksandr Łukašenka zajaviŭ, što strajk mietro — sprava ruk «nacyjanalistyčnych sił na čale z BNF». Jon zajaviŭ, što Svabodny prafsajuz supracoŭničaŭ z polskimi prafsajuzami i pravodziŭ kansultacyi z amierykanskimi prafsajuzami. Łukašenka zajaviŭ, što ŭ kancy minułaha hoda i sioleta było praviedziena z amierykancami i palakami try sieminary dla prafsajuzaŭ.
Fota: blisch.by
Jon śćviardžaŭ taksama, što, pa jaho źviestkach, kala depo mietrapalitena stajać pikiety, jakija nie puskajuć na pracu tych, chto choča vyjści na pracu. Jon zajaviŭ, što buduć zatrymanyja ŭsie, chto budzie pieraškadžać pracy transpartu ŭ Minsku.
U śpiešnym paradku z Maskvy vysłali niekalki dziasiatkaŭ mašynistaŭ Maskoŭskaha mietrapalitena dla navučańnia novaha piersanału.
Toj strajk byŭ admietny tym, što rabotniki dvuch prafsajuzaŭ, aficyjnaha i niezaležnaha, dziejničali supolna.
2001 hod — Rabočyja MTZ pierakryli ruch transpartu
28 vieraśnia 2001 hoda sotni rabočych MTZ pierakryli ruch transpartu pa vulicy Daŭhabrodskaj nasuprać hałoŭnaj prachadnoj. Pryčynaj akcyi pasłužyła dvuchtydniovaja zatrymka vypłaty zarabotnaj płaty.
Spačatku zarpłatu abiacali dać 13-14 vieraśnia, ale da hetaha času jana nie vypłačanaja. 27 vieraśnia pa Zavodskim radyjo nieadnarazova abjaŭlali ab tym, što vypłaty pačnucca ranicaj 28-ha. Adnak hetaha nie adbyłosia.
Fota ilustracyjnaje.
Rabočyja stali razychodzicca tolki paśla taho, jak kiraŭnictva paabiacała ŭ toj ža dzień zarobak vypłacić.
Paźniej takija pratesty rabočych spynilisia — nie tolki z-za ekanamičnaha rostu ŭ krainie, ale i banalna z-za razhromu ŭsich niezaležnych prafsajuzaŭ i apazicyjnych struktur, jakija dapamahali im.
2013 hod — Zabastoŭka ipešnikaŭ
U 2013 hodzie prajšła respublikanskaja zabastoŭka pradprymalnikaŭ, u jakoj uziali ŭdzieł da 70% ipešnikaŭ.
Udzielniki zabastoŭki palityčnych patrabavańniaŭ nie vystaŭlali. Abureńnie vyklikała abaviazkovaja siertyfikacyja tavaraŭ techničnym rehłamientam Mytnaha sajuza, jakaja zrabiła niemahčymym drobnaroźničny handal abutkam i adzieńniem.
Fota: dw.com.
Uličvajučy, što, pa aficyjnych danych, u Biełarusi naličvałasia tady kala 98 tysiač indyvidualnych pradprymalnikaŭ, ahulnaja kolkaść tych, chto bastavaŭ, była istotnaj.
Praŭda, u akcyi nie ŭziali ŭdzieł pradprymalniki, jakija handlujuć charčovymi tavarami. Tym nie mienš zaklik pryniać udzieł u strajku padtrymali pradprymalniki na rynkach usich abłasnych i dziasiatkaŭ rajonnych centraŭ pa ŭsioj Biełarusi.
Pradprymalniki taksama arhanizoŭvali adnadzionnyja strajki ŭ 2004, 2005, 2007, 2013 i 2014 hadach.
Fota: «Radyjo Svaboda»
2020 hod
Aficyjnyja vyniki vybaraŭ prezidenta Biełarusi i žorstkaje padaŭleńnie akcyj pratestu vyklikali abureńnie na mnohich pradpryjemstvach krainy. Rabočyja vyjšli na mitynhi, niekatoryja abviaścili, što hatovyja strajkavać. Kali 17 žniŭnia 2020 Alaksandr Łukašenka pryjechaŭ na Minski zavod kołavych ciahačoŭ, jaho sustreli krykami «Sychodź». Na što Łukašenka adkazaŭ: «Možacie jašče pakryčać».
Niekalki tysiač rabotnikaŭ traktarnaha i elektratechničnaha zavodaŭ pryjšli kałonaj da MZKC. Jany skandavali «Vierym, možam, pieramožam!» i nieśli płakat «Nijakich pieramovaŭ — tolki adstaŭka».
Rabotniki zavodaŭ patrabavali adstaŭki Łukašenki, vyzvaleńnia palitviaźniaŭ i novych vybaraŭ.
Havaryli pra strajk navat na dziaržaŭnym telebačańni, 600 rabotnikaŭ jaho padtrymali na słovach.
U Žodzinie rabotniki BiełAZa vychodzili da prachadnoj. Niekatorych zakryvali ŭ cechach. Milicyja nie puskała haradžan, jakija chacieli padtrymać rabotnikaŭ, da centralnaj prachadnoj.
Bolš za 6000 rabotnikaŭ «Biełaruśkalija» patrabavali sumlennych vybaraŭ. U žniŭni 2020 na pradpryjemstvie stvaryli stačkam. Bolšaść tych, chto padtrymaŭ strajk, potym znoŭ pačali chadzić na pracu.
Najmalniku ŭdałosia pahasić pratesnyja nastroi. Niekatoryja aktyvisty vymušanyja byli pakinuć Biełaruś. Alaksandr Łukašenka zajaviŭ, što zamiest šachcioraŭ-zabastoŭščykaŭ mohuć być zaprošany ŭkrainskija śpiecyjalisty. U vieraśni 2020 hoda Minski abłasny sud pryznaŭ zabastoŭku «Biełaruśkalija» niezakonnaj.
13 kastryčnika 2020 hoda Śviatłana Cichanoŭskaja vystaviła Narodny ŭltymatum i zaklikała da ahulnanacyjanalnaj zabastoŭki.
Strajk dosyć aktyŭna padtrymali pradstaŭniki śfiery pasłuh. Dziasiatki kafe, baraŭ i restaranaŭ abviaścili ab tym, što ŭ ich 26 kastryčnika «techničny pierapynak» abo što jany začynienyja na «sanitarny dzień». Ale bujnyja pradpryjemstvy pracu tak i nie spynili.
Siłaviki dziejničali žorstka: naprykład, na «Hrodna Azocie» na pracu zahaniaŭ AMAP dručkami i łajankaj. Ułady nie vykazvali žadańnia iści na pieramovy, i strajki zhaśli.
Čytajcie taksama:
Strajk Šrodynhiera? Jak prajšoŭ pieršy dzień anansavanaj zabastoŭki i čaho čakać dalej
