U kamandzie Cichanoŭskaj novaja pradstaŭnica pa adukacyi i navucy. Što pra jaje viadoma i kudy syšła jaje papiarednica?
U ofisie Śviatłany Cichanoŭskaj kadravyja źmieny. Dniami była pryznačana novaja pradstaŭnica pa adukacyi i navucy — prafiesar Jeŭrapiejskaha humanitarnaha ŭniviersiteta Taćciana Ščytcova. «Naša Niva» paznajomiłasia ź joj bližej i daviedałasia, čym Taćciana budzie zajmacca najpierš.
Fota ofisu Śviatłany Cichanoŭskaj
Taćciana — doktar fiłasofskich navuk. Jana skončyła BDU, doktarskuju abaraniła ŭ Rasijskim dziaržaŭnym humanitarnym univiersitecie. Stažyravałasia ŭ Hiermanii, Vialikabrytanii i ZŠA.
Vykładaje ŭ EHU fiłasofiju, sacyjalnuju teoryju, sacyjałohiju, zajmajecca daśledvańniami.
«Ja pracuju ŭ EHU z 1994 hoda. Mnie pašancavała, što ŭdałosia vybudoŭvać akademičnuju karjeru sa startu na takoj placoŭcy. Anatol Michajłaŭ — pieršy rektar i adzin z suznavalnikaŭ univiersiteta — byŭ maim navukovym kiraŭnikom u BDU, tamu naturalna skłałasia, što ja pačała pracavać tam.
I kali EHU zakryli ŭ Minsku ŭ 2004 hodzie, pakolki Łukašenku byli niepažadanyja takija samastojnyja navučalnyja ŭstanovy, i ŭniviersitet, dziakujučy mižnarodnaj padtrymcy, pierajechaŭ u Litvu, ja praciahnuła pracavać tam», — raskazvaje pra svoj dośvied Taćciana.
Apošni hod, pakolki vučoba praz pandemiju pierajšła ŭ dystancyjny farmat, žančyna žyła ŭ Biełarusi. Udzielničała ŭ pratesnych akcyjach: naprykład, razam z kalehami jany na roznych haradskich placoŭkach čytali frahmienty ź fiłasofskich tekstaŭ — z Kanta pra toje, što takoje aśvieta, z Łoka pra svabodu i palityčnaje rabstva. U Vilniu Taćciana viarnułasia ŭ vieraśni.
«Treba skazać, što ŭ mianie źjaviłasia pačućcio, što ja paśpieła. Kali pryjechała ŭ Vilniu, amal adrazu adna za adnoj pajšli prapahandysckija publikacyi ab EHU — takija adnaznačnyja palityčnyja prysudy.
I ja nie ŭpeŭniena, što ŭ kantekście novaha palavańnia ja b nie patrapiła pad zatrymańnie. Bo ja šmat publikavała tekstaŭ sa svaim mierkavańniem i analitykaj taho, što adbyvajecca. Jak i mnohija maje kalehi ja žyła z fonavym tryvožnym čakańniem, što rankam mohuć pazvanić, pryjści.
Ja daŭno supracoŭničaju ź Latučym univiersitetam, i kali da kaleh pryjšli, ja ŭpieršyniu niekalki dzion nie načavała doma. I ciapier u turmach znachodziacca maje studenty, siabry, kalehi. Heta nie moža pakinuć mianie raŭnadušnaj, tamu mahčymaść uklučycca ŭ ščylnuju pracu, źviazannuju z padtrymkaj demakratyčnaha ruchu, ja vielmi caniu,
— kaža jana pra svajo dałučeńnie da kamandy Śviatłany Cichanoŭskaj. — Letaś u pačatku navučalnaha hoda ja taksama pryjazdžała ŭ Vilnius i sama sprabavała vychodzić na štab. Niejkija sustrečy pasrednickija adbylisia, ale ŭklučycca ščylna tady nie atrymałasia.
Tamu kali ja potym pasłuchała intervju Franaka Viačorki, što jon taksama niekalki razoŭ prapanoŭvaŭ svaju dapamohu, zrazumieła, što, vidać, była niedastatkova nastojlivaj (uśmichajecca). A ciapier heta byŭ sustrečny ruch z roznych bakoŭ. Ja abaznačyła svaju hatoŭnaść, i ofis šukaŭ čałavieka na hetu pazicyju».
Fota EHU
Z univiersiteta Taćciana nie zvalniajecca, budzie sumiaščać. Kaža, u jaje sioleta zusim nievialikaja piedahahičnaja nahruzka i častka daśledčyckaj staŭki, tamu heta nie budzie prablemaj.
Čym pradstaŭnica pa adukacyi i navucy budzie zajmacca najpierš? Važnaje pytańnie — dapamoha adličanym studentam, zvolnienym vykładčykam i navukoŭcam.
«U ofisa niama mahčymaści akazvać pramuju finansavuju padtrymku, heta strukturna niemahčyma. Ale dziakujučy svajmu palityčnamu pazicyjanavańniu my možam sadziejničać, kab hetyja prablemy vyrašylisia chutčej. Naprykład, spryjać tamu, kab adličanyja studenty praciahvali adukacyju za miažoj.
Aproč Polščy, byli prahramy dla biełaruskich studentaŭ u Rumynii, Łatvii, Narviehii. Što važna adznačyć — miescy vydzielili, ale zajavak było nie šmat, nie ŭsie stypiendyi byli zasvojeny. Mahčyma, i tamu, što ludzi prosta nie byli infarmiravany.
I heta jašče adzin momant, na jaki my pavinny źviarnuć uvahu. U bližejšy čas budu źbirać nieabchodnuju infarmacyju, pašyrać sietku mižnarodnych kantaktaŭ.
Možna było b padumać, nakolki realistyčna vybudavać niejkija adukacyjnyja prahramy z samoj Biełarusi, bo nie ŭsie ŭ stanie źjechać».
Dla zvolnienych vykładčykaŭ i navukoŭcaŭ taksama važna znajści varyjanty, kab jany mahli praciahvać dziejnaść. Abo vieści kursy anłajn u zamiežnych univiersitetach, abo atrymać u fondach padtrymku na ŭłasnyja prajekty.
Druhaja zadača ofisa ŭ halinie adukacyi na blizkuju budučyniu — padrychtoŭka reformy.
«Nieabchodnaść jaje abmiarkoŭvajecca ŭžo niekalki hod roznymi ekśpiertnymi placoŭkami. Ciapier stała vidavočna, što bolšaść hramadzian vystupaje za demakratyzacyju krainy, i zapusk hetych pracesaŭ maje na ŭvazie refarmavańnie praktyčna ŭsich klučavych halin hramadskaha žyćcia. I my musim supolna pačać rychtavać pakiet rašeńniaŭ, jaki budzie bazaj dla reformy adukacyi — i siaredniaj, i vyšejšaj.
Heta nieabchodna, kab my byli hatovyja na momant, kali patrebnyja palityčnyja pracesy adbuducca (a jany, biezumoŭna, adbuducca, bo histaryčna i sacyjalna da hetaha ŭsio schilaje, niahledziačy na vielmi surjoznyja pieraškody)».
Taćciana razvažaje, čamu adukacyja nieadryŭna ad palityki.
«Heta śfiera, dzie ažyćciaŭlajecca praca z budučyniaj. I toje, što pry Łukašenku adukacyja i navuka (asabliva ŭ sacyja-humanitarnaj śfiery) pryjšli ŭ taki stan, absalutna nie vypadkova. Adukacyja ŭ škołach zabiurakratyzavana, jana nie spryjaje svabodnamu myśleńniu. U navučalnych ustanovach pry Łukašenku panuje inercyja savieckich aŭtarytarnych paternaŭ. A ŭ takich umovach vielmi ciažka kultyvavać navyki krytyčnaha myśleńnia i kreatyŭnaha samavyjaŭleńnia.
Univiersitety ŭ nas całkam stracili aŭtonomiju. A jana nieabchodna, dla taho kab jany raźvivalisia jak adukacyjnyja i daśledčyckija instytucyi.
Łukašenka i jaho kamanda zrabili taki palityčny vybar, u vyniku jakoha našy navučalnyja ŭstanovy nie spryjajuć tamu, kab moładź ujaŭlała saboj svabodna myślačych, refleksiŭnych, adkrytych śvietu hramadzian, jakija razumiejuć svaje zdolnaści i miesca ŭ hramadstvie. Režym nie byŭ zacikaŭleny, kab farmiravałasia aktyŭnaja hramadzianskaja supolnaść. Tamu siońnia naša adukacyja i znachodzicca u takim krytyčnym stanoviščy».
Dahetul temaj adukacyi ŭ kamandzie Cichanoŭskaj zajmałasia Volha Šparaha. Ciapier jana ŭ Bierlinie. Razam z kamandaj raźvivaje asobnuju inicyjatyvu — Ofis pa adukacyi dla novaj Biełarusi. Volha patłumačyła, što prosta adbyłasia ratacyja kadraŭ, jana pa-raniejšamu budzie na kantakcie z kamandaj Cichanoŭskaj.
