Padvojny ŭdar: navukoŭcy papiaredžvajuć ab niebiaśpiecy «tvindemii»
Na fonie pandemii karanavirusa navukoŭcy papiaredžvajuć ab novaj niebiaśpiecy. Kali čarhovaja, čaćviortaja pa liku, hłabalnaja chvala infiekcyi (a jana ŭžo praktyčna niepaźbiežnaja) nakładziecca na siezon zvyčajnych prastudnych zachvorvańniaŭ nakštałt VRVI abo hrypu, heta moža surjozna ŭskładnić situacyju ŭ achovie zdaroŭja pa ŭsim śviecie i abiarnucca dziasiatkami, a to i sotniami tysiač achviar. Nakolki vialikaja imaviernaść takoha «padvojnaha ŭdaru» — ci, jak kažuć na Zachadzie, «tvindemii» (ad anhlijskaha słova «twins» — «dvajniaty») — i što možna zrabić, kab siabie abaranić, piša Bi-bi-si.
Aitor Diago
Zacišša pierad buraj
Siezon prastudnych zachvorvańniaŭ u Paŭnočnym paŭšarji pačynajecca, jak praviła, z nadychodam pieršych chaładoŭ i praciahvajecca amal paŭhoda — dzieści da siaredziny sakavika.
Minuły 2020 hod staŭsia vialikim vyklučeńniem z hetaha praviła. Pieravažnaja bolšaść škoł była zakrytaja, dy i darosłyja pieravažna siadzieli pa damach — tak što raznosić prastudu i hryp było asabliva niama kamu.
Naprykład, u Złučanych Štatach, dzie virus hrypu štohod zabiraje ad 20 da 60 tysiač žyćciaŭ, ź jakich prynamsi 200 dziaciej, u minułym siezonie pamierła adno dzicia. Usiaho ź vieraśnia pa sakavik na ŭsiu 330-miljonnuju krainu chvorych na hryp ledź nabrałasia paŭtary tysiačy.
Hetaj vosieńniu situacyja pryncypova inšaja. U raźvitych krainach, dzie značnaja častka nasielnictva ŭžo zrabiła pryščepku ad Covid-19, ułady patrochu zdymajuć abmiežavalnyja miery. Dzieci viartajucca ŭ škoły, darosłyja — u ofisy i restarany. Niadziŭna, što papaŭzła ŭvierch i statystyka prastudnych zachvorvańniaŭ.
— My staim pierad pahrozaj epidemii adrazu dvuch reśpiratornych virusaŭ, i ŭ vyniku sistema achovy zdaroŭja lohka moža apynucca pierahružanaj, nie spraviŭšysia z patokam chvorych, — papiaredžvaje prafiesar miedycynskaj škoły Harvardskaha univiersiteta Daniel Sałamon.
Z takim prahnozam zhodna bolšaść ekśpiertaŭ-epidemijołahaŭ. Pa ich słovach, viartańnie žyćcia ŭ zvykłaje rečyšča budzie niepaźbiežna supravadžacca i viartańniem zvykłych infiekcyj.
Biada nie prychodzić adna
«Viadoma, zahadzia nielha być upeŭnienym ni ŭ čym, ale ja dumaju, hetaj zimoj nas čakaje značny rost zachvorvańnia i na hryp, i na virus HRSV, jakija paražajuć nižnija dychalnyja šlachi, — kaža prafiesar virusałohii sa Škoły kletačnaj i malekularnaj miedycyny Brystalskaha ŭniviersiteta Devid Mećjus. — Heta značyć, da nas voś-voś viarnucca adrazu dva virusy, zadušanyja minułaj zimoj [abmiežavalnymi mierami]».
Tym, chto nie baicca siezonnaha hrypu i ličyć jaho adnosna biaśpiečnym zachvorvańniem, prafiesar Mećjus nahadvaje statystyku. Štohod ad hetaha «biaskryŭdnaha» virusa (i źviazanych ź im uskładnieńniaŭ) hinie prykładna 650 tysiač čałaviek. Tak što, pa jaho słovach, niedaaceńvać abiedźvie hetyja infiekcyi ni ŭ jakim vypadku nie varta.
U hrupie ryzyki — pažyłyja ludzi z chraničnymi zachvorvańniami (heta značyć na fonie pandemii jany ŭraźlivyja dvojčy) i dzieci ź nie akrepłym jašče imunitetam. U adroźnieńnie ad karanavirusa, jaki ŭ dziciačym uzroście zvyčajna jak raz pieranosicca adnosna lohka, u ich našmat vyšejšy šaniec ciažka zachvareć i trapić u balnicu.
«Dzicia, jakoje trapiła z hrypam u reanimacyju — zvyčajnaja sprava, — zapeŭnivaje Devid Mećjus. — Viadoma, dla maładych i zdarovych hryp — heta, chutčej, prykraja niepryjemnaść: nu chto z nas nie chvareŭ na hryp. Ale my viedajem, što hryp štohod zabivaje dziasiatki i sotni tysiač ludziej. Jon zabivaje starych, jon zabivaje niemaŭlataŭ. Tak što nam vielmi pašancavała, što ad hrypu možna zrabić pryščepku. Ad HRSV voś nielha — choć raspracoŭki vakcyny viaducca ŭžo niekalki dziesiacihodździaŭ».
Prafiesar epidemijałohii infiekcyjnych zachvorvańniaŭ univiersiteckaha kaledža Łondana i prezident Brytanskaj akademii miedycynskich navuk En Džonsan pakazvaje na jašče adnu patencyjnuju niebiaśpieku: viadoma, što ad hoda da hoda hryp davoli značna muciruje. Časam — prykładna raz u 10 hadoŭ — heta pryvodzić da źjaŭleńnia novaha, bolš niebiaśpiečnaha štamu.
Tak, naprykład, adbyłosia ŭ 2009 hodzie, kali pačataja ŭ Mieksicy ŭspyška śvinoha hrypu pierarasła ŭ hłabalnuju epidemiju.
Dobraja navina, pa jaje słovach, zaklučajecca ŭ tym, što novaha łakdaŭnu ŭvodzić nie spatrebicca. Dla baraćby z hrypam idealna padychodziać ŭžo zvykłyja nam miery: našeńnie masak, rehularnaje i poŭnaje myćcio ruk, zachavańnie sacyjalnaj dystancyi, a hałoŭnaje — vakcynacyja.
Prafiesar Mećjus pierakanany: sioleta pryščapicca ad hrypu lepš navat tym, chto nikoli ŭ žyćci raniej hetaha nie rabiŭ. Kab pa maksimumie abaranić nie tolki siabie samoha, ale i navakolnych.
«Tut nie ab čym havaryć abo spračacca, tut naohuł niama čaho abmiarkoŭvać, — zapeŭnivaje jon. — Prosta idziecie i pryščapicieś. Ja voś užo pryščapiŭsia».
Na fonie masavaj vakcynacyi ad karanavirusa navukoŭcy navat praviali śpiecyjalnaje daśledavańnie, kab vyśvietlić, ci možna rabić abiedźvie pryščepki zapar ź nievialikim pierapynkam i ŭ jakim paradku jany pracujuć lepš. Adkaz adnaznačny — možna navat prosta ŭ adzin dzień.
Viadoma, nivodnaja pryščepka nie zdolnaja dać harantavanuju i poŭnuju abaronu ad chvaroby, udakładniaje ekśpiert. Ale voś ad trapleńnia ŭ balnicu źbieraže napeŭna, tak što ihnaravać samy efiektyŭny ź viadomych sposabaŭ abarony ni ŭ jakim razie nielha. A sam ukoł vakcyny prafiesar Mećjus paraŭnoŭvaje z aŭtamabilnymi ramianiami biaśpieki.
«Kali vy siadajcie ŭ mašynu i pryšpilvać remień — vy ž robicie heta nie tamu, što źbirajeciesia trapić u avaryju, praŭda? I nie tamu, što remień daje harantyju, što ŭ vypadku avaryi vy zastanieciesia ŭ žyvych ci nie atrymajecie surjoznych traŭmaŭ. A pryšpilvacca vy tamu, što, kali raptam avaryja ŭsio ž zdarycca, remień pryncypova pavyšaje vašyja šancy na ščasny vynik».
Čytajcie taksama: Niekatorych vakcyn chapaje na ŭsio žyćcio. Voś čamu z kavidam nie tak
