«Byŭ strach, što padarviomsia ŭ mašynie razam sa Śviatłanaj». Znajomimsia z Maryjaj Maroz, jakaja žyvie ź Cichanoŭskaj u Vilni i kiruje novym fondam
Maryja Maroz hadavała dačku i syna, zajmałasia z mužam biznesam i padumvała źjazdžać ź Biełarusi. Ale pierad vybarami-2020 žyćcio zakruciłasia tak, što mahło b stać asnovaj dla niadrennaha kino: zbor podpisaŭ za Siarhieja Cichanoŭskaha, paśla — kiraŭnictva štabam jaho žonki Śviatłany, niekalki zatrymańniaŭ i prafiłaktyčnyja razmovy, terminovy adjezd za miažu… Ciapier Maryja ŭznačalvaje fond «Kraina dla žyćcia».
Pasprabavali razabracca, u čym adroźnieńnie hetaha fonda ad astatnich isnujučych, i jak jašče adna žančyna, jakaja nikoli raniej nie cikaviłasia palitykaj, stała važnym čałaviekam u kamandzie kandydatki ŭ prezidenty.
Maryja Maroz naradziłasia ŭ Połacku, skončyła Połacki dziaržaŭny ŭniviersitet. Siarod svaich najlepšych jakaściej nazyvaje zdolnaść arhanizavać ludziej, sabrać ich u kamandu
— Napiaredadni vybaraŭ vy chacieli źjazdžać ź Biełarusi ŭsioj siamjoj, ale ŭ vyniku zastalisia, stali členam inicyatyŭnaj hrupy Siarhieja Cichanoŭskaha. Čamu?
— U nas z mužam byŭ siamiejny biznes: try kramy roźničnaha handlu i kaviarnia. I niejak spačatku ŭsio išło bolš-mienš, a paśla z kožnym hodam spravy paharšalisia. Praź piać hod ja mieła taki ž zarobak, jaki ŭ mianie byŭ na dziaržaŭnaj pracy da hetaha. Paŭstała pytańnie: a jano nam usio treba?
My pradali kramy, kaviarniu, zaharadny dom. Zastavałasia tolki kvatera ŭ Minsku. Muž zrabiŭ pracoŭnuju polskuju vizu. Abmiarkoŭvali, što jon tam pačnie, a my ź dziećmi pryjedziem paźniej, kali ŭsio krychu stabilizujecca. Chacia, ščyra skažu, było strašna źjazdžać u nieviadomaść. I raźvitvacca z mužam na doŭhi čas taksama.
My pryjechali ŭ hości da maich baćkoŭ u Połack, kab raskazać pra svajo rašeńnie źjazdžać. I niejak niečakana tata za viačeraj pramoviŭ: «Dzieci, a vy nie chočacie pazmahacca?» Ja niejak razhubiłasia, nie čakała takoha ad jaho. Karaciej, jon mianie vielmi natchniŭ: kali darosły čałaviek dahetul nie hublaje nadziei, to čamu my jaje ŭžo zhubili?
Maryja ź dziećmi.
Na jutub-kanał Siarhieja Cichanoŭskaha my padpisalisia niejak adnačasova z mužam. Było vidać, što jon sapraŭdy abudžaje mnohich ludziej, raspluščvaje im na mnohaje vočy. I kali Siarhiej pačaŭ nabirać členaŭ inicyjatyŭnaj hrupy, my vyrašyli, što taksama budziem źbirać podpisy. Praŭda, my dumali, što na hetym naš udzieł u pieradvybarčaj častcy i skončycca, ale atrymałasia nie tak.
Ja źbirała podpisy na Kamaroŭcy i tam paznajomiłasia sa mnohimi ludźmi roznaha ŭzrostu, jakija chacieli takich samych pieramien, što i ja: palapšeńniaŭ u ekanomicy, sumlennych vybaraŭ. Nas byli čerhi. I ja ŭžo nie mahła prosta tak kinuć usich hetych ludziej, jak i nie zmahła nie padtrymać Śviatłanu Cichanoŭskuju, kali stała zrazumieła, što Siarhieja z turmy nie adpuściać.
Jana zastałasia zusim adna z usimi hetymi prablemami, pahrozami i stresam. Prytym što navat źbirać podpisy my ŭžo chadzili, jak na vajnu, bo ŭsich našych vałancioraŭ pačali vielmi aktyŭna zatrymlivać.
Z aktyvistam Aleham Maisiejevym.
— Vy vielmi chutka zblizilisia sa Śviatłanaj?
— Spačatku my tolki časam kamunikavali pa telefonie. Paśla, kali pačali zatrymlivać kaardynataraŭ, jakija mahli zdavać podpisy, my vyrašyli, što podpisy pavinna advozić sama Śviatłana. I ŭ niejki momant nie było mašyny, kab jaje vieźci. Ja paprasiła zrabić heta svajho Sašu. A z pajezdki jany viarnulisia razam, prapanavała pieranočyć u našaj kvatery.
Ja vielmi pieražyvała pierad asabistaj sustrečaj sa Śviatłanaj, dumała, što jana vielmi krutaja: vuń u jaje fotazdymak na BMW u fejsbuku (paśmichajecca). Ale jana akazałasia ŭ došku svajoj. Nibyta maja siastra, i mnie chaciełasia jaje abniać i padtrymać. Tady ŭžo pačulisia pahrozy jaje dzieciam, jak žančyna ja vielmi razumieła, što jana adčuvaje.
Śviatłana spytała ŭ mianie: «Voś zdam ja podpisy, a dalej što?» I ja paabiacała, što dapamahu sabrać kamandu, arhanizuju sustrečy z kampietentnymi ludźmi, jakija majuć dośvied u palitycy. Bo my ž sami ŭ hetym zusim nie raźbiralisia. Jak ja kažu: rabili ŭsio sercam, pa lubvi.
I kali paŭstała pytańnie ź dziećmi Śviety, ja niejak impravizacyjna patelefanavała Natalli Radzinaj, chacia zusim jaje nie viedała. Čamuści mnie padałosia, što tolki jana nam zmoža dapamahčy, inakš Śvieta apuścić ruki i nie zdaść podpisy. Nataša zapeŭniła, što dapamoža z vyvazam dziaciej za miažu. I jany sapraŭdy chutka vyjechali razam z maim mužam i maci Śviety.
— Možna skazać, što vy stali siabroŭkami?
— My samyja blizkija adna dla adnoj. Jana moža daviarać mnie svaich dziaciej i ŭsio astatniaje. I ja hetaksama. Nam vielmi kamfortna žyć razam: majoj dačce 3 hady, dačce Śviatłany — 5 hadoŭ, jany razam hulajuć. Starejšyja chłopcy taksama — to za kampjutarami, to razam z nami ŭ nastołki.
Za praduktami zvyčajna jezdžu ja, a tak — chto raniej pračynajecca, toj i hatuje. Treba było tolki razabracca, što čyje dzieci padabajuć jeści. Śvieciny, naprykład, lubiać blinčyki z čyrvonaj rybaj. Doma jaje ŭsie zredku nabyvali. A tut jana tannaja, tamu jamo jaje čaściej.
Dumaju, u nas niama nijakich kanfliktaŭ, bo Śvieta ŭmieje zhładžvać usie vostryja momanty. Dy i doma razam my pravodzim mała času: zranku viaziom dziaciej u škołu i sadok, a paśla pa pracy.
Darečy, dzieci, na dziva, chutka adaptavalisia ŭ miascovych navučalnych ustanovach. Jany litoŭskija, tamu ŭ škoły na zaniatki prychodzić pierakładčyk. I kali ŭ Biełarusi moj syn bajaŭsia lišni raz skazać niešta nie toje, zadać nastaŭniku niazručnaje pytańnie, pastajanna maŭčaŭ, to tut adrazu zmoh pracavać u kalektyvie. Tut da dziaciej vielmi ŭvažliva staviacca, raskryvajuć ich talenty.
— Dva miesiacy tamu vy zapuścili svoj fond «Kraina dla žyćcia». Navošta biełarusam byŭ jašče adzin, kali byŭ toj ža BYSOL i inšyja?
— Bo naš fond — vuzkanakiravany, raźličany mienavita na vałancioraŭ i aktyvistaŭ štaboŭ Cichanoŭskaha, Babaryki, Capkały. Hetyja ludzi mahli prosta tak zvolnicca jašče da vybaraŭ, kab dapamahać źbirać podpisy i zaraz apynucca ŭ ciažkim stanoviščy. Ci prosta dzieciam aktyŭnaha čałavieka treba nabyć niejki padarunak, kab adździačyć za toje, što jon rabiŭ i robić. Usich aktyŭnych ludziej treba niejak padtrymlivać, kab naša baraćba praciahvałasia. Bo padčas vybarčaj kampanii maksimum, jaki my mahli zrabić dla našych vałancioraŭ — zapravić im mašynu.
Akramia taho, my taksama chočam dapamahać siemjam palitźniavolenych. Kali ja pabyła ŭsiaho paru dzion na Akreścina, to zusim pa-inšamu stała hladzieć na ludziej, jakich zatrymlivajuć. Na siemji, jakich pakidajuć biez maci ci taty. Ja była ŭpeŭnienaja, što zastanusia siadzieć nadoŭha. I situacyja, kali ty nie razumieješ, što z tvaimi dziećmi, ci zdarovyja jany, pakul ty ŭ IČU, vielmi ciažkaja.
Kali b Śviatłana nie skazała, što vyjedzie za miažu tolki sa mnoj, ja b, moža, i zastałasia za kratami. Chacia navat u toj momant, kali my ŭžo byli la miažy, i maja siastra pryviezła mnie dziaciej, i ja pasadziła ich u mašynu, ja nie adčuvała biaśpieki. Ja cudoŭna razumieła, što hetaje aŭto stajała na vulicy kala štaba Viktara Babaryki, i dostup da jaje moh mieć chto zaŭhodna. I ŭ mianie była takaja karcinka ŭ hałavie, što voś, jak tolki ja pasadžu ŭ mašynu dziaciej, my krychu adjedziem i padarviomsia. Było vielmi strašna.
Chacia i ciapier chapaje hetych strašnych momantaŭ. Štoraz, jak my prajazdžajem u Vilni mohiłki, dačka Śviety pytajecca: «A moža, tam moj tata? Ci nie pamior jon?» Toje, što zrabiŭ Łukašenka ŭ hetym hodzie z takoj kolkaściu siamiej, kolki jon pakalečyŭ dziciačaj i darosłaj psichiki — heta nieacennaja naniesienaja biełarusam škoda.
— Miarkujučy pa «rasśledavańniach» ANT zIharam Turam, u vas pamiž fondami jość niejki kanflikt intaresaŭ…
— Dy heta nie kanflikt, a razdutaja telehram-kanałami situacyja. Kali ščyra, mnie nie chaciełasia b pra heta razmaŭlać. Jość rabočyja nieparazumieńni, nie bolš.
My kaardynavalisia i praciahvajem heta rabić. Voś pačali dapamahać palitźniavolenym, i Andrej Stryžak z BYSOL zachacieŭ. My pakul małady fond, u nas nievialikija resursy — za pieršy miesiac było sabrana 5 tysiač jeŭra, za druhi — 14 tysiač z pałovaj. Tamu my abmierkavali, jak raźmierkavać adrasataŭ dapamohi pamiž saboj.
Nakont usiaho astatniaha — zaŭsiody buduć ludzi, jakija niezadavolenyja dziejnaściu fondaŭ. Kali čałaviek atrymaŭ dapamohu, jon nikoli pra heta nie napiša, a kali nie, to ŭžo budzie paŭsiul skardzicca. Chacia jon, chutčej za ŭsio, prosta nie padyšoŭ pad profil fondu. Nu i nie treba śpisvać abmiežavany čałaviečy resurs: jakoj b vialikaj ni była kamanda, usio adno ruk nie chapaje na ŭsie zadačy.
— A kolki ciapier u vašaj kamandzie čałaviek, i na jakija hrošy vy žyviacie za miažoj?
— U «Krainy dla žyćcia» dźvie asnoŭnyja kamandy. Adna pad kiraŭnictvam majho muža zajmajecca jutub-kanałam Siarhieja Cichanoŭskaha. A ja i jašče 9 aktyvistaŭ, vymušanych źjechać, raźvivajem fond. Da siońnia nichto z nas nie atrymlivaŭ nijakich zarobkaŭ: u nas nie chapaje pakul finansaŭ na heta. Usie aktyvisty žyvuć za svoj košt. Ciažka, ale jak my kažam, my išli nie pa hrošy siudy, a zhodna sa svaimi pierakanańniami. Praŭda, pastaŭlenaja meta, kab z treciaha miesiaca naš fond usio ž zmoh vypłačvać ludziam zarobki.
Što tyčycca asabista mianie, pakul ja nie pracavała z fondam, mnie vypłačvali «štabski» zarobak. Ale z Novaha hoda — nie. U lubym vypadku ŭ mianie jość svaje aščadžeńni, ja jechała siudy nie z pustymi rukami.
— Na dniach Alaksandra Źvierava, dziaŭčyna Eduarda Babaryki, jakaja ciapier taksama pracuje ŭ fondzie salidarnaści BYSOL, raspaviała, što vykryła aŭtarku telehram-kanała «Štab Anoška», jaki źbiraje kampramat. Ëj akazałasia Kaciaryna Kanaplova, jakaja ciapier u vašaj kamandzie. Jak heta možna patłumačyć, kali nijakich kanfliktaŭ niama? Što vy płanujecie rabić z Kaciaj?
— Publikacyi zhadanaha kanała vychodziać za ramki nie tolki ŭjaŭleńnia pra svabodu słova, ale i parušajuć zakon nakont asabistaha žyćcia hramadzian, jon admysłova dyskredytuje palityčnyja i hramadskija struktury, što pracujuć na adradžeńnie demakratyčnaj i volnaj Biełarusi. Fond «Kraina dla žyćcia» nie datyčny da stvareńnia i pracy telehram-kanała «Štab Anoška».
Kacia z maja ŭ pratesnym ruchu, i vielmi šmat čaho zrabiła dla hetaj revalucyi, ryzykavała svaim žyćciom i volaj. Repartažaŭ na ANT nie dastatkova, kab my pačali ŭ joj sumniavacca. Ale svajo rasśledavańnie my ŭsio ž pravodzim i raźbirajemsia ŭ situacyi.
*na nastupny dzień Maryja Maroz dasłała ŭdakładnieńnie: «My z hłybokim škadavańniem vymušanyja kanstatavać fakt, što Kaciaryna Kanaplova, jakaja źjaŭlałasia supracoŭnicaj fondu, brała ŭdzieł u pracy hetaha kanała. Heta pakazała naša ŭnutranaje rasśledavańnie. My asudžajem dziejańni Kaciaryny dziejańni, niezaležna ad matyvaŭ i met, joju pieraśledavanych, i dystancyrujemsia ad jaje dziejnaści. Supracoŭnictva z Kaciarynaj spynienaje».
— Jakimi jašče prajektami zajmajecca vaš fond? Na sajcie napisana, što vy na płanujecie spyniać dziejnaść navat paśla źmieny režymu. Pra jakuju dziejnaść havorka?
— My adkryvajem za miažoj šełtary (časovyja prytułki — «NN») dla palityčnych biežancaŭ ź Biełarusi. Užo pracuje dva: u Biełastoku i ŭ Vilni. Ź ich absłuhoŭvańniem vielmi dapamahajuć miascovyja dyjaspary. Ale arenda apłačvajecca mienavita z pastupleńniaŭ u fond.
Tak vyhladaje šełtar u Biełastoku.
Taksama my zapuskajem adukacyjnyja jurydyčnyja prahramy i budziem zajmacca raźvićciom samakiravańnia ŭ rehijonach. U Biełarusi arhanizoŭvajucca dvarovyja supołki, kalehijalnyja orhany terytaryjalnaha hramadskaha samakiravańnia — ludziej treba budzie vučyć vybudoŭvańniu kamunikacyi z susiedziami i ŭładaj. I heta praces na hady, tamu treba budzie padtrymlivać finansava.
Plus płanujem prajekt pa reabilitacyi vyzvalenych palitźniavolenych: abśledavańni i lačeńnie za košt fondu. Ich, dumaju, pacichu buduć usio ž vyzvalać. A ludzi, što adsiadzieli navat 2-3 miesiacy, vyjduć z peŭnymi prablemami sa zdaroŭjem.
— Mnohija, jak tolki daviedalisia, što Alaksiej Navalny źbirajecca viartacca ŭ Rasiju, niahledziačy na ŭsie ryzyki z aryštam pa kryminalnaj spravie, pačali pieranosić heta na biełaruskich palitykaŭ. Kali vy zmožacie viarnucca ŭ Biełaruś, jak dumajecie?
— Ja dumaju pra heta pastajanna. Časam užo nie mahu tryvać, zdajecca. Kažu mužu: «Zastavajsia tut ź dziećmi, a ja pajedu dadomu. Kali mianie nie zabiaruć, to pryjedziecie i vy». Ja vielmi sumuju pa radzimie, pastajanna ŭjaŭlaju svoj dvoryk, sumuju pa baćkam.
Śviatłana taksama pieryjadyčna kaža pra toje, jak maryć viarnucca dadomu. Ale kali ŭzvažvaješ, i razumieješ, što tut, na mižnarodnym uzroŭni, možaš zrabić niešta (pieramovy, cisk), a tam ciabie pasadziać adrazu, jak Maryju Kaleśnikavu, to vybar pakul vidavočny.
Dumaju, kali paciapleje, biełarusy abjadnajucca ŭ maršy z novymi siłami. Zapyt na pieramieny nikudy nie padzieŭsia, zastajecca tolki iści dy kanca. Tym bolš vielmi mnohija pakłali na pieramieny ŭsie svaje finansy, resursy i navat zdaroŭje. Biełarusy nie mohuć zakryć na ŭsio heta vočy. My ŭžo inšyja, i viasnoj u nas usio atrymajecca.
