«Vilnia z kožnaha biełarusa robić historyka»
«NN» hutaryć z kurataram bakałaŭrskaj prahramy «Historyja Biełarusi i kulturnaja antrapałohija» ŭ Jeŭrapiejskim humanitarnym univiersitecie, kiraŭnikom Instytuta histaryčnych daśledavańniaŭ Alesiem Smalenčukom.
«NN» hutaryć z kurataram bakałaŭrskaj prahramy «Historyja Biełarusi i kulturnaja antrapałohija» ŭ Jeŭrapiejskim humanitarnym univiersitecie, kiraŭnikom Instytuta histaryčnych daśledavańniaŭ Alesiem Smalenčukom.
***
«Naša Niva»: Sp.Aleś, zakančvajecca čarhovy navučalny hod u EHU. Jakim jon byŭ dla bakałaŭrskaj prahramy «Historyja Biełarusi i kulturnaja antrapałohija»?
Aleś Smalančuk: Siońnia možna padvodzić tolki papiarednija vyniki. Navučalny hod u univiersitecie doŭžycca z kastryčnika pa pačatak lipienia, a letniaja siesija budzie davoli napružanaj. Adbudziecca pieršy ŭ EHU vypusk bakałaŭraŭ historyi…
Ale ŭžo zaraz možna kanstatavać, što prahrama «Historyja Biełarusi i kulturnaja antrapałohija» prajšła davoli niaprosty etap stanaŭleńnia, i źjaŭlajecca adnoj z najbolš cikavych i efiektyŭnych prahram univiersitetu. Najlepšym arhumientam na karyść hetaha źjaŭlajucca studenty… Siarod ich vyłučajecca hrupa tych, chto atrymlivaje druhuju vyšejšuju adukacyju. I sprava nie tolki ŭ vučebnych pośpiechach.
Univiersitet stvaraje mahčymaści dla samarealizacyi… Studenty prahramy aktyŭna pracujuć u studenckim samakiravańni, jakoje ŭ «jeŭrapiejskaj» Litvie maje vielmi šyrokija paŭnamoctvy i pravy.
Jany inicyjatary šmatlikich biełaruskich imprezaŭ, jakija čaściakom vychodziać za miežy EHU. U vialikaj stupieni jakraz jany ŭmacoŭvajuć imidž EHU jak ułasna biełaruskaha univiersitetu… mahu nazvać imiony Andreja Mastyki, Natalli Miaškovaj, Nastaśsi Saładoŭnik, Andreja Asadčaha, Aleha Hrubiča dy inš.
«NN»: Ci ŭdzielničajuć vašyja studenty ŭ navukovym žyćci univiersitetu?
A.S.: Jakraz pra heta chaču skazać asobna. Jość šmat studentaŭ, jakija dałučylisia da šerahu navukovych prajektaŭ, niadaŭna stvoranaha Instytuta histaryčnych daśledavańniaŭ Biełarusi, što ja ciapier ačolvaju.
Varta tut pryhadać ekśpiedycyi pa prablematycy «vusnaj historyi» («Paleśsie 2006», «Brasłaŭ 2007»), a taksama cikaviejšyja vilenskija etnahrafičnyja padarožžy 2006‑2008 hh., jakija vychodziać daloka za miežy zvyčajnaj etnahrafičnaj praktyki… (kiraŭnik Ju.Unukovič). Samy aktyŭny ŭdzieł u ich prymali studenty 3 i 4 kursaŭ prahramy.
Taksama varta adznačyć dziejnaść studenckaha navukovaha historyka‑antrapałahičnaha hurtka imia Mikoły Ułaščyka (staršynia A.Mastyka). Jaho siabry dałučylisia da navukovaha prajektu «Biełarusistyka ŭ archivach i biblijatekach Vilni». Jany ž prymajuć udzieł u pošukach mahiły Kastusia Kalinoŭskaha…
Na apošniaj, travieńskaj, kanfierencyi studentaŭ i aśpirantaŭ «Jeŭropa 2009: novaje susiedstva», jakuju što hod ładzić EHU, ź cikavymi paviedamleńniami pra małaviadomyja archiŭnyja krynicy pa historyi Biełarusi vystupali studentki 2 kursa prahramy Maryja Łaminskaja i Hanna Hałkova. Chaču zaznačyć, što Vilnia ź jaje dakumientalnymi «skarbami» pa biełaruskaj historyi stvaraje ŭnikalnuju mahčymaść spałučeńnia vučoby i navukovaj pracy. Apošniamu, darečy, mocna spryjajuć našyja vykładčyki…
***
«NN»: Jany jeduć ź Biełarusi, kab realizoŭvać svaje prajekty ŭ Vilni?
A.S.: U nas vykładajuć takija viadomyja daśledčyki jak Zachar Šybieka, Ihar Babkoŭ, Pavieł Cieraškovič, Anatol Citoŭ, Valancin Hołubieŭ, Siarhiej Tokć, Iryna Dubianieckaja, Hienadź Sahanovič, Siarhiej Chareŭski, Iryna Ramanava dy inš. Studenty majuć redkuju mahčymaść vyvučać historyju ŭ ludziej, jakija ŭ adroźnieńni ad bolšaści vykładčykaŭ histfakaŭ biełaruskich VNU nie zabylisia, jak vyhladajuć dakumienty z archiŭnych schoviščaŭ…
Mienavita, navukovaja aktyŭnaść vykładčykaŭ stvaraje svajeasablivuju atmaśfieru na prahramie. U navukovaj dziejnaści studenty i vykładčyki stanoviacca kalehami…
Instytut histaryčnych daśledavańniaŭ Biełarusi, što abjadnaŭ bolšaść vykładčykaŭ prahramy, realizuje vielmi važny dla histaryčnaj navuki prajekt «Biełarusistyka ŭ archivach i biblijatekach Vilni», maje ŭłasnuju vydavieckuju prahramu… Tolki ŭ hetym hodzie z druku vyjšoŭ kurs lekcyj prafiesara Šybieki «Haradskaja cyvilizacyja: Biełaruś i śviet», Chrestamatyja pa najnoŭšaj historyi Biełarusi (układalnik Ju.Bačyšča), u nastupnym miesiacy źjavicca kniha Iryny Ramanavaj i Iryny Machoŭskaj «Mir: historyja miastečka, što raskazali jaho žychary»… U vydavieckich płanach na hety hod taksama padručnik pa sacyjalnaj historyi Biełarusi Siarhieja Tokcia, historyja miastečak Iny Sorkinaj, manahrafija Andreja Vaškieviča, pryśviečanaja ksiandzu Adamu Stankieviču dy šmat inšych pazicyj.
Spadziajusia, što ŭletku zakonču redahavańnie hadavika antrapałahičnaj historyi Homo historikus 2009. Siarod aŭtaraŭ hetaha tomu Mitrafan Doŭnar‑Zapolski, Michał Romer, Juzaf Abrembski, Mirasłaŭ Hroch, Devid Fišman, Volha Łabačeŭskaja, Rimantas Miknis, Aleś Paškievič dy inšyja viadomyja daśledčyki.
***
«NN»: Nieŭzabavie budzie adbyvacca čarhovy nabor na pieršy kurs… A čym adroźnivajecca histaryčnaja prahrama EHU ad histfakaŭ biełaruskich VNU?
A.S.: Adroźnieńniaŭ šmat… Samaje hałoŭnaje, što
EHU maje tuju atmaśfieru intelektualnaj svabody i raźniavolenaści, pra jakuju tolki mohuć maryć studenty Biełarusi. Biez hetaha vyšejšaja adukacyja niedasiahalnaja.Jana pieratvarajecca ŭ jašče adnu škołu, dzie nadyktoŭvajuć adkazy na ŭsie pytańni…
Charakternaja rysa histaryčnaj prahramy — u spałučeńni histaryčnych dyscyplinaŭ z antrapałohijaj. My sprabujem vykładać i vyvučać takuju historyju Biełarusi, u centry jakoj znachodzicca čałaviek, ź jahonymi asabistymi pieražyvańniami, radaściami i biedami. Heta davoli składana, ale cikava. Usio ž taki historyja zastajecca ničym inšym jak navukaj pra čałavieka ŭ časie… Darečy, u hetym hodzie Volha Šatałava pačała vykładać kurs «Histaryčnaja antrapałohija», ź jakim ja źviazvaju asablivyja nadziei… Taksama ekskluziŭny charaktar majuć takija dyscypliny, jak «Historyja haradskoj cyvilizacyi», «Hiendernaja historyja Biełarusi», «Historyja Centralna‑Uschodniaj Jeŭropy», «Kancepcyja śvietu na staražytnym Blizkim Uschodzie», «Historyja paŭsiadzionnaści», «Suśvietnaja historyja ŭ kulturna‑histaryčnaj pierśpiektyvie» dy inš.
Vielmi važnaj dla prahrama źjaŭlajecca atmaśfiera Vilni, šmatlikija znaki biełaruskaj minuŭščyny, ślady kolišniaj duchoŭnaj stalicy biełarusaŭ…
Vilnia z kožnaha biełarusa robić historyka.Tut vialiki patencyjał dla dalejšaha raźvićcia nie tolki prahramy, ale i ŭsiaho univiersitetu jak peŭnaha centra histaryčnaj biełarusistyki… Škada tolki, što nie ŭsie heta ŭśviedamlajuć… Nivodzin horad Biełarusi, na žal, takim patencyjałam siońnia nie vałodaje.
«NN»: Ale atrymlivajecca, što ŭ studentaŭ EHU niama ŭ Vilni volnaha času…
A.S.: Čamu? Jość šmat mahčymaściaŭ, navat bolej, čym u Minsku, naviedvać najcikaviejšyja jeŭrapiejskija vystavy, kancerty. Nahadaju, sioleta Vilnia — kulturnaja stalica Jeŭropy! Zrešty, kamuści cikaviej pašvandacca i pa tutejšych kramach, bałazie ich tut chapaje. Kamu što, adnym słovam… Darečy, 27 traŭnia ŭ vilenskaj halerei «Arka» adkryvajecca vystava «Vilnia ŭ biełaruskim mastactvie» (jaje rychtavała Taćciana Biembiel). Upeŭnieny, što sustrenu na adkryćci šmatlikich studentaŭ univiersitetu…
***
«NN»: Ź jakimi prablemami najčaściej davodzicca sutykacca Vašym studentam u stalicy Litvy?
A.S.: Biezumoŭna, heta prablema adaptacyi da žyćcia ŭ stalicy inšaj krainy. Dla mnohich studentaŭ — heta ci nie pieršy naohuł vopyt praciahłaha samastojnaha žyćcia pa‑za ŭłasnaj siamjoj. Ale, zvyčajna, vielmi dapamahajuć studenty starejšych kursaŭ, mietadysty, kuratary prahramaŭ i samyja vykładčyki…
Sam na sam z prablemami studenty nie zastajucca.
Taksama istotnaj zastajecca prablema apłaty za navučańnie. U minułym hodzie na 1 kursie našaj prahramy było 6 biaspłatnych miescaŭ i 3 stypiendyi. (Usiaho my nabirajem 15 pieršakurśnikaŭ). Umovy hetaha hodu kančatkova buduć viadomyja tolki ŭ červieni, ale dumaju, što stypiendyi i biaspłatnyja miescy buduć. Sienat EHU jašče ŭ sakaviku ŭ metach padtrymki histaryčnaj biełarusistyki pryniaŭ rašeńnie pra stvareńnie peŭnych ilhotnych umovaŭ dla pastupajučych na prahramu «Historyja Biełarusi i kulturnaja antrapałohija».
Paśla zakančeńnia bakałaŭrskaj prahramy studenty, zvyčajna, praciahvajuć navučańnie ŭ mahistratury. I tut možna nie abmiažoŭvacca EHU, bo h.zv. Bałonskaja sistema vyšejšaj adukacyi ŭ Jeŭropie dazvalaje pastupać u mahistraturu inšych univiersitetaŭ. U pryvatnaści, niekatoryja z našych studentaŭ 4 kursa płanujuć praciahvać navučańnie ŭ Polščy.
