«Toje, što ja pabačyŭ, nielha nazvać narodnym hnievam. Heta mirnaje, ale rašučaje žadańnie pieramien»
1 červienia ŭ Hłybokim prachodziŭ pikiet pa zbory podpisaŭ za vyłučeńnie kandydatam u prezidenty Śviatłany Cichanoŭskaj. Ja nakiravaŭsia ŭ Hłybokaje, kab pahladzieć i pasprabavać zrazumieć, što adbyvajecca. Čamu aściarožnyja i niešmatsłoŭnyja žychary biełaruskaj pravincyi ŭziali pašparty i sotniami pajšli padpisvacca za toje, kab prezidentam byŭ nie Łukašenka?
Čarha achvotnych pastavić podpisy raściahnułasia ŭpopierak Centralnaj płoščy — samaha serca Hłybokaha, dzie z XVI stahodździa byŭ rynak, centr hramadskaha i haspadarčaha žyćcia Hłybokaha i vakolic. Ciapier tut — roŭnaja, vykładzienaja plitkaj i… zvyčajna małaludnaja płošča. Na adnym baku płoščy staić siamipaviarchovy budynak rajvykankama, jaki hłybačanie nazyvajuć Biełym Domam, z druhoha adkryvajecca pryhožy vid na voziera Kahalnaje, adno ź piaci azioraŭ u horadzie.
Płošču pierasiakaŭ łancužok ludziej. U čarzie da pikieta ja naličyŭ dvaccać dzieviać čałaviek. Kala dvanaccataj hadziny najbolš było mužčyn pieradpiensijnaha vieku, prostych rabočych.
Čuju, jak dvoje znajomych razmaŭlajučy, krytykujuć uładu za nizkija zarobki, za nizkija piensii. «Nam treba pra ŭnukaŭ dumać. Kab im nie vyjazdžać u Jeŭropu tam starym sraki padcirać», — kaža rabaciaha.
Fota Kastusia Šytala.
Chto padpisaŭsia — sychodziać, novyja ludzi stanoviacca ŭ čarhu. Nastupnyja hadziny ŭ čarzie zaŭsiody stajać bolš-mienš čałaviek tryccać. Za hadzinu praź pikiet prachodzić, pakinuŭšy podpisy, tryccać-sorak čałaviek. Za dzień — a pikiet stajaŭ z 12 da 22 hadziny bieź pierapynku — było sabrana kala 350 podpisaŭ.
Bolš za pałovu ludziej stajać u čarzie, adzieŭšy masku. Naohuł, u horadzie nie redka možna sustreć ludziej u maskach — epidemija karanavirusa zakranuła Hłybokaje, jość i śmiarotnyja vypadki.
Zaŭvažna, što mnohija ludzi išli biez masak, a apranali ich, padychodziačy da čarhi. Cikava, ci tut bolej prajaŭlajecca žadańnie asabistaj biaśpieki, ci ludzi ŭsprymajuć našeńnie maski jak dobry ton, jak prajavu adkaznych hramadzianskich pavodzin u siońniašniaj situacyi.
Miž saboj razvažajuć pra vybarčuju kampaniju, pra falsifikacyi pry padliku hałasoŭ, pra niadaŭniuju pravakacyju suprać Cichanoŭskaha ŭ Hrodnie.
«Aj, Jarmošyna ŭsio ŭžo vybrała», — kaža adzin z prysutnych.
Pra videabłohiera z susiedniaha miastečka, jaki praz smartfon vioŭ strym na YouTube, ludzi padumali, što heta milicejski apieratar. «Aj, niachaj zdymaje, my pa zakonie majem prava», — kažuć.
Ja prysłuchoŭvajusia da razmoŭ i sprabuju zrazumieć, jakija nastroi kirujuć ludźmi, jakija pryjšli na pikiet. Nie, heta nie złość. Nie adčuvajecca złości, choć časam
u vykazvańniach ludziej pra ŭładu — viedama ž, prostyja rabaciahi — praskokvajuć niecenzurnyja słovy.
Mocnaj nadziei na pieramieny taksama nie adčuvajecca, kažuć pra falsifikacyi i represii. «Ja viedaju, što heta ničym nie dapamoža, ale… treba», — kaža piensijanierka, prychadžanka hłybockaha kaścioła.
Naohuł, razmaŭlajuć mała. Zusim nie źbirajucca ŭ kupki, nie dyskutujuć. Tolki sa svaimi znajomymi pierakidvajucca kolkimi słovami. Pieravažna stajać moŭčki, z pašpartami ŭ rukach čakajučy svajoj čarhi.
Na pikiet pryjšli novyja ludzi, jakija raniej nie ŭdzielničali ni ŭ palityčnaj dziejnaści, ni ŭ jakoj-niebudź niezaležnaj ad uładaŭ hramadskaj aktyŭnaści.
«Staryja» aktyvisty z asiarodździa, jakoje kaliści hurtavałasia pry supołcy BNF, redakcyi «Volnaha Hłybokaha» i centry «Barmica», pryjšli taksama. Ale jany nie skłali b i dziasiataj častki tych, chto pryjšoŭ padpisacca. Absalutnaja bolšaść — novyja ludzi, jakija raniej nie pierajmalisia palitykaj.
Fota Kastusia Šytala.
Kala stała, dzie źbirajuć podpisy, sustrakaju žančynu ŭ čyrvonaj kurtcy. Heta «zorka Jutuba», pradprymalnica Ludmiła Barejka.
Jana ŭžo na piensii, ale praciahvaje pracavać. Jana taksama nie zajmałasia palitykaj, ale ŭ kancy sakavika pryjšła na sustreču ź Siarhiejem Cichanoŭskim. Jaje pramova (Ludmiła kazała, što nie rychtavałasia i nie źbirałasia vystupać) raptoŭna nabrała miljon prahladaŭ. Hłybocki sud acaniŭ pramovu ŭ dziesiać bazavych vieličyniaŭ štrafu.
A ziemlaki stali padychodzić na vulicach, vykazvać padtrymku. I voś ciapier dźvie žančyny padyšli i paprasili sfatahrafavacca ź Ludmiłaj.
Fota Kastusia Šytala.
U tym sakavickim strymie Ludmiła Barejka paraŭnała biełaruskuju situacyju z kazkaj Čukoŭskaha «Tarakanišča». Cichanoŭski pieratvaryŭ hetaje paraŭnańnie ŭ łozunh «Stop Tarakan!», a jahonyja hledačy stali prychodzić na pikiety z tapkami ŭ rukach. Praŭda, u Hłybokim na pikiet nichto nie prynios tapki, a słovy «spynić tarakana» ja pačuŭ tolki ad dvaich prysutnych.
U siaredzinie dnia padniaŭsia viecier, jon zryvaŭ sa stałoŭ, vyryvaŭ z ruk arkušy z podpisami. Pikietoŭcy pierajšli z płoščy ŭniz, u bok voziera, dzie schił pahorka zakryvaŭ ich ad vietru. Na płoščy zastaŭsia tolki baner z nazvaj kanała Cichanoŭskaha «Strana dla žiźni». Da hetaha času źnikła i čarha. Adnak zborščyki podpisaŭ nie zastalisia biez zaniatku: uvieś čas chto-niebudź dy padychodziŭ padpisacca. Aktyvisty nie mahli adłučycca paabiedać, dyk hłybačanie prynosili im kavu i ježu.
Fota Kastusia Šytala.
Paśla piataj hadziny na pikiecie źjaviłasia zdymačnaja hrupa Biełsata — pryjechali ź Minska, kab pravieści strym. Karespandenty trochi pieražyvajuć, što małavata ludziej, što nie zmohuć pakazać hledačam čarhu, jakaja była ŭ siaredzinie dnia. Ale kala šostaj hadziny ludziej znoŭ stała prychodzić bolej — ciapier užo bolej prychodziła moładź, siemji. Znoŭ utvaryłasia čarha, jakaja pastajanna naličvała kala dvaccaci čałaviek. Bolšaść ludziej achvotna vykazvalisia na kamieru, adkazvali na pytańnie, čamu jany pryjšli padpisacca.
Ja pierahledzieŭ strym paźniej, i adznačyŭ dla siabie, pra što najčaściej kazali hłybačanie, jakija pryjšli na pikiet.
Pa-pieršaje, ludzi kažuć, što siońniašniaja palityčnaja situacyja im nadakučyła. «Dvaccać šeść hadoŭ… Kolki ŭžo možna… Treba pieramieny, treba puścić maładych», — hetyja słovy ludzi paŭtarali čaściej za ŭsio.
Pa-druhoje, ludzi kazali, što chočuć sumlennych i kankurentnych vybaraŭ. Mnohija adkazvali, što pryjšli nie dziela Cichanoŭskich, a dziela taho, kab na vybarach była alternatyva. Pra Siarhieja Cichanoŭskaha niekalki čałaviek vykazalisia pazityŭna, bo jon na kanale «kaža praŭdu», «kaža ŭsio jak jość».
Pa-treciaje (a moža, pa-pieršaje?), ludzi chočuć pracy i hodnaha zarobku. Narakajuć, što mnohija atrymlivajuć taki zarobak, za jaki možna «tolki vyžyć». Mnohija z prysutnych abo pracavali na zarobkach za miažoj, albo źbirajucca vyjazdžać na zarobki ci ŭ emihracyju. Pry hetym jany śćviardžajuć, što chacieli b žyć i pracavać na radzimie — kali b tolki była praca, na jakoj možna zarabić na hodnaje žyćcio.
Pry ŭsim hetym ludzi vykazvajucca spakojna, u ich słovach nie čuvać złości, ahresii, nianaviści. Heta mianie pryjemna ździviła.
U minułyja hady ja pieryjadyčna sustrakaŭ krytykaŭ ułady ź liku prostaha naroda, i mnohija vykazvalisia pra ŭładu, pra Łukašenku sa strašnaj nianaviściu. Na pikiecie ŭ Hłybokim ja hetaha nie sustreŭ. Moža, vybirali słovy, kali kazali pierad kamieraj? Ale i biez kamiery vykazvalisia strymana, nie vyjaŭlajučy rezkich emocyj.
Dyk usio ž taki, što adbyvajecca ŭ Hłybokim i inšych haradach Biełarusi?
Toje, što ja pabačyŭ, nielha nazvać narodnym hnievam. Heta spakojnaja, mirnaja, ale adnačasova i rašučaja demanstracyja žadańnia pieramien.
Kali ja pravilna padsumavaŭ svaje nazirańni — padpisacca suprać Łukašenki vyjšli ludzi, jakija raniej nie asabliva cikavilisia palitykaj, nie asabliva vinavacili ŭ svaich prablemach uładu, nie išli na kanflikty. Jany budavali svaju budučyniu ŭłasnaj pracaj. Jany imknulisia da dabrabytu i spakojnaha, hodnaha žyćcia dla siabie i svaich dziaciej.
Ale da viasny i leta 2020 hoda jany pryjšli da vysnovy, što dla hodnaha žyćcia im nieabchodnyja palityčnyja pieramieny.
