Jak saviecki pijanier kaścioł ratavaŭ
Navat mnohija darosłyja prymajuć usio, što čujuć pa televizary, za čystuju manietu. Što ŭžo kazać pra dziaciej. Historyju, jakaja adbyłasia ŭ dziacinstvie z jahonym baćkam, raskazvaje Anton Rudak.
Kaścioł Adviedzinaŭ Najśviaciejšaj Dzievy Maryi ŭ Alkovičach. Sučasny vyhlad. Wikimedia Commons
Alkovičy — viosačka ŭ Vilejskim rajonie, viadomaja jašče z kanca XVII stahodździa, kali tut zbudavali pieršuju draŭlanuju katalickuju kaplicu. Na pačatku XVIII stahodździa kaplička ŭžo źmianiłasia draŭlanym kaściołam — mienavita ŭ im 21 krasavika 1863 hoda miascovyja paŭstancy z atrada Vincenta Kozieła-Pakleŭskaha začytali manifiest ab pačatku paŭstańnia.
Draŭlany kaścioł, u jakim abviaščali paŭstancki manifiest, da našaha času nie zachavaŭsia, ale jašče ŭ 1897 hodzie pobač ź im pačali budavać muravany nieahatyčny chram, aśviečany ŭ 1905-m u honar Adviedzinaŭ Najśviaciejšaj Dzievy Maryi. Siońnia jaho viedajuć daloka za miežami rajona, tut spyniajucca pilihrymki ź Minska na Budsłaŭ.
Pavieryŭ televizaru
Ale tak było nie zaŭždy. U 1950 hodzie kaścioł byŭ začynieny — u im zrabili zierniaschovišča. U 1968-m u kolišnim chramie zdaryŭsia pažar: małanka trapiła ŭ zvanicu, i kryž abvaliŭsia na dach.
Usio heta adbyvałasia na vačach majho baćki, tahačasnaha školnika Hryšy Rudaka, jaki žyŭ u susiedniaj vioscy. U 1975-m, kali jamu było 10 hadoŭ, Hryša pabačyŭ telepieradaču, dzie raspaviadali pra patrebu achoŭvać pomniki architektury. Spraviadliva paličyŭšy kaścioł takim pomnikam, chłopčyk vyrašyŭ dasłać na minskaje telebačańnie list pra harotny stan alkovickaha kaścioła.
Adkazny pijanier Hryša.
Zvarot viaskovaha školnika narabiŭ šumu na ceły rajon. Što i nie dziŭna: jahony baćka, a moj dzied, byŭ dyrektaram škoły i členam partyi. Tradycyi vajaŭničaha biazbožnictva tady jašče byli całkam aktualnyja, i ličyłasia, što małodšaje pakaleńnie, vychavanaje ŭ savieckich škołach, nie pavinna mieć anijakich santymientaŭ da ŭsiaho, što choć by jak źviazana z relihijaj.
«Zvyčajny nikčemny abjekt…»
Samoha Hryšavaha lista my, na žal, nie majem, ale adzin z dakumientaŭ, jakija źjavilisia ŭ vyniku nastupnaha «razboru palotaŭ», da siońnia zachoŭvajecca ŭ siamiejnym archivie. Heta list za podpisam staršyni Alkovickaha sielsavieta, adrasavany ŭ Vilejski rajvykankam, z tłumačeńniem učynku pijaniera i jahonych matyvaŭ.
Staršynia sielsavieta list tolki «padmachnuŭ», a sapraŭdnym aŭtaram jaho tekstu byŭ baćka chłopčyka, heta značyć moj dzied. Jamu daviałosia dla apraŭdańnia syna ščodra karystacca kazuistykaj u duchu tych časoŭ:
«Chłopčyk, pamyłkova ličačy, što budynak vialikaha kaścioła ŭ v. Alkovičy taksama adnosicca da liku architekturna-mastackich pomnikaŭ, prajaviŭ kłopat ab zachavańni hetaha budynka. U hutarcy z chłopčykam jamu rastłumačana, što nie kožny staražytny budynak maje historyka-kulturnuju kaštoŭnaść, što budynak byłoha kaścioła nie ŭjaŭlaje saboj pomnika, što heta zvyčajny nikčemny abjekt. Pazicyja vučnia… nie maje relihijnaj asnovy. Hryša — pijanier, vydatnik, vychoŭvajecca ŭ siamji pierakananych ateistaŭ…»
Naviersie apraŭdańni byli pryniatyja, spravie ŭ vyniku chodu nie dali. Časy byli choć jašče i savieckija, ale ŭžo nie samyja surovyja. Niervy ludziam jašče psavali, ale zvyčajna ŭžo nie bolš za toje, kali havorka nie išła pra sapraŭdy antysavieckija dziejańni.
Tekst tłumačalnaha lista ad imia staršyni sielvykankama napisaŭ baćka Hryšy.
Praŭda pieramahaje
A nieŭzabavie ŭsio ŭvohule paviarnułasia zusim inšym bokam. Toje, za što ŭščuvali pijaniera Hryšu Rudaka, užo praź jaki dziasiatak hadoŭ stała spravaj dziaržaŭnaj važnaści. Jašče nie paśpieła abrynucca savieckaja ŭłada, jak budynak byŭ pryznany pomnikam architektury respublikanskaha značeńnia, a ŭ 1989-m, u hod majho naradžeńnia, alkovicki kaścioł byŭ viernuty viernikam i adrestaŭravany. Jašče i siońnia my z baćkam, choć sami achryščanyja ŭ pravasłaŭi, časta zavitvajem da ścien staroha kaścioła. Tut, darečy, jość i nievialički krajaznaŭčy muziej z duža cikavymi ekspanatami. Zavitvajcie ŭ Alkovičy i vy!
P.S. Hety tekst byŭ padrychtavany dla vilejskaj haziety «Vołat» u 2015 hodzie, ale nie paśpieŭ vyjści ŭ śviet z pryčyny śmierci jaje vydaŭca, Alaksieja Łužynskaha. Hetuju publikacyju ja pryśviačaju jahonaj pamiaci.
