Historyka-kulturnaj kaštoŭnaściu Biełarusi pryznali piroh «bankucha» z Porazava. Što heta takoje?
Što heta značyć? A toje, što desiert sa Śvisłackaha rajona moža stać adnoj ź vizitovak krainy, jak žuraviny ŭ cukry, naprykład.
Heta značyć, što raźvićciu i papularyzacyi receptu buduć dapamahać na dziaržaŭnym uzroŭni, a ŭ viosku Porazava, dzie i adradziŭsia hety staražytny recept, rušać natoŭpy turystaŭ.
Prynamsi, u hetym pierakananaja Alena Mikulčyk, šef-kuchar, znaŭca biełaruskaj kuchni i supracoŭnica Akademii navuk Biełarusi.
«Što takoje bankucha? A litoŭski šakocis vam viadomy? Dyk voś, hetyja pirahi majuć ahulnaje niamieckaje pachodžańnie, «baŭmkuchien» u pierakładzie ź niamieckaj movy značyć piroh-dreva», — raspaviadaje Alena Mikulčyk.
Alena Mikulčyk u padrabiaznaściach raskazała ŭsio, što joj viadoma pra hetuju stravu.
Zhodna ź lehiendaj, małady kuchar vypadkova praliŭ ciesta na požah, jaki kruciŭsia, i atrymałasia niezvyčajnaja vypiečka. Dakładna nieviadoma, dzie i kali heta adbyłosia.
Ale pieršaje ŭpaminańnie bankuchi, u niamieckaj viersii baŭmkuchien (Baumkuchen), možna znajści ŭ kucharskaj knizie Maryi-Safii Šelchamier, jakaja była vydadziena ŭ 1692 hodzie ŭ niamieckim horadzie Kil.
Raspaŭsiudžańnie i papularnać baŭmkuchen atrymaŭ paźniej, u 18—19 stahodździach. Ź Niamieččyny recept trapiŭ u Polšu, dzie atrymaŭ nazvu «senkač», i ŭ Litvu, dzie jaho kličuć «šakocis». U pačatku 20 stahodździa baŭmkuchen pačali hatavać u Biełarusi.
«Hatavali bankuchu čaściej za ŭsio ŭ Hrodzienskaj vobłaści, ab čym śviedčać vusnyja ŭspaminy miascovych žycharoŭ, jakija ja źbirała padčas kulinarnych ekśpiedycyj. Čaściej za ŭsio staražyły raskazvali, čto «raniej byli haspadyńki, jakija na śviaty piakli bankuchi, ale zaraz užo nichto nie robić». U Śvisłackim rajonie, u vioscy Porazava, tradycyja hatavać bankuchu zachavałasia, bo tut žyvuć miascovyja žančyny, jakija ŭmiejuć jaje rabić», — raspaviadaje Alena.
Jość niekalki viersij, jak u śvisłackich krajach źjaviłasia bankucha.
Adna ź ich raskazvaje pra nastaŭnicu Mahdalenu Papłaŭskuju. Taja ŭ 1930-ja pracavała ŭ Vilni, dzie ŭpieršyniu pakaštavała halinasty piroh i zachapiłasia im. Urešcie znajšła ŭ kramie knihu z receptam i pryviezła jaje na radzimu ŭ padarunak plamieńnicy.
U druhoj viersii zhadvajecca Piełahieja Koziuk, jakaja pracavała słužankaj kala Varšavy, dzie nieadnarazova nazirała za padrychtoŭkaj viasielnaha torta, a časam i brała ŭdzieł u jaho vypiečcy. Viartajučysia na radzimu, jana paprasiła ŭ kucharak recept.
Pavodle treciaj lehiendy, strava źjaviłasia ŭ Porazavie dziakujučy Volzie Ahiejec, jakaja pracavała słužankaj u majontku Butaŭt-Andžejkavičaŭ u Bahudzienkach. Recept hetaj bankuchi byŭ taksama ź Litvy.
Mahčymy i inšyja krynicy taho, jak bankucha patrapiła na Biełaruś. Praca pa ich pošuku praciahvajecca.
Siońnia bankuchu hatujuć tolki dźvie miascovyja kucharki: Alena Kaziuk i Hanna Šałkievič.
«Hatavali bankuchu vyklučna na viasielle. Sami inhredyjenty piraha-dreva simvalizavali budučaje sytaje i bahataje žyćcio maładych. A jajki ŭ viasielnym abradzie zaŭsiody adkazvali za pładavitaść. Ujavicie, što na pryhatavańnie adnoj bankuchi išło kala 60 jajek! Bankuchu pačynali hatavać zahadzia, kali tolki vyznačali datu viasiella, jak praviła, heta adbyvałasia paśla zaručynaŭ. Raźličvali tak: adna bankucha na dziesiać haściej. Hatovyja bankuchi dobra zachoŭvajucca na praciahu paŭhoda biez straty smaku i jakaści. Druhaja nahoda, kali mahli hatavać bankuchu, — heta imianiny ksiandza»,— raskazvaje Alena Mikulčyk.
Toje, što bankuchu ŭklučyli ŭ śpis niemateryjalnaj spadčyny, — heta vializnaje dasiahnieńnie.
«Kulinarny turyzm maje vialikuju pierśpiektyvu dla Biełarusi, bo smakavyja ŭražańni samyja jarkija i zapaminalnyja. Bankucha idealna pasuje dla taho, kab vykarystoŭvać jak suvienir, jaki maje doŭhi termin zachoŭvańnia. Receptura i źniešni vyhlad biełaruskaj bankuchi adroźnivajucca ad rodzičaŭ u susiednich krainach. Lubuju spadčynu, materyjalnuju i niemateryjalnuju, treba achoŭvać i źbierahać. I toje, što ŭ biełarusaŭ źjaviłasia jašče adna nahoda dla honaru, — heta cudoŭna», — padsumavała Alena Mikulčyk.
