Anton Astapovič raskazaŭ, jakija častki histaryčnaha centra Minska možna adbudavać nastupnymi
Čamu histaryčny centr Minska adnaŭlajecca z parušeńniami? Dzie jašče nie pozna zrabić hodnuju rehienieracyju? Što nie tak z Kodeksam ab kultury? Prablemy sučasnaj restaŭracyi ahučyŭ historyk-etnołah, staršynia Biełaruskaha dobraachvotnaha tavarystva achovy pomnikaŭ historyi i kultury Anton Astapovič.
«Horadabudaŭničy dakumient ihnarujuć, kab dahadzić inviestycyjnamu intaresu»
Prajekt detalovaha płanavańnia histaryčnaha centra Minska byŭ zaćvierdžany ŭ 2006 hodzie. Ale ŭ vyniku mnohija raboty pajšli ŭrazrez ź im.
— U prajekcie histaryčny centr byŭ raźbity na kvartały, kožny ź jakich mieŭ žorstkija rehłamienty, — kaža Anton Astapovič. — Šyrynia vulic pavinna była adpaviadać histaryčnaj, usie novyja pabudovy — nie parušać abjomna-płanirovačnuju strukturu centra. Naprykład, zaraz vulica Zybickaja maje šyryniu 25 mietraŭ. Zhodna ź pieršym varyjantam detalovaha płana jana musiła być 11-12 mietraŭ. Na placoŭcy, dzie staić hety «sarkafah» (razmova pra dom 25a na zavułku Muzyčny. — NN.by), zabudova nie pavinna była pieravyšać dva pavierchi.
Anton Astapovič.
Prajekt rekanstrukcyi toj ža Zybickaj, raspracavany Minskprajektam, mieŭ i inšyja prablemy — płaniroŭka kvartałaŭ nie adpaviadała histaryčnaj, damy byli stylizavanyja pad starynu, ale ničoha ahulnaha sa stračanaj zabudovaj nie mieli. Tavarystva ŭ 2010 hodzie prapanoŭvała svoj prajekt rehienieracyi. Jon razhladaŭsia na navukova-mietadyčnaj naradzie naroŭni z aficyjnym prajektam, atrymaŭ stanoŭčuju acenku, a paźniej — pieršaje miesca ŭ naminacyi «Restaŭracyja-prajekt» na mižnarodnym konkursie maładych architektaraŭ «Leanarda».
— Ale vosieńniu 2011 hoda placoŭku, jakaja pavinna była być zasvojena haradskim biudžetam, «raśpiłavali» pamiž tryma inviestpradpryjemstvami. U vyniku źjaviŭsia poŭny nieadekvat.
Tut pytańnie da haradskich uładaŭ: čamu, kali siudy prychodziać inviestary, usio robicca z parušeńniem detalovaha płanu? Kali horadabudaŭničy dakumient ihnarujuć, kab dahadzić inviestycyjnamu intaresu, i ŭsie nahladnyja i kantrolnyja orhany nie bačać u hetym nijakich parušeńniaŭ, ja tut ničoha nie ŭhladaju, akramia karupcyjnaha składnika.
Dzie ŭ centry Minska jašče možna zrabić restaŭracyju
Na dumku ekśpierta, u histaryčnym centry stalicy zastalisia tolki dźvie placoŭki, dzie možna zrabić hodnuju restaŭracyju.
Adna ź ich — terytoryja Zamčyšča.
Kaliści prajekt pa hetaj terytoryi raspracoŭvaŭ architektar Siarhiej Bahłasaŭ. Pa jaho zadumie, tam płanavałasia zrabić archieałahičny muziej i stylizavanuju častku Zamčyšča ŭ formie paŭkruha, što nie adpaviadała raniejšym abrysam vałoŭ. Ale ŭ dziaržavy tady nie znajšłosia hrošaj na realizacyju hetaha prajekta.
Fota yandex.by.
Anton Astapovič ličyć, što było b dobra rekanstrujavać budynak spartyŭnaha tavarystva «Pracoŭnyja reziervy» i źmiaścić tam filijał muzieja historyi Minska. Što da zabudovy staražytnaha Nizkaha rynku, to ź jaje adnaŭleńniem jość peŭnaja techničnaja ciažkaść — na toj terytoryi znachodzicca šeść padziemnych nasosnych stancyj, jakija adkačvajuć vadu sa stancyi mietro «Niamiha». Ale možna płaniroŭku kolišniaj zabudovy paznačyć vizualnymi srodkami — naprykład, maščeńniem inšaha koleru, łandšaftnym dyzajnam.
— U pierśpiektyvie heta možna było b naviesić na inviestara, tym bolš tam rabota nie nadta darahaja, — kaža historyk.
Druhaja placoŭka znachodzicca ŭ dvarach amal adrazu za Biełaruskim centram mody, što na praśpiekcie Pieramožcaŭ. Tam varta adnavić frahmient vulic Miaśnickaj i Novamiaśnickaj.
Fota yandex.by.
— Tak, heta terytoryja budzie zakryta frontam savieckaj zabudovy, ale rana ci pozna jon budzie demantoŭvacca, bo damy adžyvuć nie tolki svoj maralny, ale i fizičny termin. Ja b prapanavaŭ rabić usio zhodna z prajektami zabudovy kanca XIX-pačatku XX stahodździa, tym bolš materyjały całkam zachavalisia ŭ Nacyjanalnym histaryčnym archivie. Tam musić uźniknuć adna-dvuchpaviarchovaja muravanaja zabudova tak zvanaha halerejnaha typu.
Hatel «Kiempinski» i «doma Čyža» jak svojeasablivyja pomnik epochi ahrahłamuru
Čamu da restaŭracyi ŭźnikaje stolki pytańniaŭ? Asnoŭnaja prablema ŭ tym, što faktyčna niama miechanizmaŭ upłyvu na inviestaraŭ i ŭzhadniajučyja orhany.
— Sprava nie ŭ tym, što dzieści ŭstavili płastykavyja vokny ci prarubili novy dźviarny prajom. U nas niama sistemy.
Kodeks ab kultury «dziravy», jak sita. U nas faktyčna možna zrabić, što zaŭhodna, i pry hramatnym juryście syści ad adkaznaści.
Kab zachavać histaryčny budynak, treba staracca, kab jon atrymaŭ status historyka-kulturnaj kaštoŭnaści, tamu što, kali jon pad achovaj dziaržavy, jość jurydyčnyja padstavy choć niešta rabić u jaho abaronu. A kali statusu niama — źniasuć, i ŭsio budzie ŭ miežach zakonu, — zaŭvažaje surazmoŭca.
Fota Siarhieja Hudzilina.
Jość mierkavańnie, što jurydyčnaja abarona adpužvaje inviestaraŭ i socyum sam pavinien siabie rehulavać u pytańniach achovy spadčyny. Ale, upeŭnieny Anton Astapovič, heta sprava ekśpiertaŭ. Tavarystva častku svaich prapanoŭ pa ŭdaskanaleńni Kodeksa ab kultury ŭžo padała ŭ Minkult, Nacyjanalny centr zakanadaŭstva i pravavych daśledavańniaŭ i parłamient.
Inšaja prablema — u Biełarusi adsutničaje restaŭracyja jak takaja. Niama techničnych narmatyvaŭ i licenzavańnia pa hetaj dziejnaści, a tamu restaŭracyja pa sutnaści ličycca zvyčajnym budaŭnictvam.
— U nas niama narmalnaj inśpiekcyi pa achovie spadčyny. Zhodna z kodeksam, usia adkaznaść uskładziena na miascovyja orhany ŭłady. Tak, tam jość dobryja śpiecyjalisty, ale jany zaležnyja — jak što, jany maŭčać, bo mohuć pazbavicca pracy.
Kaliści sistemu sprabavali stvaryć. U 1992 hodzie byŭ pryniaty Zakon ab achovie historyka-kulturnaj spadčyny, i zhodna ź im stvaryli adpaviednyja Dziaržaŭnuju inśpiekcyju pa achovie historyka-kulturnaj spadčyny i Dziaržaŭny kamitet pa restaŭracyi. Restaŭracyjnaja dziejnaść była licenzavanaja.
— U 1999-m licenzavańnie restaŭracyjnaj dziejnaści skasavali. Ale ž jašče niekalki hadoŭ isnavaŭ dadatak da licenzii, jaki vydavała Ministerstva kultury. Potym i heta źnikła.
Ja liču, vina lažyć całkam na ministerstvie, jak na zusim «biazzubym orhanie», jaki nie zajmaŭ pryncypovaj pazicyi, — kaža ekśpiert.
U Jeŭropie stanoŭčych prykładaŭ rehienieracyi histaryčnych centraŭ chapaje. Tyja ž Drezden, Varšava, Hdańsk, Budapiešt.
— Tam daloka nie idealnaja situacyja, ale takich vialikich prablem niama. Bo ŭsio ŭpirajecca ŭ pravavuju sistemu, — miarkuje Anton Astapovič. — Kaniečnie, paralelna treba i narod adukoŭvać.
Naprykład, situacyja z załatymi kupałami na cerkvach. Vielmi časta kažuć: voś, heta interviencyja, Maskva svaju ideałohiju naviazvaje. Ale heta nizki hust u prychadžan, im tak padabajecca.
Załatyja kupały ŭźnikajuć nie stolki pa inicyjatyvie baciušak — sami prychadžanie znachodziać sponsarskija hrošy i kažuć: chočam. Ja nie pieršy raz z hetym sustykajusia.
Što da staličnych «monstraŭ» — hatela «Kiempinski», «doma Čyža», biznes-centra na Kastryčnickaj płoščy, — to Anton Astapovič aceńvaje ich jak svojeasablivyja pomnik epochi ahrahłamuru.
Fota Nadziei Bužan.
— Ja čytaju architekturu i z punktu hledžańnia hramadska-palityčnych stasunkaŭ u peŭny čas. My z kalehami žartujem: kali praz 200 hod siudy prylaciać marsijanie, im i biez vyvučeńnia našaj movy i historyi budzie zrazumieła, što ŭ jakuju epochu źjaviłasia.
