Hulcy biełaruskaha «Što? Dzie? Kali?» pakinuli kłub amal 4 hady tamu. Što za hety čas stała z hulnioj
Paśla pratestaŭ 2020 hoda televiersija biełaruskaha «Što? Dzie? Kali?» źmianiłasia — kłub pakinuła bolšaja častka hulcoŭ. Chtości vyjechaŭ ź Biełarusi, chtości praciahnuŭ hulać u maskoŭskim telekłubie, ale potym pajšoŭ i adtul. Mnohija znataki bolš nie hulajuć i ŭ spartyŭnaje ŠDK. «Miedyjazona» pahavaryła z tryma hulcami pra toje, što adbyvałasia ŭ kułuarach telekłuba padčas pratestaŭ i čamu jany nie zmahli zastacca.
Ilustracyja: Majkł Skarn / Miedyjazona
«Nie mahli i padumać, što ŭsio zaciahniecca». Praciahły pierapynak
«U 33 hady kapitanam być narmalna, užo i majora dajuć da taho času», — adkazvaje supracoŭnik ANT Ihar Tur na pytańnie viadučaha Alesia Muchina pra toje, čamu jon uznačaliŭ kamandu telekanała. Razam z Turam, viadučym prahram «Prapahanda» i «Budzie dapoŭniena», u kamandzie hulali Hleb Łaŭroŭ, Iryna Rambalskaja, Taćciana Rudakoŭskaja, Viačasłaŭ Bandarenka i Alaksandr Macias.
Śpiecvypusk z hulnioj hetaj kamandy vyjšaŭ u červieni 2022 hoda da 20-hodździa kanała ANT. Da taho momantu prajšło amal dva hady z masavaha sychodu hulcoŭ ź biełaruskaha kłuba.
Finalnaja hulnia letniaj sieryi ŭ 2020 hodzie vyjšła 19 červienia. Raniej heta ličyłasia siaredzinaj siezonu — jon doŭžycca ceły hod. Ale tady hulnia nie viarnułasia ni vosieńniu, ni zimoj. Nastupnym razam telehledačy ŭbačyli znatakoŭ za hulniavym stałom tolki ŭ krasaviku 2021 hoda. U kresłach siadzieli novyja ludzi.
Adzin z hulcoŭ tłumačyć, što «paśla pratestaŭ mnohija hulcy admovilisia ŭdzielničać» u hulniach, siarod ich byŭ i surazmoŭca «Miedyjazony». Bolšaść siabroŭ kłuba ličyli, što zastavacca ŭ im — heta padtrymlivać toje, što adbyvajecca, i lehitymizavać «chłuśniu, jakaja liłasia ŭ vušy biełarusaŭ».
«Sama pieradača pa-za palitykaj, ale pa kanale ANT, na jakim jana vychodziła, pobač pakazvali prapahandu, — havoryć Barys. — Pieravažnaja bolšaść hulcoŭ paličyli heta dla siabie nieprymalnym i pastavili ŭmovu, što my nie budziem zdymacca na hetym kanale».
Pa słovach inšaha znataka, Alaksandra, hulcy paprasili kiraŭnictva adkłaści zdymki. Zrešty, da žniŭnia 2020 hoda kanał ANT, jaki tranślavaŭ pieradaču, nie vyklikaŭ u hulcoŭ pytańniaŭ (jak i «Pieršy kanał» — dla maskoŭskaha telekłuba, dzie hulali niekatoryja surazmoŭcy «Miedyjazony»).
Dla Alaksandra žnivień 2020 hoda staŭ čyrvonaj linijaj.
«Zdavałasia, niešta moža źmianicca najbližejšym časam. Nie mahli i padumać, što ŭsio zaciahniecca voś užo amal na čatyry hady».
«Chaj lepš nas pakazvajuć, čym niešta jašče». Pieramovy i ŭhavory
Barys ličyć, što pierad viadučym televiersii Alesiem Muchinym i stvaralnikami prahramy stajaŭ vybar: albo admovicca ad zdymak, albo nabirać ludziej, jakija zhodnyja hulać. Hulec havoryć, što z 80 čałaviek, jakija hulali pa červień 2020 hoda, bolšaść admoviłasia praciahnuć hulni. Adnak ich sprabavali ŭhavaryć zastacca ŭ kłubie.
U vieraśni 2020 hoda pačalisia pieramovy. Spačatku «prafsajuz hulcoŭ» stelefanavaŭsia z kiraŭnikami kłuba (kanał ANT nie ŭdzielničaŭ, choć i źjaŭlaŭsia zakazčykam pieradačy). Zatym asobna razmaŭlali z kapitanami, jakija pradstaŭlali mierkavańnie kamandy.
U toj čas admaŭlalisia hulać nie ŭsie; niekatoryja byli hatovyja zdymacca, kali pahodzicca ŭsia kamanda. Paźniej kapitany vyrašyli, što zdymacca ŭ vosieńskaj sieryi hulcy nie buduć. Ale razryvać usie suviazi z kłubam supolnaść nie chacieła. Tady hulcy i paprasili adkłaści zdymki, zapeŭniŭšy viadučaha Muchina ŭ pavazie i padtrymcy.
Darja Sałaviej (hulała pad dziavočym proźviščam Šaŭcova) raskazvaje, što ŭ toj čas kiraŭniki pieradačy sprabavali ŭhavaryć hulcoŭ viarnucca za stoł. Jana miarkuje, što arhanizataram treba było zarablać, u ich byli abaviazki pierad sponsarami. U chod išli arhumienty, što kłub — heta «vialikaja siamja», a ŭ krainie «ŭžo ničoha nie źmienicca, lepš nie budzie i horš nie budzie».
«My takija pryhožyja pryjdziem i cełuju hadzinu efirnaha času zabiarem na siabie. Pa-za palitykaj, biez prapahandy. Ludzi buduć nas hladzieć i nie buduć słuchać naviny», — pierakazvaje Darja matyvacyju tych, chto ŭsio ž taki pahadziŭsia na zdymki.
Jana ŭpeŭnienaja, što heta było tolki samapadmanam i sprobami znajści sabie apraŭdańnie. Darja ličyć, što hladač naŭrad ci ŭklučyŭ by prahramu ź pieršaj siekundy. Chutčej za ŭsio, jon pieraklučyŭsia b na kanał za 10-15 chvilin da pačatku, a značyć pasłuchaŭ by naviny, jakija iduć pierad ŠDK. Da taho ž padčas rekłamnych paŭzaŭ jamu raskazvali b, «jakaja ŭ nas vydatnaja, ščaślivaja kraina».
Takoha ž mierkavańnia prytrymlivajecca Alaksandr:
«Arhumienty tych ludziej, chto zastaŭsia tam, i tych, chto pryjšoŭ na našy miescy: «Usio drenna, na kanale drenna, ale chacia b hadzinu na tydzień my ratujem teleefir ad prapahandy». Ja liču, što heta vielmi mocnaja padmiena paniaćciaŭ i žadańnie pakazać, što rylca nie ŭ pušku. Ale ŭ cełym hety punkt hledžańnia pieravažaje va ŭsich, chto praciahvaje vychodzić u efir na abodvuch telekanałach, u abiedźviuch krainach».
Pa słovach Barysa, kiraŭnictva pry indyvidualnych uhavorach hulcoŭ karystałasia takoj ža łohikaj: treba zachavać pieradaču, jakaja «ni ŭ čym nie vinavataja», i «chaj lepš nas pakazvajuć, čym niešta jašče».
Toje, jak uhavorvali inšych hulcoŭ, nie było tajamnicaj, kaža Darja. Pavodle jaje słoŭ, za 10 hadoŭ u kłubie skłaŭsia zhurtavany kalektyŭ: «Usie adzin adnaho viedajuć, u siemji paŭstupali, dziaciej naradzili». Tamu, jak tolki kamuści telefanavali z prapanovaj zastacca, heta chutka raźlatałasia siarod astatnich hulcoŭ.
Pry ŭhavorach vykarystoŭvali i manipulacyi: naprykład, adnamu hulcu kazali, što inšy pahadziŭsia viarnucca. Ale paźniej u pierapiscy znataki raskryvali padman. Niekatorym cisnuli na škadavańnie, a kamuści na ambicyjnaść: «Vy ž zorka, jak ža kłub biez vas? My tabie kamandu damo, budzieš kapitanam!»
Alaksandr uspaminaje takija farmuloŭki: «Ty razumny čałaviek, my tabie abiacajem, što nijakaj palityki nie budzie. My tabie abiacajem dobruju i mocnuju kamandu».
Byli i tyja, kaho i zusim nie ŭhavorvali praciahvać hulniu. Padčas pratestaŭ adzin z hulcoŭ atrymaŭ administratyŭku. Na ahulnym zvanku z arhanizatarami jon vyrazna paznačyŭ pazicyju: kali ničoha nie źmienicca, to jon udzielničać nie budzie. Paśla hetaha ŭ novy skład jaho nie zaprašali.
Darja paśla taho, jak pajšła ź biełaruskaha kłuba, praciahnuła hulać u rasijskaj viersii prajekta ŭ kamandzie Alesia Muchina.
Źmiena placoŭki i ŭłasnyja resursy. Sproby znajści alternatyvu
Da samoj hulni ŭ hulcoŭ pytańniaŭ nie było. Jany prapanoŭvali arhanizataram źmianić placoŭku i vypuskać prahramu na jutubie, biełaruskaj viersii telekanała TNT abo na videaservisach (naprykład, Voka ad mabilnaha apieratara A1, jaki byŭ adnym sa sponsaraŭ hulni), kaža Barys.
Ale zdymać ŠDK — «darahoje zadavalnieńnie», i nie ŭsie placoŭki mahli sabie heta dazvolić. Inšym telekanałam pravaŭładalniki mahli nie vydać licenziju. Pa słovach Darji, ad inšych hulcoŭ jana čuła, što pieramovy z Voka ŭ niejki momant spynilisia, i redakcyja prahramy vyrašyła zastacca na ANT.
Pa słovach Alaksandra, prynamsi adnoj z pryčyn stała toje, što na inšych servisach prahrama mahła nie nabrać nieabchodnaj dla sponsaraŭ kolkaści prahladaŭ. Akramia taho, ANT dapamahaŭ u arhanizacyi zdymak. Biez hetaj padtrymki stvaralnikam pieradačy pryjšłosia b pieraadoleć šmat składanaściaŭ, jakija nie ŭvachodzili ŭ ich płany.
Ilustracyja: Majkł Skarn / Miedyjazona
Hulcy, jakija pakinuli kłub, razumieli, što na vytvorčaść prahramy — arenda abstalavańnia, studyi, apierataraŭ i inšaha, — treba było vialikaje finansavańnie. Častka ź ich była hatovaja «pa miery sił skinucca hrašyma»:
«Tam dastatkova ludziej, jakija niadrenna zarablali. U kožnaha niejkaja pasilnaja suma. Mnohija, niezaležna adzin ad adnaho, prapanavali varyjant, što my skiniemsia, my dapamožam, my padtrymajem, — raskazvaje Darja. — Tolki kab naš prajekt žyŭ, kab naša supolnaść była voś tym samym, jakoje my 10 hadoŭ stvarali. I hulnia zastavałasia toj ža našaj cudoŭnaj, lubimaj hulnioj pa-za palitykaj».
«Inšyja potym tłumačyli, što maryli dakranucca da vialikaha prajektu». Novyja kamandy
Praciahvać hulni tolki z tymi hulcami, jakija zastalisia ŭ kłubie, było niemahčyma, tamu što ich było zanadta mała. Tady kiraŭnictva abviaściła adbor siarod udzielnikaŭ biełaruskaha intelektualnaha ruchu, kaža Darja. Mnohija adhuknulisia.
«Chtości maleńki jašče byŭ, vielmi šmat moładzi nabirali. Jany prosta nie razumieli, što adbyvajecca. Inšyja potym tłumačyli, što ŭsio žyćcio maryli dakranucca da vialikaha prajektu, stvoranamu Varašyłavym. Jany byli hatovyja dziela hetaha achviaravać sumleńniem i navat reputacyjaj. Da maleńkich dziaŭčynak i chłopčykaŭ asabliva pretenzij nie było ni ŭ kaho. Da ludziej starejšych staŭleńnie ŭsioj supolnaści było, miakka kažučy, niehatyŭnym», — tłumačyć jana.
U novym składzie biełaruski telekłub viarnuŭsia da hulniaŭ viasnoj 2021 hoda. Darja kaža, što adkryvała niekatoryja na jutubie: kab pahladzieć, «chto prysutničaje ŭ zale i kaho nabrali».
«Jość sajt i tam možna pahladzieć, chto hulaje, chto hetyja ludzi, dzie vučylisia, čym zajmajucca. Mnie było cikava hlanuć, pahladzieć u tvary, kab viedać, kamu ruku nie padavać», — tłumačyć jana.
Darja źviarnuła ŭvahu, što ŭ novych hulniach, prynamsi ŭ prahledžanych joju, pytańni stali praściejšymi. Jana ličyć, što ŭ novym kłubie hulajuć niavopytnyja hulcy.
«Kamiery, śviatło, ty ŭ centry ŭvahi, z taboj razmaŭlajuć, ad ciabie čahości chočuć. Ty siadziš u kaściumie, u sukiency, pryhoža nafarbavany, jašče i dumać treba, jašče i chutka. Heta zapisvajecca, potym jašče pa kanale budzie pakazvacca. Da hetaha stresu treba ŭmieć być hatovym. Ja nie mahu skazać, što durnych ludziej panabirali. Ale ludzi pačatkoŭcy, jakija nie spraŭlalisia z tym, što na ich uskłali, i daviałosia karektavać uzrovień pytańniaŭ, jakija im dali».
Na dumku Barysa, pradukt z novymi hulcami «troški straciŭ» u jakaści. Alaksandr jašče ŭ 2021 hodzie prahartaŭ niekalki hulniaŭ, kab pahladzieć, chto zastaŭsia. Paśla hetaha novyja vypuski jon ni razu nie ŭklučaŭ.
Abiacali, što nie budzie palityki. Śpiecvypuski z supracoŭnikami ANT
«Kali spačatku abiacali, što nijakaj palityki nie budzie, to potym hetaje abiacańnie syšło na ništo, tamu što kipcik zahruz», — kaža Alaksandr pra efir, kali za hulniavym stałom apynułasia kamanda supracoŭnikaŭ telekanała ANT. Pieršy raz kamanda kanała zhulała 25 červienia 2022-ha, druhi — 12 červienia 2024-ha.
Alaksandr nie viedaje, chto zaprasiŭ kamandu Tura na hulniu, ale dapuskaje, što heta była prapanova, ad jakoj arhanizataram nielha było admovicca. Pa jahonych słovach, jašče da hetaha ŭ hulni byli «tryvožnyja zvanočki», kali ŭ adnu z kamandaŭ pryjšoŭ hulec, jaki pracuje ŭ dziaržaŭnaj sistemie. Na hetym fonie «byli niejkija sračy i abmierkavańni», kaža Alaksandr.
Z novymi hulcami televiersii admaŭlalisia hulać i ŭ spartyŭnaje ŠDK pa-za telebačańniem. Jon uspaminaje, jak adnamu z hulcoŭ staroha składu, jaki zastaŭsia ŭ telekłubie, abiacali, što na pieradačy nie budzie «nijakaj palityki». Inšych hulcoŭ toj, jaki zastaŭsia, zapeŭnivaŭ, što «budzie pieršym, chto ŭstanie i pojdzie, kali heta zdarycca».
«Naturalna, nichto nie ŭstaŭ, nie pajšoŭ, bo ŭ toj momant užo sensu nijakaha nie było. Ty ŭžo zapeckaŭsia ŭ hetym nastolki, što sensu sychodzić nie było ŭ toj momant nijakaha».
«Nie toje, što my ad jaho hetych tłumačeńniaŭ patrabavali. Mabyć, adčuvaŭ patrebu parazumiecca, tamu što adčuvaŭ niehatyŭ, jaki na jaho zvaliŭsia ŭ suviazi ź jaho rašeńniem, — praciahvaje Darja. — Jon zajaŭlaŭ, što jak tolki ŭ efiry abo ŭ zale pieradačy źjavicca choć chto-niebudź z prapahandystaŭ, nahi jaho bolš u hetaj zale zdymačnaj nie budzie. I jon pojdzie nazaŭždy, chrasnuŭšy dźviaryma. Nu, niešta nie pajšoŭ».
Druhi śpiecyjalny vypusk z kamandaj ANT vyjšaŭ 12 červienia i byŭ pryśviečany 80-hodździu vyzvaleńnia Biełarusi z-pad niamieckaj akupacyi. Uznačaliŭ kamandu na toj momant kiraŭnik ANT, a ciapier ministr infarmacyi Marat Markaŭ. Siarod hledačoŭ u studyi prysutničała byłaja pres-sakratarka MUS, a ciapier načalnica Hałoŭnaha ŭpraŭleńnia ideałahičnaj raboty i pa spravach moładzi Minharvykankama Volha Čamadanava.
Na jutub-kanale i na sajcie ANT vypusk nie apublikavali. Na staroncy pieradačy ŭ instahramie niekatoryja hledačy napisali, što prahrama im nie spadabałasia.
«Kašmar, tak adkryta padsudžvać, padkazvać, zaličvać niapravilnyja adkazy, hańba jakaja», — napisaŭ adzin ź ich. Inšaj hladačcy nie spadabałasia, što viadučy nie bačyŭ roźnicy pamiž «dapamohaj» i «zaličvańniem niasłušnych adkazaŭ».
Rasijski kłub i spartyŭnaja liha
«Što nazyvajecca, abvinavačvaj inšych, ale i nie zabyvajsia pra siabie. U kožnaha jość svoj kryter dapuščalnaści — dzie, u jaki momant ty ličyš siabie zapeckanym nastolki, što para ad hetaha adchryścicca. U maskoŭskim kłubie było niekalki momantaŭ, kali ja zadumałasia pra toje, ci nie varta mnie pajści», — havoryć Darja.
Dla Darji ŭdzieł u maskoŭskim kłubie byŭ «vialikaj maraj».
«Ja siabie supakojvała tym, što rasijskaja prapahanda čyścić mazhi rasijanam, a nie nam. Mnie da hetaha spravy niama. Mnie jość sprava da Biełarusi. Mahčyma, heta zakopvańnie hałavy ŭ piasok. Ja heta pryznaju. Ale ŭ toj momant, kali ja ŭzvažvała, prymała rašeńnie, zastavacca albo sychodzić, ja vyrašyła, što zastajusia», — kaža Darja.
Ź Biełarusi jana pajechała paśla dvuch zatrymańniaŭ muža. Kiraŭnictva maskoŭskaha kłuba było ŭ kursie i prasiła, što «kali niešta budzie, to my ni pry čym, nas nijak nie zhadvaj».
Apošni raz Darja hulała ŭ Maskvie ŭ śniežni 2021 hoda. Pramych rejsaŭ z Adesy, kudy jana pierajechała razam z mužam, nie było, tamu na zdymki davodziłasia lacieć praz Turcyju. Da hetaha času jašče niekalki hulcoŭ žyli za miažoj.
Nieŭzabavie kamandu, u jakoj hulała Darja, rasfarmavali. Jana źviazvaje heta z tym, što maskoŭski kłub, hulni jakoha vychodzili ŭ žyvym efiry, «zakałupaŭsia važdacca z hulcami za miažoj praź niepradkazalnuju darohu». Rasijskaj častcy kamandy, u jakoj hulała Darja, prapanavali pierajści ŭ novyja kamandy, joj samoj takija prapanovy nie pastupali.
Važnaj častkaj «Što? Dzie? Kali?» źjaŭlajecca jaho spartyŭnaja viersija. Darja ŭspaminaje, što ŭ najlepšyja hady na čempijanacie Minska źbiralisia kala 100 kamandaŭ, jakija dzialilisia na dźvie lihi — hulcoŭ treba byli raźmiažoŭvać pa rejtynhu i ŭsie jany nie źmiaščalisia ŭ adnu zału. Častka ź ich paśla pratestaŭ u 2020 hodzie pierajechała i ciapier hulaje ŭ čempijanacie Polščy.
Surazmoŭcy «Miedyjazony» źjechali ź Biełarusi i tolki ad siabroŭ čuli, što «ahulny ŭzrovień hulni ŭpaŭ», a niekatoryja hulcy i zusim pierastali hulać.
«Uzrovień mocna ŭpaŭ, uzrovień turniraŭ u Jeŭropie i ŭ Centralnaj Azii mocna vyras. U Biełarusi taksama ŭpaŭ. Ale jon užo byŭ nie taki prosta vysoki, kab heta mocna stała prykmietna», — kaža Alaksandr.
«Dumaju, što hulnia ŭžo nikoli nie budzie toj, jakoj była raniej»
Darja škaduje, što zastałasia biez kłuba, ale nie škaduje, što pajšła. Spartyŭnaje ŠDK padaryła joj siabroŭ i pryjacielaŭ, ź jakimi dziaŭčyna maje znosiny da hetaha času.
«Ja škaduju, što sa mnoj bolš niama hetaha. Dzie jašče vy voźmiecie 70 darosłych, jakija pojduć z pracy na zdymki, kinuć na dva dni svaje siemji, pajeduć u pradzimany ŭsimi viatrami Dom aficeraŭ va Uruččy, buduć jeści chot-dohi, u karotkija pierapynki na mašynie matacca ŭ bližejšy Makdonalds, kab choć niešta źjeści, — havoryć Darja pra zdymki telekłuba. — Hetyja ŭsie ŭ pinžakach, sukienkach i makijažy — vielmi pryhoža hladziełasia. Nie stolki dziela taho, kab paśviacicca tvaram, a dziela taho, kab prosta pravieści adzin z adnym čas i pahulać u adkazy na pytańni. Troški varjactva ŭ hetym prysutničaje. Ale heta vielmi miła. Taki pijanierłahier na minimałkach. Hetaja častka majho žyćcia mnie była vielmi darahaja».
Alaksandr ličyć ŠDK narožnym kamieniem dla svajoj asoby i ciapier dla jaho dziŭna, što hulni ŭ jahonym žyćci bolš niama.
«I nie prosta tamu, što ja pierastaŭ hulać. U cełym hety śviet źmianiŭsia nastolki, što jon nie moh nie źmianić «Što? Dzie? Kali?» I rašeńnie Muchina praciahnuć zdymki, i rašeńnie ŭ Maskvie praciahnuć zdymki — jany nazaŭždy źmianili hulniu. I navat kali skončycca vajna, źmienicca režym u abiedźviuch krainach, ja dumaju, što hulnia ŭžo nikoli nie budzie toj, jakaja była raniej i, chutčej za ŭsio, u niejki momant pierastanie isnavać», — upeŭnieny były hulec.
Čytajcie taksama:
Znataka Illu Novikava zavočna asudzili ŭ Rasii na vosiem z pałovaj hadoŭ
U Homieli raźvitalisia ź viadomym intelektuałam, jakoha zatrymlivali padčas pratestaŭ
Kab abyhrać kamandu biełaruski Aleny Povyšavaj u «Što? Dzie? Kali?», daviałosia pajści na chitraść
