«Sonia, stoj» — ašałamlalny biełaruski young-adult
Chto takaja Saša Huk — pakul zahadka. Ale ź jaje knihaj chočacca pavinšavać jak aŭtarku, tak i ŭsiu biełaruskuju litaraturu, piša Zosia Łuhavaja.
Padletkavamu hołasu ŭ knizie Sašy Huk — vieryš.
Dazvolu sabie nahadać, što young-adult — heta litaratura, raźličanaja na čytackuju aŭdytoryju ad 12 da 18 hod, i pry hetym zakranaje temy, jakija šyroka prysutničajuć i ŭ darosłaj litaratury. Ale raskryvajucca hetyja temy z ulikam kahnityŭnaha, emacyjnaha, moŭnaha i fizičnaha raźvićcia padletka. Jon ža jość hałoŭnym hierojem, a temy i siužety adlustroŭvajuć jaho dośvied, cikaŭnaści, prablemy i śvietapohlad. Važnaj rysaj źjaŭlajecca hołas apaviadalnika, jaki pakazvaje ŭnutrany śviet padletka.
Mienavita takich tvoraŭ u biełaruskaj litaratury mała. Z sučasnych aŭtaraŭ takoj aŭdytoryi i ŭ takim farmacie, naprykład, pišuć Andrej Žvaleŭski ź Jaŭhienijaj Pasternak dy Valer Hapiejeŭ. Tut ža možna pryhadać «Italjanskaje padarožža» Alaksandry Chamianok u dźviuch častkach i novuju knihu Alhierda Bachareviča «Kapitan Latučaja Ryba».
U Soni Huk usie niedaskazanaści, źmieny temaŭ, rakursaŭ i pramiežkaŭ času — vielmi naturalnyja. Ani chviliny ja nie sumniavałasia, što takaja Sonia kali nie isnuje napraŭdu, to dakładna mahła b isnavać. I dumać, pisać, dziejničać mienavita tak.
Soni 15 hadoŭ, ale jana pačynaje z taho, što pryhadvaje frahmienty z rańniaha dziacinstva: z mastackaj studyi, zaniatkaŭ himnastykaj i pieršym sutyknieńniem sa svajoj asablivaściu — fizičnym bolem z-za zachvorvańnia chvastcovaj častki chrybta. Užo adno heta robić jaje adroznaj ad inšych, a ŭ 9 kłasie stanovicca nahodaj dla chatniaha navučańnia.
U Soni składanyja adnosiny z baćkam, ale čamu tak stałasia — možna tolki zdahadvacca. Sama Sonia kaža pra heta mała i błytana:
«Narešcie ŭ jaho amal nie zastałosia słoŭ dla mianie. Lepiej by i hetyja, apošnija, jon taksama zapisaŭ kudyści, nu praŭda. Ale ž nie — jon daŭ im hołas. «Nie treba mnie takaja dačka», — słovy jahonyja vybuchnuli ŭ śniežański viečar i źlacieli, spałochanyja samimi saboj. I ŭsio stała tak, jak jość ciapier. I tata staŭ dla mianie biezymiennym. Baćkam».
U Soni jość mama, u adnosinach ź jakoj prysutničajuć i ciepłynia, i luboŭ, i mahčymaść havaryć amal pra ŭsio. «Mama lubiła mianie lubuju i zaplatała mnie koski dy chvasty, jakija tak lubiła ja. A jany pad kaniec zaniatkaŭ abaviazkova visieli niby smarkačy». Ale i mama nie zaŭsiody była nadziejnaj paplečnicaj. Bo, naprykład, viała padrabiazny błoh pra dačku.
Na fonie mocnaha fizičnaha bolu Sonia časam vypadała z rečaisnaści i paśla ničoha nie pamiatała pra hetyja epizody. Mamin błoh, u jakim taja zakanśpiektavała 10 pieršych hadoŭ Soninaha žyćcia, z adnaho boku dapamoh dziaŭčynie bolš daviedacca pra siabie, ale i parušyŭ jejnuju pryvatnaść: «…ia naležała ŭsim piacistam maminym padpisčykam. I choć jana zakryła kamientary, ja ciapier była nie ŭnikalnaj, bolej nie było tajamnicy, za jakuju možna było schavacca, kali što…»
Mama, tata, malavańnie, škoła, fizičny bol źjaŭlajucca ŭ tekście pastupova, napłastoŭvajucca, robiać suśviet, u jakim žyvie hierainia, usio bolš składanym i realistyčnym. Źjaŭlajecca adčuvańnie, jakoje ja jašče krychu mahu pryhadać sa svaich padletkavych časoŭ: ciabie nichto i nikoli nie zrazumieje napoŭnicu, nie adčuje dakładna toje, što adčuvaješ ty. Ad hetaha tabie samotna i vuścišna, ale i zachaplalna adnačasova.
Samym apošnim z'ŭlajecca Paša. Byccam by siabar dziacinstva, byccam by syn maminaj pryjacielki, byccam by susied, čyjo akno ŭ domie nasuprać Sonia bačyć sa svajho pakoja. Paša, jaki na niekalki hod starejšy i nie tak daŭno vyjechaŭ vučycca ŭ Polšču.
Paśla źjaŭleńnia Pašy zastajecca tolki adno, što musić źjavicca, — kankretyzacyja času, kali adbyvajucca padziei. I biełaruskija čytačy imhnienna hety čas paznajuć:
«I Paša pra ŭsio mnie raskazaŭ. Pra svajho tatu, jahony termin, i što ciapier jon u śpisach. Spačatku ja słuchała tolki Pašaŭ hołas, taki chałodny, adnatonny. Ale potym słovy pačali składacca ŭ karcinki i miksavacca z navinami i reels, jakija ja hladžu niekalki razoŭ na dzień».
Adnosiny z Pašam prapisanyja vielmi dalikatna, i adnačasova — ščyra. Heta prykład taho, jak možna adnym-dvuma skazami dać adčuć, što adbyvajecca pamiž hierojami. Nie chłusić, nie manierničać i nie epatavać intymnymi padrabiaznaściami. Skazać roŭna stolki, kolki treba: «Našyja baćki byli daloka, i ništo nie zaminała nam pryadčynić niejkija niabačnyja dźviery i pasprabavać prapliščycca ŭ ich — kožnamu pa-svojmu. Siońnia — razam».
Uvohule ŭ hetym nievialikim tekście šmat ščyraha, padletkavaha, u što chočaš vieryć: tak nasamreč było. «Hetaje leta nie pra mokry kupalnik i zakładzieny nos, a pra važniejšyja adkryćci. Choć by paśpieć zrabić niešta plonnaje», — piša Sonia, pajechaŭšy z mamaj u miastečka la voziera i sosnaŭ. I adrazu ž pierajmajecca tym, što i jak piša joj u mesendžarach najbližejšaja siabroŭka Ksiuša: «…iana active agressive i nastojvaje, što ja mušu dumać pra inšaje, hramadzianskaje, a inačaj jakaja ž ja biez hetaha patryjotka. Jana ŭ horadzie, jana ŭ temie. A ja, vychodzić, zdradnica?»
Vielmi asabistaje pieraplatajecca i błytajecca z tym, što adbyvajecca navokał Soni. Ich amal niemahčyma raździalić, dy i nikoli jano nie adzialajecca, kali tabie 15. Pry hetym Sonia vielmi trapna farmuluje i fiksuje nazirańni za saboj: «Nazaŭtra pryjazdžaje mama, i ŭsio robicca zvyčajnym. Kali nie leźci ŭ sieciva, nie niuchać zaŭčorašniaje adzieńnie i, nie raźbirajučy, zasunuć zaplečnik dalej u šafu, to moža padacca, byccam ničoha i nie było: ani mitynhu, ani Pašy, ani ŭsiaho pamiž nami — i mnie ŭsio prymroiłasia».
Mnie zdajecca, u aŭtarki atrymałasia zrabić samaje hałoŭnaje: hučać naturalna. Viadoma, važna i cikava pačuć mierkavańnie čytackaj aŭdytoryi, jakoj u pieršuju čarhu adrasavanaja kniha. Ale jak davoli spraktykavanaja čytačka, ja ani razu nie adčuła štučnaści i sapraŭdy pavieryła tekstu. Jon moža stać važnym čytańniem dla tych miljonaŭ ludziej, čyjo žyćcio źmianiłasia ŭ vyniku padziej 4-hadovaj daŭniny.
Saša Huk, «Sonia, stoj». Vydaviectva «Hutenbierh-pablišer», 2024 hod. Malunki mus4getes.
Čytajcie taksama:
«Ci pomniš ty». Hetaja kniha moža pieraadkryć dla vas biełaruski śviet
