Demahrafičnaja katastrofa. Uzrovień naradžalnaści ŭ Biełarusi apuściŭsia nižej za vajennyja časy

Aktualnyja ličby naradžalnaści (jak i śmiarotnaści) pa ŭsioj krainie centralizavana nie publikujucca z 2020 hoda. Zastajecca pilnavać advolnyja vystupy čynoŭnikaŭ na pres-kanfierencyjach ci vychoplivać asobnyja rehijanalnyja ličby i ekstrapaliravać ich na ŭsiu krainu. «Naša Niva» znajšła infarmacyju pra naradžalnaść u 2023 hodzie ŭ troch vialikich haradach i ŭ 13 rajonach Biełarusi. Aproč taho, byli apublikavanyja źviestki ahułam pa Minskaj vobłaści — a heta jašče 22 rajony. Takim čynam, u nas jość dakładnaja infarmacyja pra kolkaść narodžanych dziaciej pryblizna ŭ saraka rajonach, dzie pražyvaje 30% žycharoŭ Biełarusi.

Minsk, fota Getty Images

Na hetych terytoryjach siaredni kaeficyjent naradžalnaści składaŭ 7,2 dziaciej na 1000 žycharoŭ. Davajcie paraŭnajem z tym, što było dziesiać hadoŭ tamu, a taksama z 2019 hodam — apošnim «spakojnym» hodam, da karanavirusu i pačatku masavych represij.

Kaeficyjent naradžalnaści ŭ pieraličanych rehijonach

• 2013 hod — 13,12 (na 5,3% vyšejšy za ahulnaje pa krainie 12,46)
• 2019 hod — 9,93 (na 6,8% vyšejšy za ahulnaje pa krainie 9,3)
• 2023 hod — 7,20

Z ulikam taho, što ŭ rehijonach, jakija trapili ŭ naš analiz, naradžalnaść tradycyjna trochi bolšaja za siaredniuju pa krainie, možna mierkavać, što nasamreč kaeficyjent naradžalnaści ŭ Biełarusi ŭ 2023 hodzie skłaŭ kala 6,7-6,8.

Za dziesiacihodździe naradžalnaść śpikiravała ŭdvaja.

Dzieci, narodžanyja na Dzień Niezaležnaści 

Kali niama adekvatnaj poŭnaj statystyki, davodzicca čaplacca choć za jakija ličby. Dziaržaŭnyja ŚMI časta chvalacca kolkaściu dziaciej, narodžanych 3 lipienia — heta dazvalaje pryciahvać dadatkovuju ŭvahu da Dnia Niezaležnaści. Voś jak skaraciłasia kolkaść dziaciej.

• 2017 — 214
• 2018 — 181
• 2019 — 189
• 2020 — nieviadoma 
• 2021 — nieviadoma
• 2022 — 118
• 2023 — 121

Hetyja ličby nielha miechanična pieramnožyć na kolkaść dzion u hodzie, ale vidavočnuju tendencyju jany pakazvajuć. I pa ich taksama vidać, što naradžalnaść za 10 hadoŭ skaraciłasia prykładna ŭdvaja.

Ciapierašni ŭzrovień vysoki ci nizki?

Kab vy zrazumieli, što značać hetyja ličby: takoj nizkaj naradžalnaści ŭ Biełarusi nie było nikoli za ŭvieś čas viadzieńnia statystyki. Ciapier u Biełarusi naradžajuć mienš, čym u SSSR padčas vajny.

Viadoma ž, Druhaja suśvietnaja pryviała da demahrafičnaj katastrofy. U 1942-m naradžalnaść u SSSR upała da 12 dziaciej na 1000 žycharoŭ. 1943-m byŭ zafiksavany ahulnasaviecki minimum — 8,6 narodžanych.

Paśla skančeńnia vajny naradžalnaść chutka adnaviłasia da ŭzroŭniu 25 dziaciej na 1000 žycharoŭ, a paśla pačała pavolna źnižacca. Pryčyn było šmat — urbanizacyja pieramahała sielski ład žyćcia z ułaścivymi jamu vialikimi siemjami, raźvićcio sistemy achovy zdaroŭja źmianšała dziciačuju śmiarotnaść, tamu nie było patreby naradžać «pra zapas», uviadzieńnie piensijnaj sistemy demanstravała, što možna dažyć da staraści i biez dapamohi dziaciej-unukaŭ. Pierad raspadam SSSR kaeficyjent naradžalnaści ŭ Biełarusi składaŭ 12—15. Mocnaje padzieńnie naradžalnaści pačałosia ŭ siaredzinie 2010-ch. Miarkujučy pa pryviedzienych vyšej ličbach, paśla 2020-ha padzieńnie nabyło katastrafičny charaktar.

A što ŭ inšych krainach?

Źnižeńnie naradžalnaści — ahulnasuśvietnaja tendencyja. Faktyčna va ŭsich hramadstvach z pašyreńniem adukacyi i rostam dabrabytu žančyny stali naradžać radziej. Relihijnyja ŭstanoŭki nie majuć značeńnia, takaja źjava fiksujecca i ŭ chryścijanskich, i ŭ musulmanskich krainach.

Najnižejšy ŭzrovień naradžalnaści fiksujecca ŭ Paŭdniovaj Karei i Hankonhu (mienš za 6), niepadaloku i Kitaj (6,39), i Japonija (6,9). Skaračeńnie kolkaść dziaciej tam supadaje z pavieličeńniem praciahłaści žyćcia, nacyja stareje. Heta vidavočnaja prablema rehijonu.

U Rasii indeks-2023, pavodle papiarednich padlikaŭ, skłaŭ 8,6 — i heta staŭ hod, kali naradziłasia najmienšaja kolkaść rasijan.

U Polščy pakazčyk trochi vyšejšy — jon składaje 9,2.

U Litvie ŭ 2022 hodzie kaeficyjent naradžalnaści składaŭ 7,8 i praciahvaŭ źnižacca.

Takim čynam, z dastupnaj statystyki vynikaje, što situacyja z naradžalnaściu ŭ Biełarusi najhoršaja ŭ našym rehijonie.

Moža, u Biełarusi nie ŭsio tak drenna?

Kolkaść narodžanych dziaciej — miedycynski fakt, ciažka ŭjavić manipulacyi z hetymi dadzienymi. Ale dla vyličeńnia kaeficyjentu naradžalnaści maje značeńnie nie tolki kolkaść niemaŭlataŭ, ale i ahulnaja kolkaść nasielnictva.

I tut važna zrazumieć, čamu da aficyjnaj statystyki mohuć być pytańni. Ličycca, što pa stanie 1 studzienia 2023 hoda kolkaść nasielnictva Biełarusi składaje 9 200 617 čałaviek.

Adkul uziałasia hetyja ličba? Za asnovu byli ŭziatyja źviestki ź pierapisu nasielnictva 2019 hoda. Tady nibyta naličyli 9 413 446 čałaviek. I ŭžo ad hetaj ličby adminusoŭvali pamierłych i da jaje dadavali narodžanych i pryjezdžych. U pryncypie, pravilnaja mietodyka, jakaja prymianiajecca i ŭ inšych krainach.

Biada Biełarusi ŭ tym, što statystyka prajhraje prapahandzie, tamu bazavaja ličba, najchutčej, była niepraŭdzivaj. Prademanstrujem na prykładzie Minska.

Pierapis nasielnictva spačatku prachodziŭ u internecie i na stacyjanarnych učastkach, a paśla pačaŭsia abychod kvater. U stalicy bolš za 1 miljon čałaviek pakinuli źviestki pra siabie anłajn. Takim čynam, zastavałasia pierapisać uručnuju jašče pryblizna 1 miljon čałaviek (kali mierkavać, što ŭ stalicy žyvie 2 miljony čałaviek). Častka ź ich sama pryjšła na stacyjanarnyja ŭčastki, da inšych treba było zavitać dadomu.

I voś za dva dni da skančeńnia pierapisu było aficyjna abvieščana, što ŭ Minsku nie paśpieli pierapisać 400 tysiač čałaviek. Ale što značyć «nie paśpieli»? Albo ludzi nie puścili pierapisčykaŭ z roznych pryčyn, albo tyja, kaho nie znajšli pierapisčyki, prosta nie žyvuć u Biełarusi.

U lubym razie apytać takuju kolkaść respandentaŭ za reštu času było fizična niemahčyma. Za vosiem dzion apytali 600 tysiač minčukoŭ (a nasamreč značna mieniej, bo častka ź ich pierapisvałasia stacyjanarna), a za apošnija dva dni musili dadacca jašče 400 tysiač? Heta nierealna.

Ale hetyja «niedaapytanyja» ludzi — u Minsku heta kala 15% nasielnictva, u astatnich rehijonach jašče bolš — usio adno byli ŭklučanyja ŭ statystyku! Prosta kab nie psavać prapahandzie pryhožuju karcinku. Ahulnuju infarmacyju pra ich prosta skapijavali ź milicejskich baz dadzienych. A hetyja bazy majuć asnoŭnuju prablemu — hramadzianie, jakija źjechali z krainy, ale nie vypisvalisia z kvatery, pa-raniejšamu fihurujuć jak žychary.

Kolki takich miortvych dušaŭ pa-raniejšamu visiać u biełaruskaj statystycy, niezrazumieła. 200 tysiač? 500 tysiač? Miljon? Mahčyma, u Biełarusi ŭ realnaści pražyvaje ŭžo nie 9 miljonaŭ ludziej, a tolki 8? (Nahadajem, što piku nasielnictva Biełarusi dasiahnuła za hod da prychodu Alaksandra Łukašenki da ŭłady, u 1993 hodzie. Tady biełarusaŭ było 10,2 miljona.)

Ale ŭ vyniku prapahanda zajaviła, što za pieryjad ad pierapisu da pierapisu (za 10 hadoŭ) kolkaść nasielnictva Biełarusi skaraciłasia ŭsiaho na 0,4% — nibyta ŭsio pad kantrolem, źmieny nieistotnyja.

Da taho ž emihranty — i palityčnyja, i ekanamičnyja, — jakija źjechali ź Biełarusi paśla 2020 hoda, taksama pa-raniejšamu ŭličvajucca ŭ ahulnaj kolkaści žycharoŭ krainy. A ich, pa padlikach milicyi, ad 200 da 350 tysiač čałaviek.

Čamu heta važna? Bo pracuje prosty matematyčny zakon: kali ličyć naradžalnaść ad mienšaj kolkaści žycharoŭ Biełarusi (što adpaviadaje rečaisnaści), to atrymany kaeficyjent atrymajecca krychu vyšejšy. Ale tolki krychu.

Što budzie ŭ Biełarusi dalej?

Aproč suśvietnych tendencyj, u Biełarusi jość i łakalnyja pryčyny. Heta i praciahły ekanamičny kryzis — VUP krainy praktyčna zamior na adnym uzroŭni z 2014 hoda, a heta nie daje ŭpeŭnaści ŭ zaŭtrašnim dni, — i vymušany vyjezd vialikaj kolkaści maładoha nasielnictva, vyklikany masavymi represijami.

Ale jość adzin faktar, jaki moža akazać pazityŭny ŭpłyŭ na naradžalnaść u bližejšym časie. Adna z pryčyn ciapierašniaha abvału — recha kanca 1980-ch i 1990-ch. Nadyšoŭ čas stanavicca baćkami tym, chto naradziŭsia mienavita ŭ toj čas. A tady byŭ demahrafičny spad, vyklikany nastupstvami Čarnobyla i ekanamičnym kryzisam.

Padobnaja situacyja i ŭ Rasii. Tam miarkujuć, što kolkaść narodžanych budzie štohod skaračacca da 2026 hoda — a paśla pačnie naturalna raści. Bo baćkami stanuć ludzi, narodžanyja z 2000-ch. Ich bolš, čym pradstaŭnikoŭ papiaredniaha pakaleńnia. Tamu niejki časovy rost naradžalnaści musić być. Najchutčej, padobnaja tendencyja zafiksujecca i ŭ Biełarusi.

Praŭda, ciažka navat ujavić, jak ciapierašniaja łukašenkaŭskaja palityka adabjecca na demahrafii ŭ 2040-ja, kali hukniecca ŭžo ciapierašni spad.

@nashaniva Uzrovień naradžalnaści ŭ Biełarusi apuściŭsia nižej za vajennyja časy #minsk#minsksiejčas#łukašienko#minsknovosti#biełaruśnovosti#novostibiełarusi#našaniva#minskajaobłasť#briest♬ Conspiracy - Kieran Rogers

Nashaniva.com

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj
ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru
«Našaj Nivy» ŭ TH

48

17

8

19

76

34