Nijakich Turcyi, Armienii i Kazachstana. U jakija krainy nie varta jechać, kali baiciesia zatrymańnia i ekstradycyi
Pahutaryli pra heta z advakatam, kiraŭnikom advakackaha biuro «Legal status» Alesiem Michalevičam i kiraŭnikom fonda «Bajsoł» Andrejem Stryžakom.
Aleś Michalevič adznačaje niebiaśpieku znachodžańnia ŭ Rasii — krainy, što praktyčna zaŭsiody zadavalniaje biełaruskija zapyty ab ekstradycyi. Bolš za toje, byli vypadki pieradačy biełarusaŭ z Rasii biez ekstradycyjnaha pracesu, a heta parušaje i rasijski zakon, i mižnarodnyja damovy. Tak było ź Iharam Alinievičam, Jurasiom Ziankovičam, Alaksandram Fiadutam — ich prosta zakinuli ŭ mašynu, a potym hetyja ludzi źjavilisia na terytoryi Biełarusi.
Stryžak ličyć, što ŭ Rasii možna schavacca, asabliva kali pracavać tam u cieniavoj ekanomicy, naprykład, roznarabočym. Ale nahadvaje, što zaŭsiody jość šans narvacca na patrul, jaki pravieryć u vas dakumienty, i tady heta skončycca drenna. Tamu Rasija padychodzić tolki jak časovy varyjant.
Jość dźvie sistemy pošuku ludziej pa roznych bazach, tłumačyć Aleś Michalevič: «Pieršaja ź ich — baza SND, jaje viadzie rasijski MUS, tudy možna dadać čałavieka za paru chvilin. I druhaja — baza Interpała, tudy našmat bolš składana kahości dadać.
U bazu SND nie ŭvachodzić Hruzija. Zatoje jość, aproč Rasii, Armienija i Azierbajdžan i ŭsia Siaredniaja Azija. Tearetyčna ŭvachodzić i Małdova, choć na praktycy jany hetaj bazaj nie karystajucca, bo ŭ Małdovie łacinica, a baza SND viadziecca vyklučna na kirylicy.
Viedaju vypadak, kali čałavieka chacieli adtul ekstradziravać, ale jon paprasiŭ u Małdovie status uciekača i atrymaŭ jaho. Tamu ŭ ekstradycyi admovili.
Byŭ vypadak z zatrymańniem biełarusa ŭ Armienii. Jość pryncyp tak zvanaj padvojnaj kryminalizacyi — jon aznačaje, što dla dazvołu na ekstradycyju złačynstva musiła b isnavać jak u biełaruskim, tak i ŭ armianskim zakanadaŭstvie. Tut čałavieka abvinavačvali pa adnym z palityčnych artykułaŭ, i padobnaha artykuła ŭ Armienii niama, tamu Armienija admoviłasia jaho vydavać. Ale kali b čałavieka abvinavačvali ŭ machlarstvie ci chulihanstvie, jaho b spakojna vydali».
Stryžak miarkuje, što paśla dźviuch karabachskich vojnaŭ Armienija skieptyčna stavicca da svaich ekstradycyjnych abaviazkaŭ. A taksama tłumačyć, jak čaściej za ŭsio biełarusy traplajuć pad imaviernaść ekstradycyi z Armienii:
«U Hruzii ty možaš znachodzicca biez dadatkovaj lehalizacyi 365 dzion, ale treba raz na hod vyjazdžać z krainy na dzień. Ludzi vyjazdžajuć u Armieniju, i akazvajecca, što jany tam u miždziaržaŭnym vyšuku. Armianie ich zatrymlivajuć, ale praktyčna zaŭsiody adpuskajuć.
Pry hetym ludziam potym davoli składana vyjechać z Armienii, bo jaje miaža — miaža SND, i kali čałaviek u miždziaržaŭnym vyšuku, jaho farmalna nielha vypuścić. Ale jość svaje niuansy, i kali trapili ŭ takuju situacyju — źviartajciesia ŭ «Bajsoł», my padkažam, što rabić».
Michalevič nie zhadvaje vypadkaŭ palityčnaj ekstradycyi biełarusaŭ z Armienii, Azierbajdžana ci krain Siaredniaj Azii, ale ŭpeŭnieny, što jany byli.
Tym, chto ŭ Jeŭropie maje dadatkovuju abaronu ci status uciekača, juryst raić zachoŭvać hetyja statusy, pakul jość pahroza pieraśledu. Bo hetyja dakumienty našmat lepš baroniać ad ekstradycyi, čym navat hramadzianstva krainy ES.
Ciapier idzie ekstradycyjny praces pa biełarusie ŭ Sierbii. I hetaja kraina, upeŭnieny Michalevič, nie źjaŭlajecca dla biełarusaŭ biaśpiečnaj. Taksama niebiaśpiečnaja kraina — heta Turcyja, bo jana maje słabuju pravavuju sistemu.
Asnoŭnyja arhumienty, pa jakich admaŭlajuć u ekstradycyi ŭ Biełaruś — heta parušeńnie pravoŭ čałavieka ŭ Biełarusi, drennaja situacyja ŭ turmach i toje, što čałavieka nie čakaje spraviadlivaje sudovaje raźbiralnictva. A Turcyja — heta kraina ź vialikaj kolkaściu palitźniavolenych, i situacyja ŭ turmach tam daloka nie samaja lepšaja. Było b dziŭna čakać, ličyć juryst, kab Turcyja prymianiała vysokija standarty pravoŭ čałavieka ŭ dačynieńni da kahości inšaha. Taksama treba ŭličvać najaŭnaść pramych rejsaŭ u Biełaruś.
Andrej Stryžak zhadvaje, što
niebiaśpiečnymi mohuć akazacca Kazachstan i Kyrhyzstan, bo jany ščylna intehravanyja ŭ mižnarodnyja damovy. Niama faktaŭ pa ekstradycyi biełarusaŭ z Hruzii, ale kraina ŭsio roŭna nie całkam biaśpiečnaja.
Stryžak nahadvaje, što ŭ hruzinskaha ŭrada niapeŭnaja pazicyja pa Ukrainie, tam ź pieraśledam sutykalisia rasijskija aktyvisty, i tamu nie vyklučaje: zaŭvažnych biełaruskich aktyvistaŭ i palitykaŭ mohuć pasprabavać zatrymać u Hruzii, praŭda, nie praź dziaržaŭnyja miechanizmy. Na dumku kiraŭnika «Bajsoł»,
jašče adna patencyjna niebiaśpiečnaja kraina — AAE, bo Emiraty, jak i Hruzija, padpisali pahadnieńnie ź Biełaruśsiu datyčna dapamohi z kryminalnym vyšukam.
To-bok idealny varyjant — nie vyjazdžać ź Jeŭrasajuza? Tak, ale i ŭ ES byvajuć niuansy, papiaredžvaje Michalevič: «Za apošni čas było dva ekstradycyjnyja zapyty pa biełarusach u Italii. Farmalnaja pryčyna — haspadarčyja artykuły, ale sami ludzi kazali pra palityčny padtekst vyšuku. Abodva vypadki skončylisia admovaj, ale i pieršy, i druhi čałaviek prasiedzieli bolš za 40 sutak u ekstradycyjnym izalatary.
U 2021-m była sprava Valancina Ułasika — vałanciora z Akreścina, jakoha zatrymali ŭ Vienhryi. Farmalna jon trapiŭ u vyšuk praź niaspłatu alimientaŭ. My hetu spravu vyjhrali, i čałaviek znachodzicca na svabodzie, ale jamu daviałosia doŭha pasiadzieć u izalatary, chacia tam i izalatar jeŭrapiejskaha ŭzroŭniu».
Chutka Bałharyja i Rumynija ŭstupiać u šenhien i admieniać pašpartny kantrol ź inšymi krainami Jeŭrasajuza — tady, na dumku jurysta, jany stanuć adnosna biaśpiečnyja.
Michalevič ličyć, što z-za składanaj palityčnaj situacyi na Kipry — urad nie kantraluje značnuju častku svajoj terytoryi — isnuje vierahodnaść być zatrymanym na čas ekstradycyjnaha pracesu, choć i naŭrad ci z Kipra vyšluć u Biełaruś.
Jość dva pravavyja miechanizmy, jakija možna vykarystać, kab uskładnić ekstradycyju.
«Pieršy miechanizm — 39-je praviła Jeŭrapiejskaha suda pa pravach čałavieka, z dapamohaj jakoha možna terminova spynić ekstradycyju, jano pracuje ciaham sutak. Paśla hetaha ŭ Jeŭrapiejskim sudzie pa pravach čałavieka razhladajecca skarha hetaha čałavieka suprać dziaržavy. U joj musić być skazana, što svajoj ekstradycyjaj kraina stvoryć niebiaśpieku prymianieńnia katavańniaŭ u bok da čałavieka. Padobnaja sistema jość z Kamitetam AAN pa pravach čałavieka.
Unutry ES pry ŭsich niebiaśpiekach jość vielmi vialikaja vierahodnaść taho, što ekstradycyi nie budzie. Heta ž datyčyć i inšych krain Jeŭropy, u toj ža Armienii možna prymianiać 39-je praviła. Adzinaje, što na čas jaho razhladu čałavieka nie abaviazkova musiać vypuścić ź izalatara», — raskazvaje Aleś Michalevič.
Jość krainy ES z bolš vysokimi standartami pravoŭ čałavieka. Heta skandynaŭskija krainy, Niderłandy, Bielhija, Hiermanija, Francyja, Čechija, Polšča i Litva. U Litvie mahčymyja admova ŭ statusie ŭciekača abo departacyja biełarusaŭ, u tym liku tych, kaho mohuć pieraśledavać pa palityčnych matyvach, ale tam naŭrad ci zadavolać zapyt Biełarusi ab ekstradycyi.
Pry zachavańni praviłaŭ biaśpieki možna jechać u Italiju, Ispaniju i Maltu. Michalevič nie raić, kali vy ŭ hrupie ryzyki ci tym bolš u vyšuku Interpała, sialicca ŭ hateli, bo tam treba pakazvać dakumienty i bolšaść hatelaŭ paviedamlajuć uładam pra toje, chto da ich zasialajecca. Lepš zdymajcie, naprykład, kvateru praz Airbnb.
Z bolš dalokich krain najbolš biaśpiečnymi ličać Złučanyja Štaty, Kanadu, Japoniju.
Varta pravilna acanić ryzyku. Kali vy viedajecie, što ŭ dačynieńni da vas zaviedzienaja kryminalnaja sprava, kali vy majecie hetamu dakumientalnyja paćvierdžańni, to ryzyka bolšaja. Kali havorka idzie pra taho, chto zrabiŭ danat, napisaŭ kamientar ci pastaviŭ łajk, juryst miarkuje, što vialikaj niebiaśpieki ekstradycyi niama. Ale možna praviarać bazu zabarony vyjezda ź Biełarusi i bazu vyšuku RF. Kali vas nidzie niama, to vam, chutčej za ŭsio, ničoha nie pahražaje.
Asobnaja historyja — heta Ukraina. Jaje juryst nazyvaje biaśpiečnaj dla nas — kali čałaviek znachodzicca ŭ bazie Interpała, jaho mohuć zatrymać va Ukrainie, ale zvyčajna adpuskajuć ciaham niekalkich sutak.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆČytajcie taksama:
Kyrhyzstan ekstradavaŭ biełarusa, jaki atrymaŭ status biežanca va Ukrainie
Advakat bajca MMA Alaksieja Kudzina patłumačyła, čamu Rasija nie mieła prava vysyłać spartoŭca
