«Hety praces nie spyniajecca». Jak rełakiejt biełaruskaha biznesu ŭpłyvaje na Biełaruś i susiednija krainy
Transpartny i IT-siektary Biełarusi pieražyvajuć spad, u krainie skaračajecca ličba zaniatych u ekanomicy. Paralelna z hetym biełarusy vychodziać u lidary siarod zamiežnych inviestaraŭ u Polščy, a IT-kampanii ź biełaruskimi karaniami zajmajuć pieršyja pazicyi siarod padatkapłatnikaŭ Litvy. Ale toje, što IT-kampanii pakidajuć Biełaruś, źmianiaje situacyju nie tolki dla ajcišnikaŭ.
Fota: Pawel Toczynski / Getty Images
Praces nie spyniajecca
Asnoŭnaja chvala, kali biełaruskija IT i transpartnyja kampanii masava rełakavalisia ŭ inšyja krainy (pierš za ŭsio — u Polšču i Litvu), prypała na 2022 hod, ale praces nie spyniajecca.
Jak vynik, sioleta biełarusy vyjšli ŭ trojku lidaraŭ siarod zamiežnych inviestaraŭ u Polščy (pa pakazčyku inviestycyjnych prajektaŭ). Z pačatku 2023 hoda tam užo adkrylisia 12 prajektaŭ ź biełaruskimi karaniami. U płanach jašče 33 prajekty ź Biełarusi na 48 miljonaŭ jeŭra. Hetyja płany staviać Biełaruś na druhoje miesca ŭ śpisie inviestaraŭ u siektary IT. Pieršaje zajmaje ZŠA.
Ekśpiert BEROC Nastaśsia Łuzhina adsyłaje da vynikaŭ apytańniaŭ biełaruskich IT-śpiecyjalistaŭ, jakoje pravodziŭ Dev.by.
«Niekatoryja tolki dumajuć pra adjezd, niekatoryja znachodziacca ŭ pracesie, tamu takija namiery ŭ častki IT-siektara praciahvajuć zachoŭvacca», — adznačyła ekśpiertka.
Kožny piaty z apytanych biełaruskich śpiecyjalistaŭ pracuje ŭ kampanijach, jakija ŭžo nie majuć ofisa ŭ Biełarusi. Kala traciny ajcišnikaŭ ź liku rełakantaŭ źjechali ź Biełarusi paśla vybaraŭ, a ⅔ paśla pačatku vajny.
Ilustracyjny zdymak. Fota: «Naša Niva»
Što padšturchoŭvaje IT da rełakiejtu?
Siarod pryčyn, jakija ciapier padšturchoŭvajuć IT-kampanii da rełakiejtu, ekanamistka vyłučaje prablemy ŭ bankaŭskim siektary.
«Dla taho, kab vypłacić ludziam zarobki, nieabchodna, kab hrošy trapili na biełaruski rachunak. Z ulikam taho, što rabić pieravody ŭ dalarach i jeŭra stanovicca ŭsio bolš prablematyčnym, mahčymaści dla atrymańnia hrošaj skaračajucca, praciahvajuć źjaŭlacca novyja abmiežavańni. Heta stvaraje dadatkovyja pieraškody dla takoj haliny, jak IT, jakaja pieršapačatkova pracavała na Jeŭropu i ZŠA».
Aproč IT taksama davoli masava pierajazdžali ŭ susiednija krainy transpartnyja kampanii, jakija praz sankcyi byli vymušanyja adkryvać firmy ŭ Jeŭropie, kab nie hublać mahčymaść pracavać na jeŭrapiejskim kirunku.
Ilustracyjny zdymak. Fota: «Naša Niva»
Asnoŭnymi krainami dla rełakiejtu biełaruskaha biznesu, jak dla palityčnaj mihracyi, stali susiednija Polšča i Litva.
Tak, naprykład, u Polščy biełarusy letaś adkryli amal u 4 razy bolš firm, čym u 2020-m.
Najbolš papularnym vidam dziejnaści siarod biełaruskich biznesmienaŭ u Polščy stali aŭtamabilnyja pieravozki — u hetaj halinie pa stanie na 2022 hod dziejničali 885 biełaruskich kampanij z 4980.
Masavy rełakiejt biełaruskaj ajciški ŭ Litvu adlustroŭvajecca ŭ roznych pakazčykach. Kampanii ź biełaruskimi karaniami ŭ Litvie za minuły hod vyraśli ŭ 3 razy pa kolkaści zarehistravanych supracoŭnikaŭ. Praz heta kala 50% usich ofisaŭ u Vilni, arandavanych ajcišnikami za minuły hod, źniali akurat kampanii ź biełaruskimi karaniami.
Pa vynikach pieršaha kvartała biahučaha hoda kampanija Wargaming, jakaja całkam pakinuła Biełaruś i Rasiju, zaniała pieršaje miesca pa sumie vypłačanych padatkaŭ siarod IT-kampanij Litvy. Letaś najbujniejšym padatkapłatnikam u halinie była inšaja kampanija ź biełaruskimi karaniami — JERAM Sistemos.
Vice-prezident Asacyjacyi biełaruskaha biznesu za miažoj Sierž Naŭrodski adznačaje, što pik rełakiejtu pryjšoŭsia na minuły hod, ale kali hladzieć na Polšču, to pa vynikach pieršaha kvartała hetaha hoda bačna, što cikavaść da adkryćcia biznesu tam z boku biełarusaŭ zachoŭvajecca.
«Heta dakładna mienšyja ličby za pikavy 2022 hod, ale ŭsio adno heta bolš, čym było ŭ 2021-m. Možna mierkavać, što 2023 hod pa kolkaści rehistracyi novych firm budzie sastupać tolki 2022 hodu. Pracesy, jakija zachoŭvajucca ŭ Biełarusi, dalej buduć padšturchoŭvać kampanii da pierajezdu».
Ilustracyjny zdymak. Fota: «Naša Niva»
Drobnyja hulcy mohuć stracić cikavaść da Litvy
Rełakiejt u Litvu taksama zastajecca aktualnym pytańniem, ale praź vizavyja abmiežavańni i źmienu sistemy padačy na vizu zrabić heta budzie składaniej.
Ciapier budzie całkam niemahčyma padać dakumienty na litoŭskuju vizu na terytoryi Biełarusi, ale heta možna budzie zrabić u inšaj krainie, dzie jość konsulstva Litvy. Inšy varyjant — treba budzie mieć vizu luboj inšaj krainy, pa jakoj rełakant zmoža padać dakumienty na pracoŭnuju vizu, užo znachodziačysia na terytoryi Litvy
«Taksama ciapier rełakantam na pracu ŭ Litvie budzie prapanoŭvacca adrazu padavacca na časovy VNŽ, tym samym abychodziačy nieabchodnaść spačatku adkryvać nacyjanalnyja vizy», — adznačaje Naŭrodski.
Na jaho dumku, dla vialikich kampanij praz heta asabliva ničoha nie źmianiajecca. Bo kali ŭ kampanii budzie žadańnie rełakavacca kankretna ŭ Litvu, to ŭ ich budzie mahčymaść heta zrabić.
«Mahčyma, im prosta daviadziecca pakryvać dadatkovyja vydatki na atrymańni vizy inšaj krainy, kab padacca na adkryćcio litoŭskaj vizy za miežami Biełarusi».
A voś što tyčycca siaredniaha i drobnaha biznesu, to, na dumku ekśpierta, drobnyja hulcy mohuć stracić cikavaść da hetaj krainy.
«Kali havorka idzie pra IP abo niejkuju drobnuju kampaniju z 10 supracoŭnikami, to dla ich rełakiejt u Litvu stanie mienš pryvabnym. Nas, jak asacyjacyju biełaruskaha biznesu za miažoj, turbujuć hetyja pytańni, i my hatovyja kansultavać kampanii i pradprymalnikaŭ pa mahčymaściach rełakacyi biznesu ŭ Litvu pa novych praviłach», — kaža Sierž Naŭrodski.
Jon miarkuje, što popyt na rełakiejt u Litvu spadzie, ale nie stanie nulavym, u pieršuju čarhu za košt bujnych kampanij. A drobny biznes budzie čaściej vybirać Polšču i inšyja krainy.
Pry hetym, jak adznačaje Naŭrodski, Litva zastajecca zacikaŭlenaj u tym, kab da ich pryjazdžali biełaruskija inviestary.
«My mieli kantakty z pradstaŭnikami litoŭskaha ŭrada, jany nie staviać mety abmiežavać prychod biełaruskich inviestaraŭ. Tamu hetyja źmieny — nie žadańnie abmiežavać pryjezd biełarusaŭ u Litvu, a chutčej, prosta ŭnutranyja źmieny, jakija dazvolili sistematyzavać praces, jaki raniej byŭ davoli chaatyčnym.
My nieadnarazova čuli, što Litva taksama zacikaŭlenaja ŭ tym, kab u krainu prychodzili takija inviestary. Asabliva kali heta inviestycyi ŭ inavacyjny siektar. Heta nie tolki IT, ale i peŭnaja vytvorčaść, śfiera pasłuh, adkryćcio servisnych centraŭ kampanij, jakija mohuć častkova znachodzicca ŭ Litvie», — kaža Sierž Naŭrodski.
Pra zacikaŭlenaść Litvy ŭ raźvićci IT-siektara kaža i Nastaśsia Łuzhina.
«Niadaŭna zajavili, što ŭ Vilni pabudujuć samy vialiki IT-kampus u Jeŭropie. U niejkim sensie Litva skarystałasia aknom mahčymaściaŭ, kab raźvivać hety kirunak u tym liku z vykarystańniem biełaruskich IT-kampanij i biełaruskich ajcišnikaŭ, jakija majuć dobry rejtynh u śviecie».
Što takija pracesy aznačajuć dla Biełarusi?
Polšča i Litva, jakija stali asnoŭnymi krainami rełakacyi biełaruskaha biznesu, zbolšaha atrymlivajuć tolki plusy, bo heta da ich iduć inviestary, jakija ŭkładajuć svaje hrošy ŭ ich ekanomiku, a paśla vypłačvajuć padatki.
Siarod minusaŭ, badaj, tolki dadatkovaja kankurencyja dla «svaich» i rost cen na arendu i nieruchomaść praz popyt.
Što tyčycca Biełarusi, to kraina praz adychod biznesu stračvaje nie tolki padatkovyja adličeńni ŭ biudžet.
«Kali my razhladajem IT, to ad adychodu kampanij ź Biełarusi hublajuć i inšyja siektary ekanomiki. Jaskravy prykład — arenda ofisaŭ.
Takija bujnyja kampanii, jak EPAM, IBA taksama inviestavali ŭ budaŭnictva. Jany rabili inviestycyi ŭnutry krainy. Ciapier jany robiać heta ŭžo ŭ inšych krainach», — adznačaje Nastaśsia Łuzhina.
Ekśpiertka źviartaje ŭvahu, što ŭ nas skaračajucca abjomy pieravodaŭ, jakija ažyćciaŭlajuć praź mižnarodnyja sistemy hrašovych pieravodaŭ z-za miažy.
«Skaračajucca jany ŭ tym liku praz toje, što rabić heta stanovicca ŭsio ciažej. Abjomy valutnych pastupleńniaŭ mienšajuć. Skaračajucca abjomy padatkovych adličeńniaŭ ad hetych pastupleńniaŭ».
Taksama ekanamistka źviartaje ŭvahu na transpartnuju halinu, jakaja mocna paciarpić ad sankcyj.
«Transpartny siektar pakazvaje admoŭny ŭniosak u farmavańnie tempaŭ VUP, idzie skaračeńnie ludziej, zaniatych u hetaj halinie. Heta znoŭ ža taki niedaatrymańnie adličeńniaŭ u biudžet. Častka ludziej pracaŭładkoŭvajecca ŭ zamiežnyja kampanii. Ułaśniki biznesu taksama pierachodziać pad inšuju jurysdykcyju. Pierš za ŭsio ŭ Polšču i Litvu. Heta znoŭ pytańnie ź inviestycyjami i raźvićciom haliny», — adznačaje ekśpiertka.
Paralelna z rełakiejtam biznesu ŭ inšyja krainy, u Biełarusi skaračajecca kolkaść zaniatych u ekanomicy. Viadoma, na źnižeńnie ličby zaniatych upłyvaje i demahrafičnaja situacyja. Adnak i masavy adjezd ludziej — važny faktar. Skaračeńnie kolkaści ludziej, zaniatych u ekanomicy, pačałosia nie letaś, ale jakraz 2022 hod staŭ rekordnym. Tady ličba zaniatych upała adrazu na 73 tysiačy čałaviek. Dla paraŭnańnia: za 2021 hod skaračeńnie skłała 49 tysiač, a ŭ 2020-m — 34 tysiačy čałaviek.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆBiełaruskim IP ułady pastupova ŭskładniajuć žyćcio. A na jakich umovach pracujuć pradprymalniki ŭ Polščy i Litvie?
Kolkaść zaniatych u biełaruskaj ekanomicy źmienšyłasia jašče na 13 tysiač
Chvala emihracyi ŭ 2021—2023 hadach — samaja vialikaja ŭ historyi Biełarusi. Ličby
