A «arhaničnaja bavoŭna» sapraŭdy arhaničnaja? Nie varta vieryć cetlikam na słova
Ci sapraŭdy adzieńnie ŭ našaj šafie adpaviadaje tamu, što paznačana na etykietcy? Časam pra toje, z čaho vyrablajecca adzieža, nie viedajuć navat sami ŭładalniki brendaŭ. Jak jeŭrapiejskija vytvorcy zmahajucca za toje, kab adsočvać łancužki pastavak, raskazvaje BBC.
Ad vybaru futbołki z arhaničnaj bavoŭny da kupli krasovak, zroblenych ź pierapracavanych płastykavych butelek, — mnohija z nas vybirajuć płacić bolš u nadziei, što naša pakupka budzie bolš jakasnaj abo dapamoža ludziam i płaniecie. Adnak, kali sprava dachodzić da tekstylu, my nie zaŭsiody atrymlivajem toje, za što, jak miarkujem, zapłacili.
Tak, u 2016 hodzie amierykanski rytejler Target razarvaŭ adnosiny z vytvorcam tekstylu Welspun India paśla taho, jak vyjaviŭ, što 750 tysiač prościn i navałačak z markiroŭkaj «Jehipieckaja bavoŭna» nie byli na 100% jehipieckija. Praz hod paśla incydentu Asacyjacyja bavoŭny Jehipta padličyła, što 90% suśvietnych pastavak było padroblena.
U 2020 hodzie Hłabalny standart arhaničnaha tekstylu (Gots) zajaviŭ, što 20 tysiač ton indyjskaj bavoŭny było pamyłkova siertyfikavana jak arhaničnaja, što skłała kala šostaj častki ŭsioj vytvorčaści krainy. A ŭ 2017-m vjetnamski šaŭkovy brend pryznaŭ, što pałova jaho šoŭku nasamreč traplaje z Kitaja.
Danyja pra sapraŭdnyja maštaby tekstylnaha machlarstva va ŭsim śviecie ciažka atrymać, ale jość prykmiety taho, što prablema vychodzić za ramki niekalkich asobnych incydentaŭ.
«Ja b skazaŭ, što pieravažnaja bolšaść bavoŭny, jakaja padajecca spažyŭcam jak arhaničnaja, na samaj spravie nie jość arhaničnaj», — kaža Kryśpin Ardženta, kirujučy dyrektar Sourcery — amsterdamskaj kampanii, jakaja dapamahaje brendam atrymlivać arhaničnuju bavoŭnu niepasredna ad vytvorcaŭ.
Sintetyčnyja materyjały taksama nienadziejnyja. Waste2Wear — kampanija, što teściruje tkaninu, nibyta vyrablenuju ź pierapracavanych płastykavych butelek, paviedamlała, što praviedzienyja joj testy śviedčyli pra toje, što pradukcyja nasamreč była zroblena ź pieršasnaha płastyku.
Łancužki pastavak
Typovy łancužok pastavak u tekstylnaj pramysłovaści moža być nievierahodna składanym. Bavoŭna, sabranaja ŭ Jehipcie, moža być adpraŭlena ŭ Indyju dla vyrabu pražy na adnym pradpryjemstvie, pieraplacieńni ŭ tkaninu na inšym, a zatym nakiravana ŭ Partuhaliju dla raskroju i pašyvu, a potym pradadziena ŭ kramie ŭ Łondanie. Takim čynam, pradmiet prachodzić praz sotni ruk, pierš čym traplaje da spažyŭca.
Časta sami rytejlery i brendy nie viedajuć dakładna, adkul tkanina ŭ ich praduktach. Daśledavańnie UNECE 2019 pakazała, što tolki tracina z sotni viadučych kampanij pa vytvorčaści adzieńnia adsočvaje svaje łancužki pastavak, a pałova źbiraje infarmacyju tolki pra niepasrednych pastaŭščykoŭ.
U dadatak da ŭsiaho, sistemy adsočvańnia mohuć być vidavočna staroj škoły. «U niekatorych vypadkach litaralna jość fizičny list papiery, jaki pieramiaščajecca pa łancužku pastavak. I pa im praviarajuć, adkul tavar, abo tudy dadajuć niejkija danyja», — kaža Ketlin Redaman, dyrektar inavacyjnaj płatformy Fashion for Good, jakaja pracuje nad tym, kab zrabić modu bolš ekałahičnaj. «Ale ŭ vas niama ličbavaj pravierki, niama bazavaj fizičnaj pravierki, kab pierakanacca, što ŭsio vałakno — z toj krainy, jakaja paznačana na etykietcy», — dadaje jana.
Jość i inšyja składanaści. Tak, u spravazdačy za 2021 hod Łaŭry Merfi z Univiersiteta Šefiłd-Chałam, Vialikabrytanija, havorycca, što mižnarodnyja brendy mohuć nienaŭmysna nabyvać tavary z bavoŭny, vyrablenaj u Sińczian-Ujhurskim aŭtanomnym rajonie Kitaja, dzie paviedamlałasia ab šyroka raspaŭsiudžanych parušeńniach pravoŭ i ab prymusovaj pracy. U rehijonie vyrablajecca 85% bavoŭny ŭ Kitai i 20% u śviecie. «Miechanizmy, jakija chavajuć krynicy bavoŭny ŭ Sińczianie, mohuć pracavać mienavita tamu, što kančatkovyja pakupniki nie viedajuć pra toje, adkul traplaje adzieńnie», — pišuć aŭtary.
Sposaby adsočvańnia
Kab pravieryć sapraŭdnaść svajoj pradukcyi, firmy źviartajucca da technałohij, jakija mohuć adsočvać vałokny ad pola fiermy da cecha.
Naprykład, izatopny analiz — heta stvareńnie ŭnikalnaha ekałahičnaha adbitka vałakna dla pravierki jaho hieahrafičnaha pachodžańnia. Kali raśliny i žyvioły rastuć, jany pahłynajuć izatopy ŭ tych ža suadnosinach, u jakich hetyja izatopy jość u navakolnym asiarodździ. Kali vymierać uzroŭni izatopaŭ i mikraelemientaŭ u syravinie z kankretnaj fiermy, to možna stvaryć indyvidualny adbitak dla peŭnaha vałakna. Paźniej uzory tkanin, uziatyja z łancužka pastavak, možna praanalizavać i paraŭnać z zachavanymi adbitkami.
Adnak taki izatopny analiz mohuć dazvolić sabie nie ŭsie kampanii, bo dla hetaha treba stvarać vielizarnyja bazy danych, naprykład, uziać uzory hleby z usich bujnych bavoŭnavych fiermaŭ śvietu.
Ź sintetyčnymi tkaninami pracujuć štučnyja abaznačeńni dla adsočvańnia tkaniny padčas jaje pieramiaščeńnia pa łancužku pastavak. Zvyčajna da vałoknaŭ dadajuć štučnuju DNK abo pihmienty, jakija dziejničajuć jak «niabačnaje čarniła».
Jość taksama sposab, jaki nie adsočvaje tkaninu, ale dapamahaje zaŭvažyć machlarstva: aksieleratar arhaničnaj bavoŭny raspracavaŭ mietad atrymańnia DNK z bavoŭny i jaje dalejšaha skryninhu na najaŭnaść hienietyčnych madyfikacyj. Tak jak arhaničnaja siertyfikacyja patrabuje vykarystańnia nie hiennamadyfikavanaha nasieńnia, to vysokaje ŭtrymańnie hiennamadyfikavanaha materyjału ŭ partyi «arhaničnaj» bavoŭny aznačaje, što niešta nie tak.
Adnaŭleńnie łancužkoŭ
U 2018 hodzie stakholmskaja kampanija pa vytvorčaści adzieńnia Asket pastaviła za metu całkam adsočvać uvieś svoj asartymient. «My pačali pracavać pastupova pa łancužku, zadavali ŭsie hetyja pytańni, i heta sapraŭdy turbavała i razdražniała našy fabryki», — kaža suzasnavalnik Asket Ahiust Bard Brynhieus. Pradpryjemstvy nieachvotna dzialilisia infarmacyjaj i niepakoilisia, što kiraŭnictva choča ich zvolnić.
Asket płanuje pierajści na arhaničnuju bavoŭnu va ŭsim svaim asartymiencie, ale pakul nie viedaje dakładna, ź jakich fierm jana traplaje. Pa słovach uładalnikaŭ, dadavańnie fizičnaha indykataru, jaki moh by adsačyć bavoŭnu z momantu jaje źbirańnia, zabiaśpiečyła b dadatkovy spakoj i prydało b niekatoraj upeŭnienaści, jakoj u kampanii siońnia niama.
Adnak, choć fizičnyja indykatary mohuć być karysnyja dla pravierki dziejnych sistem siertyfikacyi, jany nikoli nie zmohuć skłaści poŭnuju karcinu pachodžańnia tekstylnych vyrabaŭ. Tak, izatopnaje teściravańnie nie raskaža, jak abychodziacca z rabočymi i jakija miery prymajuć na fiermie pa zachavańni bijaraznastajnaści.
«Vy pavinny viedać, chto ŭvachodzić u vaš łancužok pastavak, padtrymlivaje ź imi adnosiny i ŭzajemadziejničaje ź imi», — miarkuje Ketlin Redaman.
Prazrystaść u tekstylnaj halinie patrabuje nie tolki technałahičnych rašeńniaŭ, ale i radykalnaj admovy ad zvykłaha viadzieńnia spraŭ. Uładalniki nie daznajucca praŭdy, kali nie źmieniać sposab viadzieńnia biznesu.
