Paśpiachovaja startapierka ci baranesa Miunchhaŭzien? Jak Taćciana Zareckaja trapiła ŭ Abjadnany kabiniet i čamu jana jaho pakinuła
«Miljanierka», «asoba sa śpisu Forbes». Tak prezientavała siabie Taćciana Zareckaja i tak ź jaje słoŭ apisvali jaje ŚMI. Ale, kali «Naša Niva» vyvučyła minułaje «paśpiachovaj pradprymalnicy», jakuju zaprasili na pasadu «ministra finansaŭ» u Abjadnanym kabiniecie, stała zrazumieła, što da biznesu Zareckaj chapaje pytańniaŭ. Padobna, što pakinuć Kabiniet Zareckaj pryjšłosia ŭ pradčuvańni, što detali raskryjucca. Ale na publiku sychod padajecca jak nastupstva bulinhu i pahroz. Piša Arciom Harbacevič.
Taćciana Zareckaja ŭ prahramie «Žyćcio-malina». Skrynšot ź videa
Taćciana Zareckaja zrabiła sabie imia na stvareńni startapa pa vytvorčaści navatarskich śviatłodyjodnych lampaŭ i prahramnaha zabieśpiačeńnia, jakija nibyta daduć skaračeńnie vydatkaŭ elektraenierhii da 75% i pry hetym palepšać uradžajnaść raślin u ciaplicach na 20%.
Adnak niama nijakich śviedčańniaŭ taho, što hetyja lampy i PZ sapraŭdy isnujuć i pradajucca.
A akramia tych lampaŭ i PZ — jakich, imavierna, niama ci pakul niama, — jak pakazvaje rasśledavańnie «Našaj Nivy», i ničoha inšaha pakul niama.
«Heta fejł Ofisa Cichanoŭskaj, što jana tudy trapiła, i fejł ŚMI, jakija niekrytyčna daviarali naratyvu Zareckaj pra siabie, — kaža viadomy biełaruski ekanamist z apazicyjnych kołaŭ. — Jana ničoha nie razumieje ŭ ekanomicy, što lubomu darosłamu čałavieku robicca zrazumieła praz paŭhadziny pryvatnaj kamunikacyi».
Kirmaš fanaberyi
Kaniec kastryčnika 2022-ha. Amierykanskaje vydańnie VanityFair robić vialikaje rasśledavańnie pra psieŭdainviestarskuju kanfierencyju ŭ Manaka pad ehidaj kniazia Albierta II, jakoha tam nie było.
Vyśviatlajecca, što arhanizatar, «rycar Antonia Rytosa» — u realnaści ŭradženiec Sidneja sa sfabrykavanaj bijahrafijaj, jaki paśladoŭna chłusić i stvaraje ŭražańnie płaciežazdolnaści, kab uvachodzić u davier da bahatych i ŭpłyvovych ludziej hetaha śvietu, u nastupnym ładziačy ad ich imia płatnyja kanfierencyi nibyta dla pošuku inviestycyj.
Cierpić ad hetaha dobraje imia bahatych inviestaraŭ, jakija nasamreč isnujuć, ale nie viedajuć, što ich imiony krasujucca na afišach machlara, a taksama hamancy tych, chto sapraŭdy šukaje finansavańnie i płacić za ŭvachod, nie viedajučy, što jaho padmanvajuć i što abiacanaha naboru finansistaŭ i inviestaraŭ tam nie budzie.
Asnovu śpiektaklaŭ «rycara» ŭ realnaści składajuć samazvancy, u jakich u samich niama hrošaj, — Rebieki Šarp našaha času, niby ŭ kłasičnym ramanie Uiljama Mejkpisa Tekiereja.
«Ja byŭ na mierapryjemstvie i zrazumieŭ, što tut ni ŭ koha niama hrošaj, usie ich tolki šukajuć», — pryvodziać amierykancy słovy adnaho z udzielnikaŭ.
Publikacyja pryciahvaje ŭvahu nie tolki da asoby «rycara»-arhanizatara, ale i da «havoračych hałovaŭ» na kanfierencyjach, jakija arhanizoŭvaŭ «rycar».
Tema padstaŭnych śpikieraŭ pačynaje raskručvacca i inšymi vydańniami, i na ananimnym sajcie Just Diligence źjaŭlajecca razbor udzielnikaŭ kanfierencyj psieŭdarycara.
Siarod daśje na Miunchhaŭzienaŭ znachodzicca i… proźvišča Taćciany Zareckaj, «ministra finansaŭ» u biełaruskim Abjadnanym kabiniecie pradstaŭnikoŭ.
Joj aŭtary resursu Just Diligence pryśviačajuć vialiki tekst, u jakim analizujuć asobu Zareckaj, jaje zajavy i realnyja dasiahnieńni, prychodziačy da biazradasnych vysnoŭ.
Skrynšot z sajta Zerkalo.io. Zareckaja chvalicca ŭdziełam u forumie, arhanizavanym machlarom. Nijakaha kniazia Manaka Albierta II na forumie nie było
Zareckaj, sapraŭdy, dobra dastałasia ŭ rasśledavańni — joj pryśviacili značna bolš tekstu, čym astatnim, tamu niekatoryja schilnyja bačyć u hetym tonkuju hulniu śpiecsłužbaŭ pa kampramietacyi člena Kabinieta.
My nasamreč nie viedajem, chto pisaŭ hety tekst. Aŭtary sajta zajaŭlajuć, što «ananimna pracujuć dla harantyi biaśpieki inviestycyj ad machlaroŭ i skamieraŭ» i źjaŭlajucca pradstaŭnikami žurnalistyki, finansaŭ i biznesu.
U lubym razie, chto b ni napisaŭ hety tekst, važna inšaje — tam jość fakty, jakija narabili šumu ŭ vuzkich kołach, ale nie pratačylisia ŭ pablik.
Aŭtary pieradusim źviarnuli ŭvahu na toje, što ŭ raskazach pra siabie ŭ «biznes-łedzi» Zareckaj zdarajucca niestykoŭki.
Tak, u adnym intervju jana raskazvaje, što nikoli nie cikaviłasia biznesam i pajšła na startap-aksieleratar, bo heta «byŭ apošni šaniec paŭdzielničać u stvareńni biznesu».
U inšym intervju (jakoje ŭžo vydalenaje ź jutuba, ale zachavałasia) Zareckaja, na fonie krykaŭ pieŭniaŭ, śćviardžaje, što svaju pieršuju kampaniju jana pradała ŭ 20 hadoŭ. Jašče da adjezdu ŭ Estoniju. Ale nikoli bolš svoj «pieršy biznes» Zareckaja ŭ intervju nie zhadvała.
Aproč hetaha, u videa hučyć, što jana łaŭreatka premii Łukašenki pa padtrymcy talenavitaj moładzi.
Infarmacyja ab łaŭreatach publikujecca ŭ adkrytym dostupie, my paprasili Zareckuju ŭspomnić, u jakim hodzie jana atrymlivała premiju, kab pravieryć hety fakt, — Zareckaja nie adkazała na naš zapyt. U intervju Mikitu Miełkazioravu ŭ kanale «Žyćcio-malina» jana kazała, što «nikoli ničoha nie atrymlivała ad dziaržavy».
Dalej aŭtary analizujuć asnoŭny startap Zareckaj, firmu Laava Tech, na jakoj, pavodle publičnaj lehiendy, taja zarabiła miljony.
Aŭtary prychodziać da vysnovy: «Amal niama infarmacyi, jak nasamreč pracuje jaje rašeńnie», — i padmacoŭvajuć heta vypiskami z estonskich rehistraŭ, ź jakich vynikaje, što Zareckaja ŭ peŭnyja hady dezynfarmavała ab pamierach abarotaŭ kampanii.
Spravazdačnaść sapraŭdy možna pahladzieć u adkrytych estonskich krynicach. Z samaj śviežaj spravazdačy, jakaja datujecca kancom 2020-ha, aktyvaŭ u startapie było na 149 876 jeŭra, ź jakich daŭhoŭ — 56 tysiač, i 94 tysiačy — heta inviestycyi akcyjanieraŭ nieviadomaha pachodžańnia.
Zareckuju taksama padłoŭlivajuć na drobnych momantach kštałtu nierazumieńnia pryrody fotasintezu, abvinavačvajuć u isnavańni «miortvych dušaŭ» i nieadpaviednaści aficyjnaj kolkaści piersanału toj, jakaja prezientujecca inviestaram, i hetak dalej.
Samaje surjoznaje abvinavačvańnie ŭ bok Zareckaj palahaje ŭ tym, što jana, atrymaŭšy na raźvićcio svajho Laava Tech hrant Jeŭrasajuza, nibyta pakazała prybytkovaść asnoŭnaj estonskaj firmy takim čynam: adkryŭšy inšuju firmu ŭ Polščy i atrymaŭšy hrant na padtrymku drobnaha biznesu ad urada Polščy (u pamiery 176,4 tysiačy złotych — 37,5 tys. jeŭra na siońnia, i pad 45 tysiač na momant atrymańnia), jana nibyta pieraviała jaho płaciažom za pasłuhu na rachunak svajho estonskaha startapa, čym uviała ŭ zman donaraŭ, pakazaŭšy fiktyŭnuju kamiercyjalizacyju praduktu, što stała pryčynaj dla vydačy nastupnaha hrantavaha tranša.
Fakt atrymańnia hranta paćviardžajecca lohka, jon publičny. A voś paćvierdzić sam fakt pieravodu pamiž afilavanymi kampanijami prablematyčna.
«Naša Niva» zapytała ŭ aŭtaraŭ rasśledavańnia Just Diligence, adkul u ich apublikavanaja imi infarmacyja. Jany adkazali: «Adkaznaść pierad krynicaj nie dazvalaje raskryć jaje. My možam, adnak, skazać, što krynica pracavała z Taćcianaj Zareckaj (my praviarali heta), i, adpaviedna, my majem padstavy ličyć infarmacyju vierahodnaj».
Sama Zareckaja hetaje abvinavačvańnie nijak nie prakamientavała.
«U lubym razie, navošta adkryvać dźvie adnolkavyja kampanii, jakija navat nie dačynnyja ŭ dačynieńni adna da adnoj?» — zadajucca pytańniem aŭtary.
Bolš za toje, jak vyjaviła «Naša Niva», paśla atrymańnia 176 tysiač złotych zasnavanaja Zareckaj u Polščy «LAAVA TECH SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ»… była likvidavana polskim sudom praź nieažyćciaŭleńnie dziejnajści.
Jak stała viadoma «Našaj Nivie», źmiest apublikavanaha ŭ internecie rasśledavańnia byŭ daviedzieny da Cichanoŭskaj, jakaja aburyłasia, ale nibyta Zareckaj udałosia pierakanać jaje ŭ svajoj sumlennaści.
«Šmat pahroz»
Zareckaja pačała budavać liniju abarony, adšturchoŭvajučysia ad tezisa, što joj pahražajuć. «Apošnim časam mnie pastupaje šmat pahroz i paklopu», — pisała jana, nie ŭdakładniajučy, chto i čamu joj pahražaje, a taksama ŭ čym zaklučajecca paklop.
Paralelna z hetym «Naša Niva» viała ŭłasnaje rasśledavańnie dziejnaści Zareckaj, asobnyja detali jakoha stali viadomyja joj praz ahulnych znajomych.
Zareckaja viedała pra toje, što z «Našaj Nivaj» pahadzilisia pahavaryć jak byłyja, tak i dziejnyja supracoŭniki Laava Tech. Mahčyma, mienavita tamu jana napisała zajavu na adstaŭku pa ŭłasnym žadańni, abstaviŭšy heta tak, što sychod zrobleny «pad ciskam pahroz».
U nas jość usie padstavy ličyć, što Zareckaja sapraŭdy zrabiła heta praz pahrozu, ale adnu i kankretnuju — pahrozu, što stanuć viadomyja sapraŭdnyja vyniki dziejnaści jaje startapa.
Tamu raskazvajem jaje historyju.
Chto takaja Zareckaja i što takoje jaje startap?
Zareckaja naradziłasia ŭ 1994 hodzie ŭ Minsku ŭ siamji chimikaŭ. Jaje baćka Aleh Zarecki — navukoviec. Da pierajezdu ŭ Estoniju jon pracavaŭ u Akademii navuk Biełarusi.
Taćciana Zareckaja. Fota: Zerkalo.io
Pavodle taho, što raskazvaje sama Zareckaja, u studenctvie, pastupiŭšy ŭ Biełaruski dziaržaŭny ŭniviersitet na fakultet mižnarodnych adnosin, jana zrazumieła, što heta nie toje: «mižnarodnyja adnosiny nielha vyvučać na ruskaj movie», i tamu znajšła prahramu i pastupiła ŭ Estoniju.
Tam joj pryjšła ideja aptymizavać rost raślin, i na apošnim kursie jana vyjhrała sa svaim kanceptam nievialiki hrant va ŭnivierskim startap-konkursie.
Nu a potym pačała startap raźvivać. Jon nazyvajecca Laava Tech. Historyja ciahniecca z 2017 hoda.
Albo fundamientalny praryŭ u navucy, albo łysienkaŭščyna
Voś jak sama Zareckaja tłumačyć sutnaść idei startapa.
«Z dapamohaj śpiecyjalnaha błoka kiravańnia i prahramnaha zabieśpiačeńnia na bazie mašynnaj adukacyi i štučnaha intelektu Laava Tech rehuluje rabotu śviatłodyjodnych lampaŭ, skaračajučy vydatki elektraenierhii da 75% i pry hetym palapšajučy ŭradžajnaść na 20%. Na smartfon zahružajecca śpiecyjalny interfiejs, jaki atrymlivaje infarmacyju z błoka kiravańnia, što kantraluje rabotu LED-lampaŭ. Błok kiravańnia i aśviatlalnyja prybory źjaŭlajucca ŭłasnaj raspracoŭkaj Laava Tech.
Usio razam dazvalaje addalena kantralavać naładki aśviatleńnia ŭ ciaplicy, naprykład, śpiektr i intensiŭnaść śviatłodyjodaŭ», — havaryłasia ŭ adnym ź jaje intervju (u inšych intervju jana nazyvała pracent ekanomii elektraenierhii 90% i taksama abiacała pavialičyć uradžajnaść na 20%).
Išymi słovami.
Havorka idzie pra vyroščvańnie raślin u pamiaškańniach. Dla rostu raślinam patrebnyja pažyŭnyja rečyvy i vada, a taksama soniečnaje śviatło, jakoje spažyvajecca imi ŭ pracesie fotasintezu — pracesu pieraŭtvareńnia enierhii śviatła ŭ enierhiju chimičnych suviaziaŭ arhaničnych rečyvaŭ.
Dla hetaha pracesu pihmienty ŭ tkankach raślin pahłynajuć enierhiju fatonaŭ patrebnych daŭžyń chval, a zatym vykarystoŭvajuć hetuju enierhiju dla zapusku łancuhoŭ chimičnych reakcyj fotasintezu.
Soniečnaje śviatło mohuć zamianiać fitalampy z vykarystańniem peŭnych daŭžyń chval.
Vydatki na enierhiju pry hetym składajuć vialikuju dolu ŭ ekanomicy vyroščvańnia raślin, tamu ludzi daŭno dadumalisia jak sekanomić — zrabić śviatło mihajučym. Heta nie štości novaje.
Śviatło haryć nie ŭvieś čas, a padajecca parcyjna, adpaviedna, — źnižajecca vykarystańnie enierhii.
Zareckaja abiacaje, što moža skaracić spažyvańnie enierhii ci to da 75%, ci to da 90%, ci prosta «ŭ dziesiać razoŭ», jak u niekatorych vystupleńniach.
Heta faktyčna aznačaje, što śviatło lampaŭ ciaham vielmi karotkich vybliskaŭ dla čałaviečaha voka budzie amal niabačnaje, ale raśliny pry hetym buduć nie tolki atrymlivać patrebnyja pramiani, ale i raści na 20% lepš.
Bolš za toje, Zareckaja śćviardžaje, što śpiecyjalnaja prahrama budzie analizavać asobnyja raśliny ŭ režymie realnaha času i z dapamohaj štučnaha intelektu analizavać kankretnuju raślinu i rehulavać śviatło ŭ adpaviednaści ź jaje dakładnymi patrebami (roznyja raśliny, pavodle daśledavańniaŭ, «lubiać» roznyja śpiektry pramianioŭ u zaležnaści ad pieryjadu raźvićcia, što ŭpłyvaje na ich rost).
Hučyć usio heta vydatna.
«Technałahičnyja hihanty bjucca za niaščasnyja pracenciki skaračeńnia spažyvańnia enierhii svaich lampaŭ dla raślin. Zdajecca, nichto jašče nie pajšoŭ dalej za 20% ekanomii. A 75% pry pavieličeńni ŭradžajnaści na 20% — heta albo surjozny fundamientalny praryŭ u navucy, albo čarhovaja łysienkaŭščyna», — skazaŭ «Našaj Nivie» bijołah z Nacyjanalnaj akademii navuk Biełarusi, pračytaŭšy pa našaj prośbie apisańnie prajekta.
Svaju ideju Zareckaja prezientavała na roznaha rodu chakatonach i pitčynhach.
Naprykład, u svaich intervju jana hanarycca tym, što prezientavała svoj startap u ledzianoj vadzie, čym uraziła žury i atrymała hrošy. Heta adny ź pieršych hrošaj, jakija jana pryciahnuła ŭ startap, — 10 tysiač jeŭra.
Na svaim piersanalnym sajcie jana padkreślivaje, što z hetaha pačalisia vytoki historyi.
Ale jaje vystupleńnie, zachavanaje ŭ sietcy, — kłasičny prykład uviadzieńnia ŭ zman.
Pasłuchajcie sami, pačynajučy z 2:52.
«[…] We have two more people from Belarus with over 30 years of experience in software development with background in chemical and electrical engineering», — prezientuje kamandu svajho startapa Zareckaja.
Jana maje na ŭvazie jašče dvuch akcyjanieraŭ Laava Tech — svajho baćku, chimika Aleha Zareckaha, i jaho siabra, chimika Siarhieja Radyjonava. Hramadzian Biełarusi.
Śpis bienieficyjaraŭ Laava Tech: jak minimum troje — blizkija svajaki
Ale ci sapraŭdy jany majuć «30-hadovy dośvied u raspracoŭcy prahramnaha zabieśpiačeńnia»? Dziakujučy «Kibierpartyzanam» my viedajem, dzie pracavali hetyja ludzi. Jany razam pracavali ŭ kampanijach, jakija zajmalisia nie raspracoŭkaj prahramnaha zabieśpiačeńnia, a pradavali filtry dla ačystki pavietra.
A taksama ŭ inšych arhanizacyjach, uklučajučy padraździaleńni NAN RB, jakija nijakim čynam nie pierasiakajucca z prahramavańniem. Radyjonaŭ, akramia taho, pracavaŭ u minskim Domie moładzi.
Zareckaja taksama dalikatna abyšła momant taho, što jašče adzin člen kamandy — jaje muž (chacia ŭ hetym i niama ničoha kiepskaha), nazvaŭšy jaho prosta «śpiecyjalistam pa markietynhu z 15-hadovym dośviedam». Muž fin — taksama aktyvist roznaha kštałtu startap-prahram, surazmoŭcy «Našaj Nivy» nazyvajuć jaho hienierataram idej dla startapa Zareckaj.
Prezientavaŭšy žury kamandu, dzie jość «dva čałavieki z 30-hadovym dośviedam u raspracoŭcy prahramnaha zabieśpiačeńnia i bekhraŭndam u halinie chimičnaha i elektryčnaha inžynirynhu», Zareckaja i atrymała tytuł pieramožcy pitčynhu (prezientacyi) i 10 tysiač jeŭra na raźvićcio.
Na hetym momancie čytaču treba zrazumieć, što ź siabie ŭjaŭlaje sam rynak startapaŭ.
«Heta biznes-ryzyki»
«Ludzi vydumlajuć svoj pradukt, biaruć na jaho hrošy, pierakonvajučy, što jany niekali adabjucca. A potym byvaje, što pradukt vychodzić na rynak, a byvaje, što nie ŭźlataje — nie spracoŭvaje ideja. Ci možna tut abvinavacić kamandu raspracoŭščykaŭ u machlarstvie? Jany prasili, jany vieryli, jany zrabili, ale nie pajšło — tut vielmi składana ich abvinavacić. Heta biznes-ryzyki.
Bolšaść startapaŭ tak i pracuje, za ŭłasnyja hrošy raźvivajecca mizier. I 99% startapaŭ praharajuć. Usie viedajuć realnaść i praviły hulni.
Pry hetym u zachodnich krainach, dzie vielmi tannyja hrošy i ich šmat, ličycca, što treba padtrymlivać kreatyŭnuju moładź — chaj jany tam sabie trenirujucca rabić i dumać. Zasiavajuć pole hrantavymi hrašyma adnosna nievialikimi, i moža być, niešta ŭzydzie i chtości z našych prydumaje novy Uber ci Instagram, prykładna tak dumajuć u jeŭrapiejskich fondach i aksieleratarach.
Dla moładzi ładziać mahčymaści samaprezientacyj i vydajuć pieramožcam nievialikija hranty, u pamierach pary dziasiatkaŭ tysiač jeŭra», — tłumačyć čałaviek, jaki sam zajmajecca vienčurnymi inviestycyjami ŭ startapy.
Paśla atrymańnia pieršaha finansavańnia Zareckaja, nie majučy jašče nijakich realnych dasiahnieńniaŭ, kirujučy kampanijaj, jakaja pa vušy ŭ daŭhach pry vielmi ścipłych abarotach, zaniałasia pabudovaj imidžu paśpiachovaj biznes-vuman.
U biełaruskich ŚMI jana ŭpieršyniu prahučała ŭ 2020-m, dziakujučy tamu, što trapiła ŭ rejtynh Forbes «30 under 30».
Ale realnaść u tym, što hety rejtynh — rekłamny, jon nie adlustroŭvaje pamieraŭ kapitału ci paśpiachovaści kampanij, a składajecca pavodle rekamiendacyj tych, chto sam u im niekali byŭ zhadany. Pradstaŭniki realnaha biznesu acharaktaryzavali nam jaho jak «śmiećcievy».
Try hałoŭnyja dasiahieńni Zareckaj pavodle jaje sajta: rejtynh «Forbsa», čat u sacsietkach, udzieł u psieŭdakanfierencyi. Aproč taho, Zareckaja pradaje na svaim sajcie ŭłasnyja kansultacyi, prajs pačynajecca sa $100, što davoli miełka dla nibyta dalaravaha miljaniera.
Ale heta nie zaminała Zareckaj nie tolki nie abviarhać u intervju śćvierdžańnia pra miljanierku, ale i raskazvać, što jana adčuła, kali «zarabiła pieršy miljon».
Sajt niedasiažny
U pryncypie, paśpiachovaść praduktu lohka acanić kožnamu — pradukt ličycca paśpiachovym, kali a) im karystajucca/iaho kuplajuć, b) jon prynosić prybytak. «Naša Niva» vyrašyła pacikavicca, na čym Zareckaja zarablaje miljony. Ale zrabić heta akazałasia niaprosta ad pačatku — sajt startapa Zareckaj prosta nie pracuje.
Nie pracuje jak minimum tydzień — my pačali nazirać za im tydzień tamu. Kolki ŭ realnaści jon niedasiažny, nieviadoma.
U kešavanaj viersii sajta jość infarmacyja tolki pra bienieficyjaraŭ i ahulnaje apisańnie technałohii, ale biez mahčymaści zamović hatovuju pradukcyju. Navat kali b sajt pracavaŭ, u jaho nie było kamiercyjnaha funkcyjanału.
Heta nie tolki dziŭna, ale i, u teoryi biznesu, nanosić pramuju škodu spravie ŭ vyhladzie niedaatrymanych prybytkaŭ praź niedaatrymanyja zamovy.
Jak ža tady pahladzieć na navatarskija śviatłodyjodnyja lampy, jakija nibyta źjaŭlajucca krynicaj kapitału i, pa słovach Zareckaj, užo niekalki hod jak isnujuć? Jak ich kupić?
«Naša Niva» nie zdoleła adkazać na hetyja pytańni i nie atrymała adkazaŭ na zapyty, nakiravanyja praz mesendžary supracoŭnikam Laava Tech.
My nie znajšli nijakich śviedčańniaŭ, što niejkija lampy, raspracavanyja i vyrablenyja Laava Tech, u pryncypie na hety momant isnujuć. My bačyli ich fota tolki ŭ vyhladzie rendaraŭ.
Inšy supracoŭnik Laava Tech na ŭmovach ananimnaści vykazaŭ «Našaj Nivie» mierkavańnie, što ŭ kampanii niama lampaŭ ułasnaj vytvorčaści, jakija adpaviadajuć zajaŭlenym charaktarystykam. U tym, što nazyvajecca «łabaratoryjaj», jon bačyŭ kuplenyja ŭ inšych vytvorcaŭ lampy. Ź imi i pravodziacca vopyty, nazaviom heta tak. Niejkuju lampu sprabavali zmajstravać baćka Zareckaj i inšy suzasnavalnik Siarhiej Radyjonaŭ. Ale jany inžyniery-chimiki, a nie bijołahi. Na dumku supracoŭnika, u ich ničoha nie vyjšła, kali razhladać heta ŭ płanie zajaŭlenaj efiektyŭnaści.
«Heta dla ich jak takoje viečnaje chobi — zborka idealnaj lampy, pošuk fiłasofskaha kamienia», — ličyć supracoŭnik startapa.
Heta było mierkavańnie supracoŭnika. A što nam kaža spravazdačnaść kampanii pa jeŭrapiejskim hrancie? Jak kampanija apisvaje vyniki raboty paśla atrymańnia finansavańnia bolš jak na 2 miljony jeŭra?
«Ciaham pieršych 12 miesiacaŭ […] my pracavali nad tym, kab naš błok kiravańnia byŭ sumiaščalny ź inšymi sistemami na rynku. My pravodzim bieśpieraryŭnyja vyprabavańni dla navučańnia našaha AI i zabiaśpiečvajem jaho maksimalna mahčymym abjomam danych razam z danymi z našych piłotnych prajektaŭ», — takuju spravazdaču daje Laava Tech.
Jakoje mierkavańnie na hety kont vykazvajuć supracoŭniki? A takoje, što im nieviadomyja fakty, kab niejkaje hatovaje analityčnaje ci techničnaje rašeńnie kampanii Laava Tech było pastaŭlenaje spažyŭcam ciapier ci raniej.
«Niama dastupnych vynikaŭ», — apisańnie biahučych vynikaŭ prajekta na sajcie arhanizacyi, jakaja vydała kampanii Zareckaj vialiki jeŭrapiejski hrant
Roŭna hetak ža ničoha nie viadoma pra niejkija navukovyja daśledavańni ŭ abhruntavańnie taho, što śćviardžaje Zareckaja.
Ličba ŭ 75% skaračeńnia spažyvańnia enierhii pry adnačasovym 20% pavieličeńni ŭradžajnaści — reč, jakaja isnuje tolki na słovach pradprymalnicy, nikim nikoli nie dakazanaja.
My źviarnulisia da Zareckaj z pytańniem ab navukovych mietadach vymiareńnia taho, što jana dekłaruje, a taksama krynicach taho, dzie publikujecca mietodyka i vyniki navukovych daśledavańniaŭ. Adkazu my nie atrymali.
Supracoŭnik Laava Tech u razmovie z «Našaj Nivaj» vykazaŭ mierkavańnie, što hłybokija navukovyja daśledavańni kampanijaj pravodzicca nie mohuć, bo kampanija nie maje dastatkovaha naboru instrumientaŭ.
«Dakazać mahčymaść pavieličeńnia ŭradžajnaści na 20% kampanija nie moža technična», — pryznaŭ supracoŭnik.
Nam taksama nieviadoma, ci jość u kamandzie Zareckaj bijołahi — jana admoviłasia adkazvać na pytańni ab kampietencyjach i imionach supracoŭnikaŭ.
«Moža, i tysiača nabiarecca»
Za sutki da zajavy Zareckaj pra adstaŭku «Naša Niva» paprasiła jaje adkazać na pytańni datyčna jaje biznesu, a mienavita:
— Jak vy prydumali i raźvivali startap?
— Jak vy stvarali svaje lampy, u čym ich unikalnaść, u čym jany lepšyja za pradukcyju kankurentaŭ? Dzie ich možna kupić, chto imi karystajecca? Kolki vy ŭžo pradali i kamu?
— Raskažycie pra navukovyja daśledavańni efiektyŭnaści vašaj technałohii — jak vy ich rabili, dzie pačytać publikacyi?
— Jak vy raspracoŭvali svoj AI? Chto jaho raspracoŭvaŭ i jak jon pracuje?
Taksama my paprasili Zareckuju raskazać, na čym kankretna jana zarabiła svaje nibyta najaŭnyja miljony — heta byŭ kešaŭt z Laava Tech abo prybytki ad prodažu praduktu? Taksama my paprasili jaje prakamientavać fakty z rasśledavańnia JustDiligence.
Zareckaja spačatku admoviłasia, spasłaŭšysia na zaniataść. Jana znachodziłasia «na samicie ŭ Lisabonie, dzie davoli ščylny raskład, jaki płanavaŭsia tydni tamu».
Jašče praz sutki jana paprasiła pryvieści «śpis bolš kankretnych pytańniaŭ» pra Laava Tech.
Nieŭzabavie paśla hetaha źjaviłasia zajava Zareckaj ab «pahrozach joj i jaje biznes-partnioram», sychodziačy z čaho «jana vyrašyła pakinuć pasadu».
Paśla ŭdakładniajučaha pytańnia žurnalista «Našaj Nivy», ci možna ličyć jaje maŭčańnie śviedčańniem taho, što kamientaryjaŭ nie budzie, Zareckaja adkazała pahrozami.
«Pa-pieršaje, ja nie daju Vam i Vašamu vydańniu prava publikavać choć niešta, źviazanaje sa mnoj ci zakranajučaje maje intaresy (ci intaresy majoj kampanii) biez majho viedama i ŭzhadnieńnia z maimi jurystami.
Pa-druhoje, ja papiaredžvaju vas, što ŭ Jeŭrasajuzie jość zakanadaŭstva, jakoje zabaraniaje publikavać zaviedama chłuślivyja śviedčańni i spasyłki na ich.
Pa-treciaje, ja pakidaju za saboj prava prainfarmavać Vašaje kiraŭnictva i tych, chto finansuje vašaje vydańnie, ab chamskaj maniery, u jakoj Vy kamunikujecie ź ludźmi. Paraiła b vam u takim tonie razmaŭlać sa svaimi znajomymi, ale nichto nie zasłuhoŭvaje takoha abychodžańnia», — napisała jana žurnalistu «Našaj Nivy».
Pad «chamskimi manierami», imavierna, mielisia na ŭvazie našy nastojlivyja pytańni ab praktyčnych vynikach jaje biznesu.
Niahledziačy na «ščylny raskład», jaki pieraškodziŭ Zareckaj adkazać na pytańni «Našaj Nivy», 2 listapada jana znajšła čas, kab raskazać mnohim ŚMI pra «škvał pahroz», jakija joj pastupali.
«Havorka pra sotni pahrozaŭ, moža, ahułam i tysiača nabiarecca. Heta była niaspynnaja ataka pa ŭsich napramkach. Dziasiatki ananimnych paviedamleńniaŭ va ŭsich mahčymych sacsietkach i mesendžarach, zvanki ź nieznajomych numaroŭ, mejły na ŭsich rodnych, blizkich, znajomych, supracoŭnikaŭ majoj firmy, partnioraŭ i inviestaraŭ, — zajaviła Zareckaja ŭ piśmovych adkazach na zapyty Radyjo «Svaboda».
— I ŭsio heta ŭrešcie prychodziła da mianie: supracoŭniki pačali bajacca za svaju biaśpieku, partniory nie razumieli, čym heta skončycca i kali, inviestary — prosta byli ŭ šoku», — śćviardžaje Taćciana Zareckaja.
Pa źbiehu abstavin, estonskaja kampanija Laava Tech rašeńniem akcyjanieraŭ pieraniesła pačatak finansavaha hoda kampanii na 2 miesiacy: jany musili zdać svaju finansavuju spravazdačnaść 1 listapada — jakraz na piku žurnalisckaj cikavaści da kampanii i asoby Zareckaj.
Ale za čatyry dni da taho, 27 kastryčnika, pa nieviadomych pryčynach akcyjaniery ŭziali dvuchmiesiačny tajmaŭt, aformiŭšy heta źmienami ŭ statut kampanii (pahladzieć heta možna pa spasyłcy, pierajšoŭšy ŭ raździeł «articles of association»).
Finansavy hod — heta pieryjad, za jaki padajecca spravazdačnaść. Abo jany nie paśpiavajuć sa spravazdačaj, što, jak praviła, nie byvaje pryčynaj mianiać Statut kampanii, abo chočuć adciahnuć jaje publikacyju, abo chočuć niešta paśpieć za nastupnyja dva miesiacy.
Jak ža Zareckaja trapiła ŭ Kabiniet pradstaŭnikoŭ?
Adstaŭka Zareckaj prymušaje zadumacca pra pytańnie vieryfikacyi ludziej, jakija pretendujuć na lidarskija pasady ŭ Ofisie Cichanoŭskaj u tych składanych umovach, u jakich Ofis isnuje.
«Naša Niva» zapytałasia ŭ pradstaŭnika Ofisa kamientaryj pra toje, jak ažyćciaŭlałasia acenka kampietentnaści Zareckaj i jaje biznes-reputacyi, ale pakul adkaz nie atrymała.
Jak stała viadoma «Našaj Nivie», ad dvuch surazmoŭcaŭ, jakija paprasili nie nazyvać siabie, Kabiniet metava šukaŭ na pasadu «ministra finansaŭ» žančynu. Tak u Kabiniecie adreahavali na krytyku, jakaja prahučała paśla ahučvańnia jaho pieršaha składu z vyklučna mužčynskim partretam: Łatuška, Sachaščyk, Azaraŭ, Kavaleŭski.
Ale publičnych žančyn-ekanamistak, jakija b i byli kampietentnymi, i hatovyja byli adkryta vystupić suprać dyktatury, u Biełarusi nie tak šmat.
Paśpiachovyja biznes-vumien u palityku nie śpiašajucca, a znakamityja asoby kštałtu Taćciany Marynič ci Kaciaryny Barnukovaj zaniatyja na svaich prajektach.
Sama Zareckaja publična zajaŭlała, što «jaje raiŭ BEROC» — heta aŭtarytetnaja daśledčaja arhanizacyja ekanamičnaha profilu, u jakoj pracujuć takija zorki, jak Pavieł Daniejka, Źmicier Kruk, Leŭ Lvoŭski, Kaciaryna Barnukova.
Ci sapraŭdy BEROC jaje raiŭ?
«BEROC jak arhanizacyja nikoha nie raiŭ, — skazała «Našaj Nivie» Kaciaryna Barnukova, akademičnaja dyrektarka arhanizacyi. — A ja asabista nazvała jaje ŭ šerahu inšych kandydatur, usie ź jakich, aproč jaje, admovilisia. Ja škaduju, što nazvała jaje imia, daskanała nie vyvučyŭšy fihuru».
«Fejł Ofisa, fejł ŚMI»
Inšy biełaruski ekanamist, jaki paprasiŭ «Našu Nivu», kab jaho imia nie nazyvałasia, ličyć: «Zareckaja ničoha nie razumieje ŭ ekanomicy, što lubomu darosłamu čałavieku całkam zrazumieła praz paŭhadziny pryvatnaj kamunikacyi. Heta fejł Ofisa, što jana tudy trapiła, i fejł ŚMI, jakija niekrytyčna daviarali naratyvu Zareckaj pra siabie», — skazaŭ nam hety pavažany ekanamist, jaki sutykaŭsia z Zareckaj.
«Kali ja hladzieŭ jaje intervju Miełkazioravu, to ŭ mianie — sucelnyja čyrvonyja ściažki. Jaje vobraz nie suadnosicca ŭ mianie z vobrazami tych dziaŭčat, jakija realna paśpiachovyja i niešta robiać i pradajuć», — skazaŭ «Našaj Nivie» top-mieniedžar vialikaj IT-kampanii i ŭdzielnik ruchu za svabodnyja vybary ŭ 2020-m.
Taćciana Zareckaja stała hościem samaj papularnaj razmoŭnaj prahramy biełaruskaha Jutuba «Žyćcio-malina»
Pra stvareńnie iluzii paśpiachovaści ŭ IT-kołach taksama skłałasia mierkavańnie.
«Heta zvyčajnaja historyja, kali ty prosiš hrošaj vialikimi sumami — pavodź siabie tak, kab ciabie nie zapadozryli ŭ bieražlivaści, stvaraj uražańnie płaciežazdolnaści.
Pytańnie kredytaŭ i inviestycyj — heta pytańnie davieru. Važna ŭmieć puskać pył u vočy, pierakonvać, što ty Midas, da čaho dakranaješsia — toje ŭ zołata. A kali nie vyjdzie — addasi sa svaich.
U hetym płanie jana ŭsio robić słušna. Ja navat nie ŭsprymaju jaje pryznačeńnie ŭ kabiniet jak niešta kiepskaje, bo kali jaje rola — šukać hrošy, to jana na svaim miescy.
Praŭda, pytańnie, chto kaho ŭ vyniku vykarystaje. Jana svoj zapis u reziumie ci Biełaruś jaje jak pieramoŭščycu», — skazaŭ inšy biznesoviec IT-śfiery.
Za tydzień źbirańnia charaktarystyk na Taćcianu Zareckuju my nie pačuli pra jaje pazityŭnych vodhukaŭ u asiarodkach IT-biznesu i ekanamistaŭ.
«Ja tak razumieju, startapu ŭžo niekalki hadoŭ, i ŭsie hetyja hady jany abiacajuć skaracić enierhazatratnaść prahramnym i aparatnym šlacham u 10 razoŭ? Uspaminajecca rekłama, kali mužčynam prapanoŭvali ŭ 10 razoŭ pavialičyć člen, a tym, chto zapłaciŭ, dasyłali łupu.
Ja dumaju, heta nie historyja pra «śpiecyjalna pastavić niedasiahalnuju metu, kab skoknuć maksimalna vysoka», ja dumaju, heta historyja pra sprobu padmanuć fiziku, — miarkuje biznesoviec. — Heta ž treba tady pryznać, što ŭsie navokał niedalokija: u LG, u Panasonic nie atrymlivajecca, a my možam. Vyhladaje jak pyłasos hrošaj z davierlivych inviestaraŭ, u našym vypadku — fondu. Dla mianie heta vyhladaje tak.
A para hrantavych miljonaŭ nasamreč nie takoje ŭžo i dasiahnieńnie. Byli i kiejsy bolš hučnyja — uspomnicie Theranos i Elizabiet Chołms».
Ale naš surazmoŭca pryznaje, što nielha havaryć pra niadobrasumlennaść, pakul my nie pabačym, nie vyvučym vynikaŭ pracy Laava Tech.
«Uvohule ŭ startapach niaprosta vyznačyć — zaduma niepaśpiachovaja, tamu što ideja nie spraŭdziłasia, ci zaduma ŭ pryncypie nie była raźličanaja na pośpiech. Ale, jak tolki ja pabačyŭ Zareckuju kala Cichanoŭskaj, to ŭ mianie źjaviłasia dumka, što Zareckaja vykarystaje svaju pasadu dla dalejšaha pošuku hrošaj na svoj startap», — skazaŭ «Našaj Nivie» pavažany ŭ talinskich IT-kołach inviestar.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
