Niaŭdačlivyja rybaki? Naŭrad ci — ničoha rybackaha na bierazie vadaschovišča Krynica nie vidać. Moža, pajšli kupacca i patanuli? Ale ŭ śniežni i apranutymi…

Niepadalok znachodzicca kinutaja mašyna z paškodžańniami, jak byccam paśla avaryi. Ustanaŭlivajucca asoby patanułych.

Mužčyny byli blizkimi siabrami: z 1990-ch pracavali razam, pasialilisia pobač u Kałodziščach pad Minskam.

Sens ich dziejnaści byŭ u napisańni i ŭkaranieńni infarmatyzavanych sistem u śfiery achovy zdaroŭja: elektronnyja kartki, sistemy abmienu miedycynskaj infarmacyjaj miž roznymi balnicami i hetak dalej. Heta davoli vuzkaja IT-śfiera, dzie pry hetym chapaje hrošaj.

Śledčy kamitet zavodzić kryminalnuju spravu pa fakcie niezvyčajnaj hibieli. Parny suicyd ułaścivy zakachanym padletkam, a dvoje darosłych mužčyn adnačasova zabivajuć siabie redka.

Pry hetym siemji zhubili ź imi suviaź i pačali ich šukać jašče 10 śniežnia, 15 śniežnia ich razam, žyvych, bačyli ŭ vioscy Zarečča pad Minskam, a ŭžo na nastupny dzień znajšli trupy.

Vosień 2016-ha. Biełaruś padpisvaje z Suśvietnym bankam pahadnieńnie ab «Madernizacyi sistemy achovy zdaroŭja Respubliki Biełaruś» na 125 miljonaŭ dołaraŭ. Šalonyja hrošy!

Na 46 miljonaŭ ź ich treba abnavić techniku ŭ miedycynskich adukacyjnych ustanovach i navučyć tysiačy miedykaŭ pracavać z sučasnymi technałohijami, jašče na 11 miljonaŭ — pabudavać novy korpus adździaleńnia reanimacyi dla novanarodžanych u RNPC «Maci i dzicia» (pry niadaŭnim addkryćci hetaha korpusa pra Bank na dziaržaŭnym telebačańni nie skazali ni słova).

A za inšyja 65 miljonaŭ treba ŭkaranić u respublicy elektronnuju sistemu achovy zdaroŭja.

Rašeńniem Łukašenki srodkami zajmu staŭ rasparadžacca RNPC MT — Respublikanski navukova-praktyčny centr miedycynskich technałohij, infarmatyzacyi, kiravańnia i ekanomiki achovy zdaroŭja.

RNPC MT — heta taki zaniadbany budynak na vulicy Pietrusia Broŭki ŭ Minsku, za trecim korpusam Univiersiteta infarmatyki i radyjoelektroniki. Schavany ŭ dvarach, ablezły. Atmaśfiera ŭnutry — jak u savieckaj paliklinicy: draŭlanyja rasšatanyja dźviery, abyjakavy vachcior, kresły z padranaj karyčnievaj dermancinavaj abšyŭkaj u kalidory, u kiraŭnictvie — babuli na hanarovaj piensii.

Chto čym tam zajmajecca — ciažka zrazumieć, pra kampietencyi supracoŭnikaŭ možna spračacca. A tut volaj losu treba raźmierkavać hrošy, jakich u biełaruskaj miedycynie nikoli nie było — $125 miljonaŭ. Dy jašče jak raźmierkavać? Bolšuju častku na toje, u čym supracoŭniki RNPC MT ničoha nie razumiejuć — na e-Health.

Čutki pra toje, što ŭ Biełarusi budzie «asvojvacca» biudžet u 65 miljonaŭ dołaraŭ chutka raźlatajucca pa ŭsim śviecie. Rasijanie, turki, biełarusy, charvaty, aŭstryjcy — chto tolki nie cikavicca tym, kab stvaryć elektronnuju sistemu za hrošy Suśvietnaha banka.

Tut raźlik jasny: aproč taho, što heta ŭ pryncypie dobraja apłata, heta jašče i hihancki tramplin — majučy raspracavanuju za čužyja hrošy sistemu, ty možaš dalej kročyć pa inšych krainach, i azałacicca. Takaja sałodkaja bułačka.

Takim čynam, spabornictva razharnułasia za tendar na šeść dziasiatkaŭ kredytnych miljonaŭ dołaraŭ.

Ahulnaviadoma: kab pravieści tendar — treba napisać da jaho techzadańnie. Heta samy dyskusijny momant u biełaruskaj sistemie tendaraŭ, biaskoncaje pole karupcyjnaha ŭzbahačeńnia. Viadomyja tysiačy prykładaŭ z samych roznych śfier, kali techzadańnie pisałasia pad kankretnaha pastaŭščyka.

Faktyčna, u našych umovach toj, chto ŭpłyvaje na farmavańnie techzadańnia, toj i vyjhraje tendar.

Ale sa zdaroŭjem była asablivaja situacyja: takija prajekty, ź vializnymi hrašyma mižnarodnych instytucyj, vielmi lubiać čynoŭniki va ŭsim adstałym śviecie — u SND, Azii i Afrycy.

Hrošy mižnarodnych struktur dazvalajuć im na niejki čas zabyć pra svaje zvykłyja 400 dołaraŭ zarobku i atrymlivać niekalki tysiač prosta na supravadžeńni prajekta.

Na takija pasady-siniekury zaŭsiody imknucca ŭsieścisia sami, pasadzić tudy svaich svajakoŭ i kachanak.

U vyniku kamanda prajekta, adkaznaja za e-Health, u roznyja pieryjady składała saboj kalejdaskop ludziej, jakija mała čym zajmalisia ŭ realnaści, ale pisali spravazdačy i atrymlivali tysiaču-druhuju dołaraŭ zarobkaŭ za fiktyŭnuju rabotu pa napisańni kancepcyi i techzadańnia dla biełaruskaha e-Health.

Kancepcyja — heta dakumient na 20 staronak, techzadańnie — na sotni.

Zabiahajučy napierad, skažam, što ŭ vyniku tolki na padrychtoŭku papier u RNPC MT prajeli dva miljony dołaraŭ, ale heta, jak toj kazaŭ, drobiaź.

Suchaja maral u tym, što siarod kalejdaskopa vypadkovych darmajedaŭ u vyniku pavinien znajścisia niechta, chto raźbirajecca ŭ składanych ajcišnych spravach i zmoža napisać patrebnaje. Dla hetaha ŭ RNPC MT vyłučyli adździeł «elektronnaj achovy zdaroŭja».

I voś za toje, kab pryznačyć tudy svaich ludziej, ale vyhnać čužych, i razharnułasia vializnaja baraćba, usie detali jakoj nam nieviadomy. Ale my viedajem niekatoryja fakty.

Tak, pieršym kiraŭnikom hetaha adździeła staŭ ajcišnik Andrej D. D. sam biełarus, ale da źjaŭleńnia ŭ RNPC MT jon pracavaŭ u Rasii, u kampanii «RT Łabs», jakaja zajmajecca ŭ tym liku i raspracoŭkaj svaich ułasnych MISaŭ (miedycynskich infarmacyjnych sistem).

U razmovie z karespandentam «Našaj Nivy» jašče ŭ 2019-m hodzie D. paćvierdziŭ, što prapanovu pajechać u Biełaruś jon atrymaŭ ad svajho rasijskaha pracadaŭcy. Imavierna — z metaj paŭpłyvać na napisańnie techzadańnia.

Ale ahientam upłyvu Andrej D. akazaŭsia kiepskim i ničym nie dapamoh.

«U jaho byli svaje matyvy pahadzicca na prapanovu, kab viarnucca na radzimu. Ale jon mała čym dapamoh ruskim, i ŭ vyniku, atrymaŭšy lepšuju pracoŭnuju prapanovu, zvolniŭsia. Pry im rabota amal nie ruchałasia, da praviadzieńnia tendara było daloka, zrabili zbolšaha tolki kancepcyju.

Jak jon trapiŭ na pasadu, D. nie viedaŭ i sam. U pryvatnych razmovach raskazvaŭ, što jaho prosta adpravili ŭ Biełaruś: «Budzieš kiraŭnikom prajekta». A paśla sumoŭja ŭ RNPC MT jon im i staŭ, usio», — uspaminaje rabotnik RNPC MT tych časoŭ.

Samaje pryncypovaje pytańnie pry napisańni techzadańnia, jakoje stajała i pry D., i abmierkavańnie jakoha šyroka razharnułasia ŭ dalejšym, tyčyłasia architektury vynikovaha prajekta: ci budzie novaja sistema zamiaščać usio, što było na rynku da taho, ci budzie intehravacca ź inšymi sistemami?

U niekatorych balnicach i paliklinikach Biełarusi ŭžo byli elektronnyja rašeńni i kartki — jany pastaŭlajucca pryvatnymi raspracoŭščykami.

Paśla sychodu biezynicyjatyŭnaha D., jaki, jak my razumiejem, vystupaŭ za pieršy varyjant, zmahańnie za vyhlad sistemy razharnułasia šyrej, a ŭ adździeł architektaraŭ techzadańnia vysadziŭsia desant z supracoŭnikaŭ Kamiteta dziaržaŭnaj biaśpieki, adzin ź jakich — Juryj Č., zaniaŭ miesca D.

Ale Juryj Č. byŭ nie adzin. My viedajem imiony prynamsi dvuch ź śpiesłužbistaŭ. Abodva — supracoŭniki v/č 10091, abo naŭprost — centralnaha aparatu KDB.

Hetyja ludzi źmianili raniejšuju architekturu prahramy ŭ bok stvareńnia adnaho vializnaha praduktu, daviali spravu da tendara, ale syšli niezadoŭha da jaho praviadzieńnia.

Čamu? Jość padstavy mierkavać, što desant kadebistaŭ vysadžvaŭsia ŭ RNPC MT z metaj niedapuščeńnia na konkurs rasijskich i zamiežnych kampanij, a taksama napisańnia techzadańnia pad kankretnuju biełaruskuju firmu Ch.

Ryzyka sapraŭdy była. U tandemach ź niekatorymi biełaruskimi firmami na tendar źbiralisia padavacca takija arhanizacyi, jak, naprykład, Infarmacyjna-analityčny centr Sankt-Pieciarburha, «Rastelekam» dy inšyja arhanizacyi, źviazanyja z rasijskimi śpiecsłužbami.

U pieršasnaj farmuloŭcy kancepcyi tendara praduhledžvałasia, što ŭmovami buduć 1) abarot kampanii i 2) vopyt realizacyi padobnych prajektaŭ u jak minimum dźviuch krainach. Dźvium takim umovam nivodnaja biełaruskaja kampanija nie adpaviadała, tamu drobnyja biełaruskija hulcy sprabavali prylapicca da bujnych zamiežnikaŭ, kab u budučyni atrymać častku raboty.

Jak my razumiejem, desantant kadebistaŭ pierapisaŭ prajekt tak, što vialikija biełaruskija IT-kampanii zmahli pretendavać na hrošy tendara. Choć ni adna ź ich nie mała dośviedu razhortvańnia takich sistem.

Kadebisty taksama źmianili kanfihuracyju zadańnia na takuju, jakaja vyhladała b zaviedama nierealizujemaj. Raźlik byŭ taki, što zamiežniki adsiejucca, biełaruskaja kampanija vyjhraje tendar, Suśvietny bank vynik tendara zaćvierdzić, a dalej umovy vykanańnia tendarnaha zadańnia źmieniać, kab kampanija mahła vykanać ich.

Kali stała jasna, što bujnyja biełaruskija pryvatniki nie buduć udzielničać u tendary, hrupa siłavikoŭ sa ścien RNPC MT vyparyłasia. I my nie viedajem, pracavali jany ŭ intaresach KDB, ci, chutčej, u intaresach niejkaj biełaruskaj kampanii, i prosta zhubili matyvacyju paśla sychodu biełarusaŭ z tendara.

«Tendar pisaŭsia dla adnych, a jany nie prynieśli prapanovu, u vyniku pa napisanych dla ich papierach udzielničali ŭsie astatnija, što vyznačyła dalejšyja pravały ŭ prajekcie», — uspaminaje rabotnica RNPC MT.

I voś tut treba viarnucca da Łapickaha. Vialikim praciŭnikam stvareńnia novaj, asobnaj prahramy (pa scenaryi №2, jaki naviazvali kadebisty) byŭ čałaviek pa imieni Uładzimir Łapicki, stvaralnik takoha viadomaha miedykam praduktu, jak AIS «Klinika».

Poŭnaja nazva — «Aŭtamatyzavanaja infarmacyjnaja sistema ŭstanoŭ achovy zdaroŭja stacyjanarnaha typu». Hetaj sistemaj karystajucca ŭ RNPC kardyjałohii, RNPC traŭmatałohii i artapiedyi, RNPC hiematałohii, amal va ŭsich balnicach Minska.

U Łapickaha taksama była rola ŭ hetym vialikim zabiehu pa farmavańni techzadańnia.

Jon taksama imknuŭsia ŭtvaryć svajho rodu tandem z adnoj rasijskaj kampanijaj — «Nietryka», kab paŭdzielničać u tendary. Ličycca, što sa spryjańnia Łapickaha ŭ RNPC MT na pasadu namieśnika kiraŭnika prajekta byŭ uładkavany namieśnik Łapickaha ŭ NAN Viktar Aluškievič.

Sam Łapicki staŭ pazaštatnym supracoŭnikam RNPC MT i, u svaju čarhu, taksama napisaŭ vialikuju častku techzadańnia.

U vyniku Łapickaha padłavili na tym, što jon viadzie dvajnuju hulniu i maje kanflikt intaresaŭ — śviedki prypisvajuć takuju naziralnaść «partyi kadebistaŭ». Rabiaty, vy afilavanyja, skazali jamu. Vy, Łapicki, udzielničali ŭ farmavańni techzadańnia. A pa fakcie vy źviazanyja z «BiełInfaRašeńniami». Jurydyčna — nie, ale pa fakcie źviazanyja. A «BiełInfaRašeńni», u svaju čarhu, padavalisia na tendar u źviazcy z «Nietrykaj».

Łapicki ŭparta admaŭlaŭsia sychodzić z prajekta, tamu što ličyŭ usiu historyju ź infarmatyzacyjaj achovy zdaroŭja ŭ Biełarusi historyjaj usiaho svajho žyćcia. Abvinavačvańni ŭ kanflikcie intaresaŭ jon admaŭlaŭ, zajaŭlajučy, što jak by tam ni było, techzadańnie pavinien pisać prafiesijanał, a naviazvańnie adnoj sistemy — katastrofa.

My majem frahmienty jaho listoŭ u Minzdaroŭja, napisanych niezadoŭha da zahadkavaj śmierci, z krytykaj taho, što adbyvajecca pry napisańni tendara. Pieršym punktam jon źviartaŭ uvahu na kavardak z častaj źmienaj kiraŭnikoŭ prajekta.

A taksama źviartaje ŭvahu na niekampietentnaść tych, chto naviazvaje centralizavanuju madel.

I kanstatuje faktyčnuju zabaronu na raźvićcio, uviedzienuju z pačatkam tendara. Namiakaje, što kali b nie tendar, to jon sam by daŭno ŭžo ŭsio zrabiŭ na paru ź Laŭšynskim.

I krytykuje ideju stvareńnia, jak jon piša, «monaMIS», sa svajoj arhumientacyjaj.

Imavierna, u finale jana viała b da turemnaha terminu, pakolki značnaja častka ŭkaranionych raspracovak pravodziłasia za dziaržaŭnyja srodki.

«Tady my źviazvali śmierć Łapickaha i Laŭšynskaha z pravierkami. Hałoŭnaja pretenzija była ŭ tym, što jany pracavali adnačasova i ŭ AIPI i ŭ «BiełInfaRašeńniach». Sami Łapicki ź Laŭšynskim siadzieli ŭ adnym kabiniecie. Nakolki ja razumieju, heta było zroblena dla taho, kab hrošy, jakaja dziaržava sama raniej vydatkoŭvała na elektronnyja sistemy achovy zdaroŭja, možna było pravodzić praz NAN. Pryvatnikam davać nie chacieli, a tut jak by dziaržava daje sama sabie, a potym AIPI najmaje subpadradčyka — «Bielinfarašeńni», i majecca mahčymaść vymać ich ź biudžetnaha zamknionaha koła. Nakolki ja razumieju, inačaj pracavać było i niemahčyma», — kaža były rabotnik AIPI.

Takim čynam, kampaniju «Nietryka», ź jakoj supracoŭničaŭ Łapicki, nie dapuścili da ŭdziełu ŭ tendary. Łapicki z kaleham zahadkava zahinuŭ. Što kankretna ź im zdaryłasia, dahetul nieviadoma. Śledčy kamitet ni ŭ 2020-m, ni ŭ 2021-m hodzie nie adkazaŭ na zapyty «Našaj Nivy» adnosna vynikaŭ rasśledavańnia.

Svajaki zahinułych paśla zvarotu žurnalistaŭ z prośbaj pahavaryć pra apošnija tydni žyćcia mužčyn spačatku ŭziali čas na padumać, a potym naadrez admovilisia i patrabavali bolš nikoli z hetym pytańniem da ich nie źviartacca.

Isnuje niekalki viersij nakont taho, što mahło pryvieści da śmierci mužčyn, usie jany ščylna pieraplecienyja z tendaram Suśvietnaha banka. Suicyd siarod ich — nie samaja vierahodnaja. Što jašče mahło adbycca?

Suicyd na fonie žyćciovych i prafiesijnych prablem vyhladaje mahčymym, ale nie viažacca z abranym mietadam sychodu z žyćcia. U mužčyn zastalisia dzieci i siemji.

Łapicki i Laŭšynski zahinuli, kadebisty syšli z RNPC MT, pakinuŭšy kryvoje techzadańnie, u krainie adbylisia histaryčnyja padziei 2020-ha, kampanii, jakija stolki času hublali na ŭdzieł u historyi, u vyniku vyrašyli ŭsio ž taki padacca na tendar.

U kancy 2020-ha jon narešcie adbyŭsia, pieramahła charvackaja dačka kampanii «Eryksan», padpisaŭšy kantrakt na 48,7 miljona jeŭra.

Pa ŭmovach pieršasnaj damovy miž Biełaruśsiu i Bankam infarmacyjnaja sistema pavinna była być raspracavanaja da pačatku 2022. Ci niešta zroblena, spytajecie vy? Adkaz — nie.

Były kuratar hetaj historyi ŭ biełaruskim adździaleńni Suśvietnaha banka skazaŭ, što bolš na pasadzie nie pracuje i paraiŭ źviartacca ŭ RNPC MT. Sa słovaŭ biahučaha kiraŭnika prajekta ŭ RNPC MT, a taksama zhodna z aficyjnaj infarmacyjaj na sajcie Banka, termin realizacyi praciahnuty da kanca 2023 hoda.

Adnak Suśvietny bank ciapier, u adkaz na ahresiju va Ukrainie, spyniŭ finansavańnie prajektaŭ u Biełarusi i Rasii.

I jašče adna cikavostka: u Kazachstanie ciapier sudziać byłoha eks-namieśnika ministra achovy zdaroŭja Jełžana Birtanava.

U Kazachstanie, što praŭda, patracili 17,8 miljona dołaraŭ. A kolkaść užo patračanych na prajekt srodkaŭ u Biełarusi nieviadomaja i źviestki pra heta hruntujucca tolki na infarmacyi krynic. Suśvietny bank z 2020-ha nie publikuje adkrytaj spravazdačnaści pa hetym prajekcie, a ŭ RNPC MT nazyvać biezvynikova patračanyja sumy admovilisia.