Vykładčyku nie praciahnuli kantrakt z-za movy (BDUIR admaŭlaje heta). Ciapier jon rabočy ŭ Izraili
Uładzimir Alaksandraŭ vykładaŭ u BDUIR 4 hady — i byŭ zvolnieny z-za taho, što vioŭ zaniatki pa-biełarusku, kaža jon (VNU heta admaŭlaje). Sprabavaŭ dabicca spraviadlivasci — i da rektara chadziŭ, i vyšej. Niejki čas pierabivaŭsia repietytarstvam, a ŭ listapadzie 2020 hoda źjechaŭ u Izrail, znajšoŭ kvateru, uładkavaŭsia na pracu ŭ piakarni. dev.by vysłuchaŭ jaho historyju.
«Praź miesiac praviali pasiadžeńnie kafiedry ŭ savieckim klučy»
— Ja ŭładkavaŭsia ŭ BDUIR vypadkova — mianie adnakursnik pryvioŭ. I ja ŭdziačny zahadčycy kafiedry za toje, što ŭziała čałavieka «z vulicy».
U pryncypie ja viedaŭ, što BDUIR — adzin samych prestyžnych univiersitetaŭ krainy: tam zaŭsiody vialiki konkurs. A kali ja pačaŭ vykładać, to pierakanaŭsia, što ŭzrovień studentaŭ vielmi vysoki: u biudžietnych hrupach na fakultetach, jak FKSiS, vučylisia praktyčna adny vydatniki.
Ja vykładaŭ fiłasofiju, a pa łohicy vioŭ tolki sieminary, bo biez navukovaj stupieni nie mieŭ prava čytać lekcyi. 3 hady rabiŭ heta pa-rusku, a viasnoj 2017 hoda pierajšoŭ na biełaruskuju movu. Tut i pačalisia prablemy… Ale nie adrazu, bo spačatku kiraŭnictva nie viedała. Ja byŭ upeŭnieny, što bieź ciažkaściaŭ nie abydziecca, zrabiŭ heta «ciškom».
I toj fakt, što majo kiraŭnictva daviedałasia pra heta tolki praz paŭhoda, śviedčyć ab tym, kolki studentaŭ dobrazyčliva pastavilisia da majho ŭčynku. Paŭhoda — heta ž sotni studentaŭ, i nichto z ich nie skardziŭsia, nie pisaŭ danosaŭ.
— A jak vaša kiraŭnictva daviedałasia, što vy vykładajecie pa-biełarusku?
— Adzin z zamiežnych studentaŭ, chłopiec z Turkmienii, aburyŭsia: maŭlaŭ, u damovach prapisana, što vykładańnie budzie viescisia na ruskaj movie (što praŭda — u zamiežnikaŭ mienavita tak i jość). Tak pra heta daviedałasia spačatku zahadčyca kafiedry, a potym i kiraŭnictva fakulteta. I voś z taho momantu, ź vieraśnia 2017 hoda, i pačalisia «razborki»: «što za dzikaja ideja» pryjšła mnie ŭ hałavu, što ja vyrašyŭ vykładać pa-biełarusku.
Treba adznačyć, što ja i ŭ žycci ŭ toj čas pierajšoŭ na biełaruskuju movu.
Taja ž zahadčyca kafiedry čuła, jak ja razmaŭlaju z kalehami pa-biełarusku. Ale jana «nie dapuskała dumki», što ja i vykładać budu na biełaruskaj movie. Dla jaje heta byŭ šok — užo paŭhoda, jak vykładańnie viadziecca pa-biełarusku, aj-aj-aj!
Nu i pačałosia: spačatku pajšli pytanni — «Navošta?», potym uhavory — «Nie treba». Niedzie praź miesiac praviali pasiadžeńnie kafiedry ŭ savieckim klučy, na jakim dźvie hadziny razhladali majo pytańnie.
«Z 20 hrup nabrałosia ažno 6, dzie nivodzin student nie vystupiŭ suprać»
Ja mieŭ i jurydyčnuju, i faktyčnuju bazu, jakaja dazvalała mnie vykładać pa-biełarusku, — ja spasyłaŭsia na tym pasiadženni na mnohija normatyŭnyja akty i dakumienty, pačynajučy ad Kanstytucyi Biełarusi, u jakoj zamacavany status dźviuch dziaržaŭnych moŭ — ruskaj i biełaruskaj, — i zakančvajučy kodeksam ab adukacyi, zakonam ab movach i navat statutam BDUIR. Ale ž maje arhumienty nie byli pačutyja. U rašenni kiraŭnictva napisała, što mnie rekamiendavana vykładać pa-rusku — «u suviazi z adsutnaściu navukova-mietadyčnaha zabieśpiačeńnia» (to-bok padručnikaŭ i dapamožnikaŭ na biełaruskaj movie pa fiłasofii i łohicy niama).
Cikava, što ŭ BDUIR, dzie navučajecca šmat zamiežnych studentaŭ, u niekatorych hrupach usio vykładajecca pa-anhielsku. U tym liku i fiłasofija. I jak ja daviedaŭsia, u toj momant (i da jaho) u biblijatecy VNU nie było padručnikaŭ pa fiłasofii na anhielskaj movie. Ale ž vykładańnie pa-anhielsku viałosia — biez usialakaha navukova-mietadyčnaha zabieśpiačeńnia. I nikoha heta nie biantežyła i nie pałochała. Pry tym, čto ŭ statucie BDUIR niama ni słova pra vykładańnie pa-anhielsku.
Adzin z arhumientaŭ, jaki pryvodzili na tym pasiedžanni maje apanienty: niama inicyjatyvy z boku studentaŭ. Da jaho ja navat prysłuchaŭsia i prapanavaŭ praviesci ŭ svaich hrupach ananimnaje apytańnie, kab vyśvietlić staŭleńnie studentaŭ da vykładańnia pa-biełarusku.
I paabiacaŭ: kali ŭ hrupie znojdziecca choć chtości suprać, ja viarnusia na ruskuju movu i praciahnu vykładać pa-biełarusku tolki tam, dzie niazhody niama. Taki varyjant nie zadavoliŭ majo kiraŭnictva. Jano nie žadała isci na kampramis i patrabavała, kab ja nieadkładna spyniŭ zaniatki na biełaruskaj movie. Ale ž ja nie pasłuchaŭ — i viedajecie, z 20 hrup nabrałosia ažno 6, dzie nivodzin student nie vystupiŭ suprać.
Było zrazumieła, što na mnie jak na vykładčyku pastavili kryž, raz ja nie zadavoliŭ patrabavańnie kiraŭnictva na 100%, — i letam 2018-ha majo mierkavańnie padćvierdziłasia: mnie nie prapanavali novy kantrakt. Chacia dahetul čatyry hady zapar prablem ź jaho praciaham nie było.
Ja niejki čas «barachtaŭsia» — sprabavaŭ adstojvać svaje pravy, chadziŭ na pryjom da novaha rektara (jakraz u toj čas u BDUIR pryjšoŭ Vadzim Bohuš), pisaŭ skarhi ŭ ministerstva adukacyi — ale ž jasna było, što ŭ takoj situacyi ŭ našaj dziaržavie vyšejšaje kiraŭnictva abaraniaje i pakryvaje nižejšaje. Nijakaj abarony ja nie znajšoŭ.
— A što Vadzim Bohuš?
— Abiacaŭ razabracca. A potym mnie pryjšoŭ adkaz: maŭlaŭ, vy nie mieli prava vykładać svaje pradmiety pa-biełarusku biez navukovaha zabieśpiačeńnia, a taksama inicyjatyvy z boku samich studentaŭ.
Ja šukaŭ pracu dzie-niebudź jašče. Ale pakolki ja byŭ biełaruskamoŭnym, usie sumoŭi ŭtykalisia ŭ pytańnie: «Vy razmaŭlajecie pa-biełarusku, a vykładać taksama na biełaruskaj zbirajeciesia?». Ja kazaŭ, što chacieŭ by, ale ž hatovy pryniać volu patencyjnych studentaŭ — to-bok sumiesna z imi pryniać rašeńnie. Na hetym sumoŭje i zakančvałasia. Znoŭ-taki adkryta mnie nichto nie kazaŭ: nie voźmiem vas z-za biełaruskaj movy. Ale ž było zrazumieła, što heta mienavita tak.
Nie znajšoŭšy pracy, ja pierabivaŭsia niejki čas repietytarstvam i saśpiavaŭ da dumki pra emihracyju ŭ Izrail. U inšych abstavinach ja b nikoli nie źjechaŭ, ale, jak kažuć, samo žyćcio prymusiła.
«Tut nichto nie čuŭ pra abchadnyja listy, pracoŭnyja knižki ci miesiac adpracoŭki»
Pierajechaŭ ja ŭ listapadzie 2020 hoda pa prahramie «Pieršy dom na radzimie». Pa joj ludzi abo siem'i žyvuć ŭ kibucach — sielskahaspadarčych pasialeńniach, pa sutnasci, u vioskach, ale vielmi dobraŭparadkavanych, i vučać iŭryt.
Moj kibuc byŭ na poŭnačy krainy. Ja žyŭ u adnapakajovym domiku, u jakim było ŭsio nieabchodnaje — vielmi dobraje žytło.
Pieršyja paŭhoda ja tolki vyvučaŭ movu (a dahetul u Minsku ja vučyŭsia na moŭnych kursach pry ambasadzie Izraila). Zvyčajna repatryjanty jašče niedzie padpracoŭvajuś, ale ž u toj čas pryjšła ci to druhaja, ci to treciaja chvala karanavirusa, — tamu z pracaj było ciažka. Adnak dapamohi, jakuju Izrail vydzialaje repatryjantam, mnie, u pryncypie, chapała — i kab apłačvać žyllo, i na svaje patreby.
U traŭni 2021 hoda ja znajšoŭ kvateru ŭ nievialikim haradku pad Chajfaj i amal adrazu ž pracu — u piakarni. Kaniečnie, pa pieršym časie było niaprosta, bo ja amal usio žyćcio byŭ vykładčykam — 20 hadoŭ piedahahičnaha stažu, ale spraviŭsia: dapamahali ludzi — i kiraŭnictva, i kalehi.
— Što vy rabili u piakarni?
— Pa-našamu ja byŭ roznarabočym — zbiraŭ chleb, jaki idzie pa kanviejery, składvaŭ jaho ŭ skryni, taksama pa nieabchodnasci ploŭ ź ciesta roznyja zdobnyja vyraby. Vytvorčaść na pradpryjemstvie aŭtamatyzavanaja, tam jość mašyny, jakija dapamahajuć zbirać i kamplektavać chleb, tamu mnie treba było navučycca absłuhoŭvać hetuju techniku i ŭmieć ź joj pracavać.
Miesiac tamu ja zvolniŭsia, bo pierasialiŭsia ŭ inšy horad.
Treba skazać, što mianie vielmi ŭraziła, jak tut prosta i ŭładkavacca na pracu, i zvolnicca. Tut nichto nie čuŭ pra abchadnyja listy, pracoŭnyja knižki ci miesiac «adpracoŭki». Kankretna ja napisaŭ zajavu na ruskaj movie — litaralna niekalki radkoŭ — i kinuŭ jaje ŭ skryniu na vachcie.
Viedaju vypadki, kali ludzi nie pakidali anijakaj zajavy, a prosta paviedamlali vusna albo dasyłali kiraŭnictvu esemesku ci pisali ŭ WhatsApp. Čałaviek uvohule moža prosta nie pryjsci — i ŭsio. Pry hetym jamu vypłaciać zarobak da šekiela za kožny dzień, jaki jon adpracavaŭ.
— A ci zrazumieŭ niechta, što vy napisali ŭ zajavie?
— Tak, zrazumieli. Ruskaja mova nie źjaŭlajecca dziaržaŭnaj u Izraili. Ale ž jana dastatkova raspaŭsiudžanaja.
Adpaviedna ž, i znajsci pracu tut značna lahčej, čym u Biełarusi. Vakansij šmat. Zrazumieła, što mnohija tak ci inakš źviazanyja z fizičnaj pracaj, i šmat što zaležyć ad taho, ci vałodaje čałaviek movaj.
«Prostym rabočym zarablaju tut u vosiem razoŭ bolš, čym vykładčykam ŭ Minsku»
Ja spakojna pryniaŭ toj fakt, što nie zmahu bolš vykładać, i vyrašyŭ dla sabie: ničoha strašnaha nie budzie, kali ja pabudu niejki čas rabočym na zavodzie. A tam hladziš — pajdu vučycca.
Što tyčycca zarobkaŭ i cen, to pierad adjezdam vielmi mnohija z tych, z kim ja vučyŭsia na kursach u Minsku, kazali, što žyćcio tut vielmi darahoje. Ja da hetaha maralna padrychtavaŭsia i byŭ pryjemna zdziŭleny tym, što heta nie tak.
Napeŭna, ludzi nie ŭmiejuć paraŭnoŭvać ceny i zarobki — i mnie raili hetaha nie rabić, kab nie zasmučaŭsia — ale ja pačaŭ, i byŭ u šoku ad taho, nakolki nasamreč lahčej ludziam tut žyć. Prostym rabočym ja zarablaju tut u vosiem razoŭ bolš, čym vykładčykam va ŭniviersitecie ŭ Minsku.
Ja ŭžo nie kažu, kolki tut atrymlivajuć vykładčyki. Pry tym što ceny, pa sutnasci, jak u Biełarusi, kali pieraličvać na dalary ci jeŭra.
Na apłatu trochpakajovaj kvatery idzie piataja častka majho zarobku — 1,6 tysiač šekielej (amal 500 dalaraŭ, — prym. red.) z 9. Dla paraŭnańnia: kali my z žonkaj tolki pažanilisia, my zdymali kvateru ŭ Minsku i addavali za tuju adnapakajoŭku ŭvieś moj zarobak vykładčyka, a žyli na hrošy žonki.
Kaniečnie, u tym ža Tel-Avivie ceny na žyllo značna bolš vysokija. Ale ž nichto nie prymušaje žyć u stalicy. Ja ciapier pierasialiŭsia ŭ Ašdod.
— U minułym hodzie Izrail nie sychodziŭ sa staronak SMI z-za taho, što jaho bambiŭ CHAMAS. Vy sutyknulisia z abstrełami?
Ja žyŭ na poŭnačy krainy, tam byŭ tolki adzin abstreł z boku Livana. A tak, było spakojna — kali nie čytać naviny, nie hladzieć televizar, to navat nie padumaŭ by, što stralajuć.
Ciapier ja ŭ Ašdodzie, a heta na poŭdni krainy, dzie padčas abvastreńniaŭ byvajuć abstreły, tamu ludzi tut zaŭsiody da hetaha hatovyja.
— Ci jość u vas płan?
Kankretnaha płana pakul niama. Dla mianie pieršačarhovaja zadača — znajsci novuju pracu, bo treba i samomu žyć, i dapamahać, u mianie ž svajaki zastalisia ŭ Biełarusi.
Ja ŭžo zrazumieŭ, što heta nie strašna — stać rabočym. Viedaju, što šmat ludziej psichałahična vielmi ciažka pieražyvaje padzieńnie sacyjalnaha statusu — niekatoryja navat nie vytrymlivajuć i viartajucca na radzimu. Mnie krychu lahčej, bo ja źjazdžaŭ z pustymi kišeniami — u Biełarusi ŭ apošni čas u mianie nie było ani pracy, ani pierśpiektyvaŭ.
Mnie nie było kudy padać, tamu ja davoli lohka pieražyŭ toj čas, jaki ličycca samym składanym.
— Ci razmaŭlajecie choć z kim pa-biełarusku ŭ Izraili?
Razmaŭlaju z tymi, z kim razam vučyŭsia na kursach jašče ŭ Minsku. A taksama ź siabrami i ŭsimi, chto zastaŭsia ŭ Biełarusi, ci źjechaŭ u apošni čas adtul u inšyja krainy
BDUIR: «Praviadzieńnie zaniatkaŭ na biełaruskaj movie nie źjaŭlajecca padstavaj dla niepraciahnieńnia kantrakta»
Dev.by źviarnuŭsia pa kamientaryj u BDUIR, i voś jaki adkaz dała pres-słužba:
— U Biełaruskim dziaržaŭnym univiersitecie infarmatyki i radyjoelektroniki pravodziacca zaniatki na ruskaj, biełaruskaj i zamiežnych movach.
Mova navučańnia vyznačajecca vučebna-prahramnaj dakumientacyjaj i najaŭnaściu ŭ hrupie zamiežnych studentaŭ. U pryvatnaści, dla biełaruskich studentaŭ, takija dyscypliny jak «Historyja Biełarusi», «Biełaruskaja mova (kultura maŭleńnia)», «Biełaruskaja mova (prafiesijnaja leksika)», «Vialikaja Ajčynnaja vajna savieckaha naroda (u kantekście Druhoj suśvietnaj vajny)» vykładajucca na biełaruskaj movie. Mahčymaść vykładańnia astatnich pradmietaŭ ciesna źviazanaja z vučebnym płanam, isnujučaj terminałohijaj i suadnosinami ŭ hrupie zamiežnych i biełaruskich studentaŭ.
Što tyčycca nazvanaha vami byłoha rabotnika, to praviadzieńnie zaniatkaŭ na biełaruskaj movie nie źjaŭlajecca padstavaj dla niepraciahnieńnia kantrakta ź jakim-niebudź vykładčykam, chutčej za ŭsio, mieli miesca inšyja pryčyny.
