Aleh Trusaŭ: Chaj trasianka zamacuje našu niezaležnaść, a potym…
Hanarovy staršynia TBM, v.a. rektara Univiersiteta imia Niła Hileviča Aleh Trusaŭ adkazvaje na artykuł Michasia Skobły ŭ «Narodnaj Voli».
Aleh Trusaŭ.
Michaś Skobła. Fota Źmitra Łupača, Westki.info
Charošy dziadźka Michaś Skobła.
Razumny, pryhožy, daścipny, vieršy piša, u roznych hazietach drukujecca, padabajecca žančynam i dzieciam. Niadaŭna ŭ «Narodnaj Voli» (hł. № 76 ad 25 vieraśnia) čarhovy artykuł napisaŭ, až cełych 100 radkoŭ i nazvu cikavuju prydumaŭ «Šašal movy — trasianka». Pałymiany publicyst sp. Michaś vystupiŭ u abaronu rodnaj movy ŭ jaje najčyściejšym varyjancie, praŭda, nie skazaŭšy, jaki ź isnujučych jaje varyjantaŭ jamu daspadoby, «taraškievica» ci «narkamaŭka». Pramaŭčaŭ i pra ŭlubiony ałfavit, bo ich u nas dva — «kirylica» i «łacinka».
Praanalizavaŭšy movu artykuła sp. Skobły, ścipła nazaviom jaje «skablanka», tym bolš što «trusianka» ŭžo jość. Spadziajusia, što ŭ jaho piarečańniaŭ z hetaj nahody nie budzie. Šyrokaje koła nośbitaŭ «trasianki» abmalavaŭ «narodavolec» dziadźka Michaś. Heta ekskursavody roznych muziejaŭ, aŭtary prydarožnych šyldaŭ, viadomyja śpievaki i humarysty i asabliva maładyja paety. Trapiŭ u hety hanarovy šerah i ja. Praŭda, pieśni i vieršy ja nie pišu, i śpieŭnaha talentu nie maju, ale — były staršynia TBM i, samaje hałoŭnaje, amal rektar i «ciapierašni arhanizatar Nacyjanalnaha ŭniviersiteta».
Moža, tut jakraz i «zakapany sabaka», bo chto tolki zaraz na mianie nie napadaje z nahody zasnavańnia i dziejnaści ŭniviersiteta ź biełaruskaj movaj navučańnia. Voś i Michaś Skobła dałučyŭsia da takich dziaržaŭnych vydańniaŭ jak «SB» i «Lidskaja hazieta», niezaležnaha sajta ZBS «Baćkaŭščyna», vypusknikoŭ EHU i inšych zmaharoŭ za «demakratyju i spraviadlivaść».
Ale z historyjaj u sp. Michasia jość krychu prablemaŭ. Tak jon piša, što trasianka «dałasia biełarusam u znaki jašče na samym pačatku stalinskaha teroru». Nie, šanoŭny sp. Skobła, źjaviłasia jana ŭ nas značna raniej, jašče ŭ 17 st., u časy Rečy Paspalitaj i była jana polska-biełaruskaj, pryčym achapiła śpiarša našych mahnataŭ i šlachtu. Dastatkova pryhadać znakamituju «Pramovu Mialeški».
Ale razmaŭlajučy pa-polsku, naša elita pra trasianku nie zabyvałasia, za što joj vialiki dziakuj. Naprykład, naš ziamlak Adam Mickievič uklučyŭ u svaje tvory stolki biełaruskich słoŭ, što palaki zaraz cełyja dysiertacyi pišuć na hetuju temu, nakštałt «Biełarusizmy ŭ tvorach Adama Mickieviča».
Dy i naš kłasik Janka Kupała trasianki nie curaŭsia, pryčym karystaŭsia jaje dvuma varyjantami, jak polska-biełaruskim, tak i biełaruska-ruskim. Darečy, i svaje pieršyja vieršy sprabavaŭ pisać pa-polsku.
U savieckija časy biełaruskaja trasianka žorstka vykaraniałasia, asabliva ŭ vojsku. Dastatkova viaskovamu biełarusu skazać niekalki rodnych słoŭcaŭ, albo pramaŭlać ruskija słovy na svoj kapył, adrazu čulisia kpiny i ździeki z boku «tavaryščaŭ aficeraŭ».
Tamu trasianka ŭ nas zaraz nie šašal, a apošni bastyjon abarony pierad šalonym nastupam «russkoho mira».
Naprykład, pryjedzie ŭ Maskvu viadomy nam usim biełarus, pračytaje pa papiercy pramovu na «vielikom i mohučiem», a potym adkładzie jaje ŭbok i skaža tolki adno słova «hvałt» i ŭsio, jon užo nie «ruski sa znakam jakaści».
Vialikuju rolu nośbity trasianki, a heta bolšaść nasielnictva Biełarusi, mohuć adyhrać u nastupnym hodzie, padčas čarhovaha Pierapisu nasielnictva.
Ja zaklikaju ŭsich, chto jašče nie pierajšoŭ kančatkova na litaraturnuju movu susiedniaj dziaržavy, va ŭsich hrafach padpisnoha lista pisać tolki adnu movu — biełaruskuju.
Chaj trasianka zamacuje našu niezaležnaść, a potym, kali pa-biełarusku zahavoryć naša ŭłada, možna spakojna, bieź vialikaha ŭcisku i hvałtu zasvoić i «skablanku».
