Прыехаў ваяваць са 100 далярамі ў кішэні, марыў пра кватэру на Дняпры. Гісторыя беларускага добраахвотніка, які загінуў ва Украіне
За час вайны з Расіяй украінская армія страціла каля 1300 вайскоўцаў. Адным з іх быў беларус Ілля Хрэнаў, які служыў пад пазыўным «Ліцвін». Малады чалавек загінуў 3 сакавіка ў баях за Бучу — невялікі горад пад Кіевам. Шэрагі ўкраінскай арміі Ілля папоўніў яшчэ 24 лютага, у першы дзень вайны. Але пра смерць нават не думаў, распавядае ягоная жонка Карына. За плячыма ў 27-гадовага беларуса быў вопыт баявых дзеянняў на Данбасе, а ў планах — кар'ерны рост у IT і любімы сноўбордынг у Карпатах. Але горы хлопец ужо не ўбачыць — як і свабодную Украіну, для абароны якой ён аддаў жыццё. Zerkalo.io расказала пра Іллю «Ліцвіна» — верагодна, першага вайскоўца-беларуса, які загінуў на вайне ў Украіне.
«Украінцы для беларусаў былі братэрскім народам, і для Іллі было важна абараніць гэты народ», — распавядае жонка Іллі Карына. Фота з сямейнага архіва.
«Вельмі добры і пазітыўны чалавек, з ім заўсёды было камфортна»
Ілля «Ліцвін» Хрэнаў нарадзіўся ў Мінску ў шматдзетнай сям'і — ён быў пятым дзіцём. Вучыўся ў тэхнікуме, пасля працаваў на МАЗе, а летам 2014 года ў кампаніі сябра і з сотняй даляраў у кішэні прыехаў у Кіеў — ваяваць за Украіну.
— Яму тады было 19 гадоў, — расказвае жонка Іллі Карына. — Зразумела, што быў юнацкі максімалізм, калі ты гатовы ісці на танк з нажом, і гэтак далей. Але беларусы вельмі разумеюць Украіну: у вас [Карына ўкраінка, родам з Мелітопаля] падобная сітуацыя, калі з-за Расіі губляецца ідэнтычнасць, культура і мова, а ўладам гэта «окей». Нашаму прэзідэнту ў 2013 годзе гэта таксама было «окей». І для Іллі было важна абараніць братэрскі народ і змагацца з агрэсарам. У гэтым плане нічога не памянялася — калі ў чацвер мы прачнуліся раніцай, Ілля адразу запісаў відэазварот, што трэба змагацца з акупацыяй і рэжымам, як у 2014 годзе.
Зімой 2014 года Ілля пазнаёміўся з Карынай. Усё пачалося 6 снежня з віншавання ў сацсетках з днём нараджэння — прычым дзяўчына напісала першай, завязалася адносіны. А ўжо 20 снежня яны разам паехалі ў Львоў.
Адносіны з маладым чалавекам Карына апісвае з вялікай пяшчотай:
— Ілля — вельмі добры і пазітыўны чалавек, з ім заўсёды было камфортна. Мы вельмі даўно жылі разам, працавалі на аддаленцы — фактычна, былі адзін з адным 24/7, і нам было камфортна і добра. Я магла паляцець на адзін—два тыдні з сяброўкай на мора, ён — да ночы быць у бары, і пытанняў не ўзнікала — дзякуючы даверу, — расказвае яна.
На Данбасе беларус прабыў больш за год, потым перабраўся ў Кіеў, на базу. А летам 2015 года Карына паступіла ў сталіцу вучыцца ў магістратуры, і закаханыя з'ехаліся. Але ад вайсковай справы Ілля не адышоў — доўгі час быў інструктарам на базе «Азова».
Нягледзячы на малады ўзрост, яму было чаму навучыць навабранцаў: Ілля ўдзельнічаў у асноўных бітвах — Марыупаль, Мар'інка, Шырокіна.
— Мне больш за ўсё запомніўся Марыупаль, — успамінае Карына. — Там былі праблемы з сувяззю, і ў тыя перыяды ў мяне часта была істэрыка. Яна мяне загартавала — з пачатку вайны і да таго моманту, як Ілля загінуў, я была спакойнай. Успрымала ўсё гэта як яго другую працу.
У 2017 годзе, калі вайна пацішэла, Ілля перайшоў з «Азова» ў цывільнае жыццё — разам з Карынай пераехаў у Бравары (невялікі горад пад Кіевам), а ў снежні маладыя людзі пажаніліся.
Першы час хлопец не працаваў. Потым уладкаваўся на склад, летам 2020-га пайшоў вучыцца на праграміста, знайшоў працу ў IT. У вольны час дапамагаў беларусам, пацярпелым ад рэпрэсій.
Ілля і Карына. Кіеў, лета 2015 года. Фота з сямейнага архіва.
— Тады мы думалі, што вайна ўжо за плячамі, і яна нас больш не закране. Улетку мы скончылі рамонт у сваёй кватэры, восенню купілі піяніна — Ілля тады хварэў на каранавірус і навучыўся граць саўндтрэкі з «Інтэрстэлара».
Для мяне было важна атрымліваць асалоду ад жыцця і дзяліцца гэтым з ім: кожны год мы ездзілі ў Карпаты катацца на сноўбордах, зімой 2020-га злёталі ў Егіпет. Цяпер я радая, што ёсць гэтыя ўспаміны, што ў Іллі было нешта большае, чым перажытая вайна і штодзённая праца, — дзеліцца дзяўчына.
Апісваючы свайго мужа, Карына казала, што ён вельмі добры чалавек — гэтак жа пра яго выказваліся калегі. Па словах суразмоўніцы, дзе б Ілля ні быў, ён усюды заводзіў сяброў. Напрыклад, працягваў мець зносіны з хлопцамі з анлайн-курсаў і першай IT-кампаніі, у якой працаваў, — сустракаўся з імі ў барах, разам хадзіў у паходы.
— Калі мне паведамілі, што ён загінуў, кантактаў ягоных сяброў у мяне не было, але яны самі мяне знайшлі. Гэта былі даволі цяжкія размовы — адчувалася, што людзям ён быў вельмі дарагі, — плача ўдава беларуса.
«Разлічвалі, што наперадзе яшчэ ўсё жыццё»
У тое, што вайна сапраўды будзе такой, якой яна аказалася, Ілля і Карына не верылі да раніцы 24 лютага. Пачатак лютага маладыя людзі правялі ў Карпатах — каталіся на сноўбордзе і смяяліся з прагнозаў аб нападзе Расіі. 20 лютага вярнуліся і вырашылі з'ездзіць у горы яшчэ раз — на тры гадзіны дня 24 чысла былі набытыя квіткі.
Але ўсё пайшло не па плане, і з ужо сабраным для паездкі чамаданам Карына паехала да сяброўкі — у ім да гэтага часу ляжаць лыжныя акуляры.
— Фінальнае рашэнне, што ён пойдзе ваяваць, Ілля прыняў раніцай, калі прачнуўся а шостай раніцы ад выбуху. Яму амаль адразу патэлефанаваў Дзяніс «Кіт» — ягоны напарнік, з якім яны былі на апошнім заданні. Мы прынялі душ, я паплакала, — потым паснедалі і разам паехалі ў Кіеў.
Да гэтага думалі, што калі нешта пачнецца, то выключна на ўсходзе — а ехаць туды Ілля дакладна не планаваў. Але абодва разумелі: ён не будзе ўбаку, калі ў ім нехта будзе мець патрэбу. Гэта не зусім пра Іллю, — кажа дзяўчына.
Вайна, успамінае Карына, была важнай часткай жыцця яе мужа. Усё абмундзіраванне, што засталося пасля Данбаса, ён захоўваў. Нейкі час яно было ў бацькоў дзяўчыны — у здымнай кватэры не хапала месца. А месяц-два таму Ілля папрасіў вярнуць рэчы, памыў форму.
«Было б няправільна прасіць яго з'ехаць у бяспечнае месца», - мяркуе дзяўчына, і дадае: «Я са свайго боку падтрымлівала, як магла».
Ілля і Карына ў Львове падчас сваёй першай паездкі ў гэты горад. «Гэта адзінае фота адтуль», — расказвае дзяўчына. Снежань, 2014 год. Фота з сямейнага архіва.
Апошні раз Ілля і Карына бачыліся 24 лютага. Рамантычнага развітання, як у кіно, не было: разам выехалі з Бравараў у Кіеў на таксі, Ілля выйшаў да сяброў, Карына паехала далей да сяброўкі.
— Мы пацалаваліся, сказалі: «Убачымся» — разлічвалі, што наперадзе яшчэ ўсё жыццё. Пасля гэтага мы не бачыліся: толькі стэлефаноўваліся па відэасувязі, перапісваліся, дасылалі аўдыёпаведамленні, — распавядае дзяўчына.
Пра тое, дзе знаходзіўся яе муж, Карына даведалася пастфактум, пасля заканчэння чарговага задання. У гэтым не было нічога незвычайнага: днём знік, вечарам вярнуўся, як і ў 2014 годзе. «Былі там і там, усё окей, па мне не патрапіла».
Карына прызнаецца: гэтым разам за мужа ёй было значна спакайней, чым на мінулай вайне.
Пра гібель Іллі дзяўчына даведалася не адразу: да апошняга моманту было вельмі шмат супярэчлівай інфармацыі. Хлопец загінуў прыкладна ў тры гадзіны дня 3 сакавіка, але яшчэ ўвечары нехта напісаў, што з ім усё ў парадку.
— Поўны бардак быў да таго моманту, калі вярнуўся Дзяніс «Кіт», з якім яны былі разам на заданні, — ён знайшоў Іллю, і той быў мёртвы. Тыя, хто выжыў, вельмі доўга і вельмі цяжка выбіраліся. Толькі 4 сакавіка ў 10 раніцы мне патэлефанавалі і сказалі, што Ілля памёр. Я не паверыла — яшчэ ўвечары ж пісалі, што ўсё нармальна, — кажа суразмоўца. — Пасля абеду мне напісаў сам Дзяніс, на наступны дзень я з'ездзіла да яго ў бальніцу. І ўсё роўна да канца не верыла: «Можа, ён жывы, але ў коме», «трэба тэрмінова ехаць». Мне некалькі разоў сказалі, што гэта не кома, што ён мёртвы, але разуменне гэтага прыходзіць вельмі доўга — здаецца, я да гэтага часу да канца не ўсвядоміла, што Ілля загінуў. Думаю, цалкам гэта адбудзецца толькі на пахаванні, калі ты бачыш чалавека і разумееш, што яго сапраўды больш няма, а не хтосьці памыліўся».
«Трэба жыць дзеля тых, хто аддаў сваё жыццё за нашу свабоду»
Першыя дні пасля таго, як Ілля загінуў, Карына плакала. Успамінае: эмоцыі былі хвалямі ад «Патрап у мяне, снарад» да «Мы пераможам, не час раскісаць».
— Першыя дні было цяжэй за ўсё — пагаварыць са сваякамі. Большай істэрыкі, чым калі мне тэлефанавалі яго мама, сястра, у мяне не было… А цяпер я бачу, колькі гіне вайскоўцаў і медыкаў, валанцёраў і цывільных — гэта выклікае не смутак, а злосць і жаданне адпомсціць за ўсіх. У такой сітуацыі складана дазволіць сабе сядзець і плакаць днямі напралёт. Часта мяне накрывае да вечара: я пераслухоўваю апошняе аўдыё, якое ён мне пакідаў, і плачу.
Але потым кажу сабе, што трэба сабрацца, паглядзець [кіраўніка Мікалаеўскай АДА] Кіма або [дарадцу кіраўніка Офіса прэзідэнта Украіны Аляксея] Арастовіча — кагосьці натхняльнага, — дзеліцца яна.
Зараз Карына імкнецца пераключацца: купляе нешта добраахвотнікам, здае кроў, займаецца пахаваннем і помнікам Іллі ў Кіеве каля мемарыяла загінулым беларускім добраахвотнікам.
«Гэта трэба не мне, проста Ілля годны ўсяго гэтага», — падкрэслівае жонка беларуса. Праўда, пахаваць загінулага вайскоўца пакуль нельга: у Бучы працягваюцца баі, і забраць адтуль целы проста немагчыма.
— Я рэгулярна падымаю гэтае пытанне, таму што мне цяпер больш за ўсё хочацца пахаваць яго — няправільна, што ён там усё яшчэ ляжыць. Але сітуацыя вельмі гарачая, і рызыкаваць жыццямі людзей, каб вывезці «двухсотых», няправільна. Таму мне кажуць запасціся цярпеннем. Гэта цяпер цяжэй за ўсё — гляджу, як за акном ідзе моцны снег — і мяне пачынае накрываць, — зноў пачынае плакаць дзяўчына.
Паміж дзвюма войнамі, на якіх пабываў Ілля, ёсць вялікая розніца, упэўненая Карына. У 2014 годзе малады чалавек разумеў, куды ён едзе, што адбываецца, што ў яго няма досведу — і быў гатовы памерці. Цяпер, вядома, ён гэтак жа ўсведамляў ўсе рызыкі — але цяпер у яго былі вялікія планы на жыццё.
Ілля і Карына ў Егіпце. Снежань 2020 года. Фота з сямейнага архіва.
— Я дакладна ведаю, што Ілля планаваў жыць. І калі раней ён думаў толькі пра вайну, то цяпер было шмат усяго і акрамя яе: планы, жаданні, амбіцыі… Але ў любым выпадку я ведаю, што Ілля ўжо шмат чаго дасягнуў. Зразумела, 27 гадоў — гэта мала. Але ён зрабіў дастаткова, каб ганарыцца ім, — кажа Карына.
Планаў на будучыню дзяўчына цяпер не будуе: ведае толькі, што будзе заставацца ў Кіеве і дапамагаць войску па меры сілаў. А яшчэ некалькі тыдняў таму планаў было вельмі шмат: Карпаты, кар'ерны рост у IT, кватэра ў Кіеве каля Дняпра.
Узімку наступнага года Карына і Ілля хацелі паляцець на Мальдывы. А яшчэ 2 сакавіка, хай і жартам, абмяркоўвалі магчымасць завесці сабаку пасля вайны:
— Ён кажа: «Не», а я кажу, што камусьці дапамагчы трэба дакладна, і жартую: «Вось і выбірай: прытулім сабаку або бежанца?» Мы даўно хацелі завесці сабаку, але не разумелі, як з ім быць, калі, напрыклад, паедзем у Карпаты. Не ведаю, ці завяду яго зараз — але ўлічваючы, колькі сабак засталося без дома, магчыма, — распавядае ўдава.
— У першыя дні я не ўяўляла, як далей жыць, які наогул сэнс у гэтым. Цяпер, як бы гэта «ванільна» не гучала, хочацца жыць так, каб Ілля і тыя, хто аддаў жыццё за нашу свабоду, зрабілі гэта нездарма. Таму я не зачынілася ў чатырох сценах — прайду курсы па медыцыне, каб дапамагаць людзям, пасля вайны пайду з дзяўчынкамі ў паход. Ад этапу «жыццё не мае сэнсу» я перайшла ў этап «трэба скласці нейкі план». Відавочна, што як раней ужо не будзе — я не ўяўляю пабытовае жыццё без Іллі, не ведаю, як вяртацца ў кватэру, дзе мы жылі разам. Але пра гэта буду думаць потым, калі скончыцца вайна.
