«Калі царква адмаўляецца падтрымліваць людзей у турмах, яна адварочваецца ад Хрыста». Шчырае інтэрв'ю з айцом Аляксандрам Шрамко
Пра іканастас на сталах прапагандыстаў, «атрады анёлаў» Карпянкова, замену нязручных святароў, цемрашальства ў цэрквах і тое, ці павінны мы прабачыць сілавікам, пагутарылі са святаром Аляксандрам Шрамко.
«Чым вышэй пасада, тым цяжэй хрысціяніну туды трапіць»
«Наша Ніва»: Касцёл часам заклікае да малітваў за тых, каго пераследуюць за праўду. Ці можна такое ў цэрквах пачуць?
Аляксандр Шрамко: Магчыма, у нейкіх святароў будуць такія малітвы, але афіцыйна пра гэта не кажуць. Сярод святароў жа розныя людзі — ёсць хрысціяне, ёсць нехрысціяне. І чым вышэй, тым цяжэй хрысціяніну туды трапіць.
«НН»: Чаму?
АШ: Працуе адбор. Чым вышэй, тым больш трэба выдыгаць, што цяжка чалавеку з хрысціянскім сумленнем. Ён паспяхова падымацца па кар’ернай лесвіцы не зможа, на душы будзе цяжка. Бывае, калі епіскапу ўдаецца застацца ў баку ад разборак. У краінах, дзе праваслаўе не галоўная рэлігія, такое магчыма. Там святароў ніхто не выкарыстоўвае як нейкую сілу, якая павінна працаваць на дзяржаву. А ў Расіі, Беларусі ці Украіне шмат спакусаў у людзей наверсе.
«НН»: Ці назіраеце вы адток вернікаў? Па расказах знаёмых нямала праваслаўных сыходзяць у касцёл праз пазіцыю, якую ён заняў.
АШ: Заўсёды гэты працэс адбываецца — і ў той бок, і ў адваротны. Не сказаць, што гэта значная з’ява. Больш, можа, расчаравання ў іерархах, бо я ведаю, што шмат актыўных праваслаўных верылі, што наверсе людзі больш сумленныя, дзейнічаюць у інтарэсах царквы.
А аказалася, ідэалагічныя моманты пераважваюць. Быць лаяльным да дзяржавы стала галоўным. Для гэтага можна было паступіцца хрысціянскімі прынцыпамі.
Людзі не адышлі ад царквы. Але больш звярнулі ўвагу на тое, што хрысціянства робіцца кожным з нас.
«НН»: «Святары не павінны браць удзелу ў палітычных дзеяннях», — казаў Веніямін. А як вы лічыце?
АШ: Складанае пытанне. Чаму кажуць, што царква не можа прымаць удзел у палітыцы? Таму што ёсць разуменне: калі святар будзе выступаць ад імя адной з партый, то атрымліваецца, ён адмятае вернікаў іншых палітычных поглядаў. Царква мусіць быць над схваткай мірскай.
Але калі палітыкай называюць гвалт, хлусню… У нас ёсць такі дакумент, як «Асновы сацыяльнай канцэпцыі Рускай праваслаўнай царквы». Там наўпрост сказана, што калі хрысціяніна прымушаюць рабіць справы, якія не супадаюць з хрысціянскім светапоглядам, тады царква павінна заступіцца.
Калі робіцца беззаконне, яна павінна выказаць сваю пазіцыю. У дакуменце напісана нават, што царква можа заклікаць да грамадзянскага непадпарадкавання.
«НН»: Але сам Веніямін сустракаецца з Карпянковым і байцамі ўнутраных войск. Гэта выглядае як благаславенне гвалту.
АШ: У нас царква робіць усё, што скажа дзяржава. Толькі словамі набожнымі гэта ўсё ахутвае.
Фота: МУС
Гэта як фарбаваныя труны, якія звонку прыгожыя, а ўнутры поўныя гнілі. Хрыстос так пра фарысеяў казаў, але гэта і ёсць фарысействам — калі табе замест праўды паказваюць прыгожую карцінку.
Іншыя справа, што ў нас многія і не цікавіцца тым, што робіцца ў царкве. Большасць заходзіць ваду пасвяціць і не хоча нават ведаць толкам, што за свята. Я калі служыў і пачынаў тлумачыць, некаторыя выкрыквалі: «Заканчвай, давай свяціць ужо». А гэтыя людзі больш нясуць грошай — таму на іх і стаіць царква. Ад сапраўдных вернікаў яна, на жаль, не залежыць.
«НН»: Карпянкоў неяк заявіў: «Мы анёлы на зямлі». Як царква такое параўнанне ўспрымае?
АШ: Сілавікам, відаць, спадабалася, што будуецца такая грамадзянская рэлігія. Яны, можа, дзесьці ў глыбіні сэрца ведаюць, што робяць не так, як трэба. Але пакрываюць гэта сакральнасцю, каб легітымізаваць свае дзеянні і ў людзей выклікаць адчуванне, што яны робяць божую справу.
«Тых, хто праявіў сябе на пратэстах, здымаюць з пастоў»
«НН»: Наколькі святары за апошні год зазналі рэпрэсіі?
АШ: Ёсць святары, якія з’ехалі. Тых, хто праявіў сябе на пратэстах, патроху здымаюць з пастоў у епархіі, Акадэміі, абмяжоўваюць іх, адводзяць у цень. Пакуль гэта на кадравым узроўні робіцца. Маштабнага пераследу не бачна. Магчыма, чарга не дайшла.
«НН»: Вы самі чаму вырашылі з’ехаць?
АШ: У мяне была пагроза, і яна пацвердзілася. Калі я з’ехаў, прыходзілі з міліцыі дадому да жонкі, наконт майго тэлеграм-канала «Поп вне игры». Не ведаю, ці завялі нейкую справу.
Я зразумеў, што немагчыма жыць пад такім прэсам — ты павінен над кожным словам сваім думаць, душыць самога сябе. Бо нагодай для затрымання можа стаць любая драбяза.
Для мяне быў выбар — ці за мяжой нешта рабіць, хоць словам, ці схавацца дома і трэсціся. Як сказаў Аляксандр Ждановіч, былы вядучы «Калыханкі», жыць у сённяшняй Беларусі — гэта як спаць у пакоі, калі ведаеш, што пад ложкам схавалася змяя.
Тым больш чамусьці лічаць, што я маю дачыненне да справы з аўтакефаліяй, хоць я сам не за яе. Але так прынята, стэрэатып: калі царкоўны дысідэнт, тым больш заходне-ліберальнага накірунку, то быццам само сабой ён за аўтакефалію.
«НН»: Чым у Вільні займаецеся?
АШ: Я не служу тут, крыху ў царкве дапамагаю. Мне ж забаронена служэнне — у Літве тая ж Руская праваслаўная царква. Хаця тут склалася сваё асяроддзе.
Мы стварылі арганізацыю «Хрысціянская візія». Ад пачатку ідэя была аб’яднаць хрысціян розных канфесій, якія ўваходзяць у Каардынацыйную раду. Паколькі зараз рада не грае важную ролю, то мы самі па сабе. Адсочваем сітуацыю ў цэрквах, падтрымліваем хрысціян, якія трапілі пад рэпрэсіі, прасоўваем інфармацыю пра тое, што ў нас адбываецца, на сусветным узроўні.
«НН»: Вы ўжо казалі, што нязручных святароў адсоўваюць падалей. А што зараз у Гродзенскай епархіі, дзе прынцыповага Арцемія замянілі на іншага епіскапа?
АШ: Там радыкальна ўсё змянілася. За Арцеміем знялі сакратара, настаяцеля кафедральнага сабора (размова пра Георгія Роя, які цяпер служыць у вёсцы Квасоўка пад Гродна. — «НН»). Іншых, хто быў побач з Арцеміем, у бок адвялі.
«НН»: Замена бчб-стужкі на фіялетавую на гербе епархіі таксама паказчык поўнай лаяльнасці?
Фота: s13.ru
АШ: Канечне, падыгралі нават тут. Прычым настолькі прымітыўна гэта зроблена. Быццам сорамна, што ў нас сімвалы падобныя.
«У свой час пры дзяржаўным двары ззяў Фёдар Поўны, а цяпер амаль не бачна яго»
«НН»: На фоне пандэміі дзіўна выглядае таксама пазіцыя Лемяшонка, які не падтрымлівае вакцынацыю і разам з тым расказвае прыхаджанам, што «прышчэпка — гэта цела і кроў Хрыста». Такое хіба дапушчальна?
АШ: У царкве ёсць антыпрышчэпачнікі, якія могуць такое прапаведаваць. Яшчэ да вакцынацыі яны казалі, што не можа захварэць чалавек, калі хрысціянін, што ў храме нельга заразіцца.
Гэта маніпуляванне на рэлігійных пачуццях людзей. Каб задаць такую плынь, што гэта амаль мучанікі, а хадзіць непрышчэпленым — рэлігійны подзвіг.
Шмат хто з епіскапаў ігнаруе антыкавідныя правілы, у тым ліку мітрапаліт Веніямін. Прычым самі пра іх нагадваюць, а ў саборах, дзе яны служаць, правілы не выконваюцца. Нейкая гульня на публіку. А такія, як Лемяшонак, добра ведаюць, што, нягледзячы на афіцыйныя заявы, іерархі на іх баку, і таму не баяцца.
«НН»: Сярод прапагандыстаў хапае людзей вацэркаўлёных. У Азаронка на працоўным стале цэлы іканастас. Як гэта можа спалучыцца з рыторыкай нянавісці?
АШ: Ведаеце, рэлігія можа стаць падмуркам нейкай ідэалогіі. А ў ідэалогіі што галоўнае? Ёсць свае, ёсць ворагі. Гэта падтрымлівае пасыл, што мы не проста б’емся за Лукашэнку, каб ён застаўся ва ўладзе, а робім Божую справу.
Чалавек пачынае будаваць сваю рэлігію, якая яго б апраўдала. Можна знайсці што заўгодна ў Бібліі, калі чытаць выбарачна. Рэлігіяй апраўдвалі і рабства ў свой час, і войны.
«НН»: Не магу не спытаць пра матушку Гаўрыілу. Як так аказалася, што яна стала тварам царквы?
АШ: Відаць, спадабалася камусьці. На вышэйшым узроўні ўсё залежыць ад таго, як ты прыйшоўся да двару.
У свой час пры дзяржаўным двары ззяў Фёдар Поўны, а цяпер амаль не бачна яго. Хаця ён так стараўся, быў на розных тэлевізійных эфірах, фактычна заклікаў галасаваць за Лукашэнку.
«НН»: У царкоўным асяродку да Гаўрыілы як ставяцца?
АШ: Ніякай павагі да яе няма. Ды і раней не было. Яна там з катом вазілася, ледзь не кананізавала яго. Чалавек прыходзіў у манастыр і перш за ўсё з Пушком знаёміўся. Гэта заўсёды была камедыя.
«НН»: Але тады гэта міла было.
АШ: Міла, хаця і па-дурацку. А цяпер гэта ўжо трагікамедыя. Горка глядзець, як яна апраўдвае гвалт, шануе амапаўцаў.
Да Антонія, Веніяміна раней добра ставіліся, а пра Гаўрыілу ніколі пазітыўных водгукаў не чуў.
«Карацелі павінны панесці адказнасць за свае ўчынкі, але не ў выглядзе помсты»
«НН»: У школах з гэтага года ўвялі факультатыў ад праваслаўнай царквы. Вы падтрымліваеце ідэю?
АШ: Гэта вельмі тонкая справа. Трэба паглядзець, як у іншых краінах робіцца. Акуратна падаваць усё, каб не атрымалася, што дзецям абрыдне рэлігія і будзе адваротны эфект, яны не змогуць для сябе яе потым адкрыць, рэлігія будзе асацыявацца з простым прадметам у школе.
Пры гэтым у любым выпадку трэба, каб вучні маглі выбіраць рэлігію ці канфесію, якая будзе выкладацца, ці наогул нерэлігійны курс агульнаэтычнага накірунку.
Калі ж факультатыў толькі ад праваслаўнай царквы, то гэта ўжо няроўнасць і не адпавядае прынцыпам аддзялення царквы ад дзяржавы.
А ў нас па сутнасці спроба зрабіць нават не рэлігійную адукацыю, а ідэалагічнае выхаванне ў нейкай псеўдарэлігійнай абгортцы, дзеля большай легітымізацыі і сакралізацыі рэжыму. І царква проста выкарыстоўваецца для гэтай бруднай справы.
«НН»: Як захоўваць веру, калі пануе несправядлівасць?
АШ: Гэта заўсёды было так. Яшчэ Ісус Хрыстос казаў: «Мяне гналі, і вас будуць гнаць». Хрысціян свет не заўсёды апладысментамі прымае.
У хрысціян самымі святымі лічыліся мучанікі — сведкі сваёй веры, якія не адступіліся, нягледзячы на тое што гэта пагражала іх жыццю. З вядомых царкоўных дзеячаў, напрыклад, Іаан Златавуст, якога калісьці царква разам з дзяржавай пераследавала і адправіла ў ссылку, дзе ён загінуў.
«НН»: Але ўсведамленне, што ты мучанік, не вельмі дапамагае пражываць тут і зараз.
АШ: Калі чалавек ведае, што робіць праўду, ён сябе цвёрда адчувае, не баіцца. Гэта можа выяўляцца не толькі ў рэлігійным кантэксце.
Калі чалавек не сумняецца, што ён на правільным баку, ён мацнейшы, яму лягчэй усё перанесці.
«НН»: Вы якія радкі Бібліі ў гэтыя дні часцей згадваеце?
АШ: Словы Ісуса Хрыстоса пра тое, як будзе выконвацца апошні суд.
Што будуць падзелены людзі і адным ён скажа: «Прыйдзіце, благаславёныя Айца майго, прыміце ў спадчыну царства, угатаванае вам ад стварэння свету: бо быў галодны я, і вы далі мне есці; быў сасмяглы, і вы напаілі мяне; быў падарожны, і вы прынялі мяне; быў голы, і вы адзелі мяне; быў хворы, і вы адведалі мяне; у цямніцы быў, і вы прыйшлі да мяне».
А іншым скажа: «Ідзіце ад мяне, праклятыя, у агонь вечны, угатаваны д’яблу і анёлам яго: бо быў галодны я, і вы не далі мне есці; быў сасмяглы, і вы не напаілі мяне; быў прышлы, і не прынялі мяне; быў голы, і не адзелі мяне; быў хворы і быў у цямніцы, і вы не адведалі мяне».
І тыя, і іншыя спытаюць: «Госпадзі, калі мы бачылі цябе галоднага, альбо сасмяглага, альбо прышлага, альбо голага, альбо хворага, альбо ў цямніцы, і не паслужылі табе?» Тады скажа ім у адказ: «Праўду кажу вам: таго, што вы не зрабілі аднаму з гэтых меншых, мне не зрабілі».
І зараз, калі царква адмаўляецца падтрымліваць людзей, якія трапілі ў турмы, пакутуюць, яна фактычна адварочваецца ад самога Хрыста. Можна колькі заўгодна крычаць «Памілуй нас!», але ўсё правяраецца на справах. Царква ў вышэйшых асобах адраклася ад Бога, можна сказаць.
«НН»: У Бібліі ёсць наратыў пра «падставіць другую шчаку». Ці павінны мы ўсё прабачыць — уладам, міліцыі?
АШ: Гэта справа асабістая. Памятаеце, на Папу Рымскага быў замах на жыццё і ён пасля дараваў гэтаму чалавеку? Але гэта не значыць, што мы павінны беззаконне дазваляць. У грамадстве будзе тады непарадак. Каб жыць спакойна, людзі павінны адчуваць, што дзяржава падтрымлівае справядлівасць. Карацелі павінны панесці адказнасць за свае ўчынкі.
Не ў выглядзе помсты — у грамадстве павінна быць упэўненасць, што зло будзе ізалявана, а для тых, хто яго рабіў, непазбежныя пэўныя наступствы. Але сам чалавек мае шанец пакаяцца, стаць лепшым.
Наша хрысціянская любоў да ворагаў гэта якраз надзея на тое, што пакуль чалавек жыве, у ім жыве і іскра божая, і праз яе Бог здольны цалкам абнавіць чалавека, павярнуць яго да сябе. І калі злачынец стане на гэты шлях выпраўлення, мы не толькі павінны яго прабачыць, але ён для нас зноў нараджаецца, як брат у Хрысце.
