Гігін: Казахстан паказаў, што не варта гнаць коней з транзітам улады
Вадзім Гігін, адзін з вядучых ідэолагаў лукашэнкаўскага рэжыму — на сёння ён кіраўнік таварыства «Веды» — на старонках «СБ» выклаў сваё бачанне, чаму ўспыхнуў Казахстан — «краіна, якая, здавалася, у гэтым неспакойным свеце проста выпраменьвала стабільнасць і супакаенне».
У Алматы 4 студзеня дэманстранты не проста ўступілі ў сутычкі з паліцыяй, а здолелі адабраць зброю. Фота Ройтэрз.
«Как такое могло произойти?» — выносіць у загаловак лукашэнкаўскае выданне.
Найперш, на думку гісторыка Гігіна, эканамічная прычына хваляванняў хаваецца ў тым, што газа- і нафтаздабыўныя раёны недаатрымоўвалі фінансаванне для развіцця інфраструктуры, і гэта абвастрыла ў грамадстве пытанне аб справядлівасці размеркавання атрыманых даходаў. Гігін не адмаўляе, што агульная незадаволенасць таксама ўзмацняецца татальнай карупцыяй, «замяшанай на векавых кланавых і родаплемянных традыцыях, якія не змагла разбурыць нават савецкая ўлада».
Гігін крытыкуе палітычную сістэму Казахстана, якая склалася пасля арганізаванага Назарбаевым транзіту ўлады, на думку Гігіна, «няўдалага». «Такаеў не стаў дэкаратыўнай фігурай», — адзначае Гігін. Сур’ёзныя, не дэкаратыўныя паўнамоцтвы Такаева прывялі да таго, што ў краіне сфарміраваліся два цэнтры кіруючай групы, у выніку чыноўнікі і сілавікі спрытна лавіравалі паміж імі, каб атрымаць болей паўнамоцтваў і рэсурсаў ад кожнага з іх — гэта і падтачыла маналіт улады.
Аляксандр Лукашэнка падчас саміта СНД у Пецярбурзе. 29 снежня 2021 года. Скрыншот з відэа.
Гігін бачыць і ўплыў пандэміі ў сваім аналізе сітуацыі ў Казахстане. На ягоную думку, калі ўвесь свет ахоплены посткавіднымі пратэстамі, а Казахстан адным з першых увёў жорсткі каранцін, гэта не магло не адбіцца на настроях у грамадстве, бо такія меры ўдарылі па малым і сярэднім казахскім бізнэсе, робіць выснову аўтар.
Асаблівую ролю ў казахскіх пратэстах Гігін адводзіць крыміналітэту, які скарыстаўся з сітуацыі нявызначанасці ў краіне. Тут Гігін паўтарае таксама прапагандысцкія клішэ аб нібыта ролі крыміналу ў атачэнні Сяргея Ціханоўскага.
Выводзіць Гігін і схему ўплыву Захаду на падзеі ў Казахстане. На думку Гігіна, у выпадку Казахстана ЗША і Еўропа пайшлі па складаным шляху — праз замежны капітал зрабілі краіну залежнай ад яго. У краіне было зарэгістравана амаль 30 тысяч замежных кампаній, а доля амерыканскіх і еўрапейскіх карпарацый у нафтаздабычы Казахстана перавышала 40 працэнтаў. Гэта прывяло да таго, што сфарміравалася праслойка чыноўнікаў і бізнэсоўцаў, наўпрост залежных ад замежнікаў.
Узгадвае Гігін і няўрадавыя арганізацыі і СМІ — структуры, якія адыгрываюць вялікую ролю ва ўсіх перадавых краінах свету. На яго ж думку, дзейнасць 17 тысяч актыўных зарэгістраваных грамадскіх арганізацый і фондаў сталі перадумовай «каляровай рэвалюцыі» і сфарміравалі ў грамадзянскай супольнасці падвойную лаяльнасць, якая якраз цяпер і праявілася. А танальнасць матэрыялаў казахскай рэдакцыі Радыё «Свабода» (якая фінансуецца Вашынгтонам, звяртае ўвагу гісторык) не пакідае сумненняў у тым, што «казахстанскія ўлады, мякка кажучы, з'яўляюцца мішэнню для пастаяннай і нічым не стрыманай крытыкі, якая часам пераходзіць у адкрытае цкаванне».
Навука падзей у Казахстане ў тым, піша Гігін, што трэба асцярожнасць пры правядзенні канстытуцыйных рэформаў. «Не варта захапляцца прыгожымі схемамі, а любыя хітрыя мадэлі транзіту могуць абярнуцца самымі сумнымі наступствамі», — падсумоўвае ён.
