«Казаць, што мы ўсе памром, — дакладна няправільна». Эксперт пра магчымыя наступствы ядзернай вайны
Пасля таго як украінская армія адкінула расіян ад Кіева і Харкава, у Маскве загаварылі пра атамны ўдар. «Наша Ніва» спыталася ў хіміка, якія могуць быць наступствы такога ўдару і як мiнімізаваць шкоду для здароўя, калі словы расійскіх прапагандыстаў пяройдуць у дзеянне.
Дзе ні хавайся — у эпіцэнтры шанцаў выжыць няма
Гаворачы пра ядзерную зброю, хімік, эксперт па радыяцыйнай, хімічнай і біялагічнай бяспецы Cяргей Бесараб падзяляе яе на тактычную (ад соцень тон да некалькіх кілатон) і стратэгічную (магутнейшую за некалькі кілатон).
Cяргей Бесараб — хімік, эксперт па радыяцыйнай, хімічнай і біялагічнай бяспецы
Пад першай разумеюцца артылерыйскія снарады малой магутнасці, кшталту амерыканскай Davy Crockett M388. Такімі снарадамі можна стрэліць са звычайнай гарматы. Яны ляцяць як звычайны снарад з далёкасцю да 50—70 кіламетраў. Эпіцэнтр выбуху — каля 1—3 кіламетраў.
«У тых, хто будзе знаходзіцца ў эпіцэнтры, шанцаў выжыць няма, дзе б яны ні хаваліся. Праз велізарную тэмпературу, дзясяткі і сотні тысяч градусаў, усё вакол пераплаўляецца ў шкло. Цягам дня загіне яшчэ 20—30% чалавек, якія знаходзіліся блізка ад эпіцэнтра», — тлумачыць маштаб эксперт.
Чым далей ад эпіцэнтра, тым больш шанцаў выжыць у людзей. Ужыванне снарадаў малой магутнасці не прынясе амаль ніякай імгненнай шкоды тым, хто знаходзіцца за некалькі дзясяткаў кіламетраў ад выбуху. Адзінае, што там пагражае, — радыеактыўнае забруджванне.
Зоны дзеяння ад ядзернай зброі можна падзяліць такім чынам:
— эпіцэнтр (усе фактары адразу, плюс велізарныя тэмпературы і ціск);
— выбуховая хваля;
— светлавое выпраменьванне — інфрачырвонае, ультрафіялетавае;
— пранікаючая радыяцыя вялізарнай інтэнсіўнасці;
— радыяцыйнае забруджванне, як пасля выбуху на АЭС — радыеактыўныя пыл і ападкі.
«Для тых, хто не знаходзіцца ў эпіцэнтры і блізу яго, наступствы будуць такімі самымі, як ад аварыі на атамнай станцыі. Галоўнае адрозненне тут толькі ў тым, што колькасць шкодных выкідаў будзе значна меншай у параўнанні з выкідамі пры выбуху на ЧАЭС.
Ад удараў стратэгічнай зброяй (ракетамі) разбурэнняў будзе значна больш. Такія ракеты з ядзернымі боегалоўкамі можна пускаць як са звычайных ЗРУ, так і з падлодак. Іх магутнасць у сярэднім складае 100—150 кілатон. Маштабы разбурэнняў і наступствы моцна залежаць ад гэтых паказчыкаў», — адзначае эксперт.
Адзін стрэл — і Мінска няма
Сяргей Бесараб зрабіў мапы з разлікамі таго, да якіх наступстваў могуць прывесці ўдары ракетамі магутнасцю 300 кілатон па буйных гарадах Беларусі і Расіі.
«Такі ўдар па цэнтры Мінска — гэта смерць для ўсяго горада. У цэнтральнай частцы людзі загінуць адразу, усе астатнія ў межах МКАД — цягам аднаго-двух дзён.
Гаворачы пра наступствы для тых, хто знаходзіцца за 100 і болей кіламетраў ад пункту ядзернага ўдару, то ўзровень радыеактыўнага забруджвання, як і ў выпадку з аварыяй на АЭС, будзе залежаць ад кірунку ветру і месца выпадзення ападкаў. Прадказаць, які менавіта рэгіён, што знаходзіцца побач з месцам выбуху, пацерпіць больш, немагчыма».
Рэспіратар, ёд і дажджавік
На выпадак ужыцця ядзернай зброі Cяргей Бесараб раіць усім прытрымлівацца простых правіл засцярогі.
«Аэразолі ад выбуху (найбольш лятучы — ёд-131) у асноўным трапляюць у арганізм чалавека праз органы дыхання, таму ўсім трэба мець камплекты аэразольных рэспіратараў класу FFP3.
Адразу пасля з’яўлення інфармацыі пра ядзерны выбух у нашай краіне ці адной з суседніх трэба зрабіць ёдную прафілактыку: прыняць іадзід калію ці іншы прэпарат са стабільным ёдам. Гэта не дазволіць радыеактыўнаму ёду патрапіць у шчытападобную залозу чалавека і апрамяніць яе радыяцыяй. Прычым зрабіць гэта трэба як мага хутчэй, не чакаючы, пакуль вецер разнясе шкодныя аэразолі.
Таксама ў такой сітуацыі трэба намагацца ўжываць у ежу толькі тыя прадукты, якія былі герметычна запакаваныя і вырабленыя да моманту ядзернай атакі. Тое самае тычыцца і напояў», — раіць эксперт.
Апроч гэтага, трэба трымаць усе вокны і дзверы максімальна шчыльна зачыненымі і максімальна скараціць час знаходжання на адкрытым паветры. У выпадках калі вам трэба выходзіць з будынка, эксперт раіць апранаць касцюмы хімабароны, а пры іх адсутнасці — поліэтыленавыя накідкі (дажджавікі), якія можна лёгка памыць ці проста ўтылізаваць.
Ядзерную вайну павінен спыніць здаровы сэнс
Разважаць пра магчымасць ужывання ядзернай зброі ў гэтай вайне бессэнсоўна, але, на думку хіміка, ёсць два фактары, якія сведчаць пра тое, што сцэнар поўнамаштабнай ядзернай вайны малаімаверны.
«Па-першае, мусіць перамагчы здаровы сэнс, бо ўжыванне ядзернай зброі — гэта поўнае вар’яцтва. І нават калі Расія нанясе такі ўдар, то наўрад ці нехта наважыцца ўжыць ядзерную зброю ў адказ, таму гаварыць пра тое, што будзе ядзерная вайна ў сусветных маштабах і мы ўсе памром — дакладна нельга.
Бо ў выпадку масіўных абстрэлаў ядзернай зброяй свет прыйдзе да таго, што надыдзе гэтак званая ядзерная зіма. Прамяні сонца не змогуць прабівацца скрозь пыл і дым, які ўтворыцца ў выніку пажараў. Ядзерная зіма выкліча страшэнны неўраджай. Мільёны людзей памруць менавіта ад голаду», — разважае эксперт.
Другі фактар, які можа моцна паўплываць на ход падзей, — гэта баяздольнасць расійскай арміі.
«Каб ядзерная зброя заставалася ў працоўным стане, яе трэба рэгулярна абслугоўваць. Бо адбываецца дэградацыя плутонію, з часам ён пераўтвараецца ў амерыцый, пасля чаго пачатак ядравай рэакцыі дзялення немагчымы з-за немагчымасці дасягнення крытычнай масы зараду. Гэта «амерыцыевае атручванне плутонію». Праз гэтыя працэсы боегалоўкі на вялікіх снарадах трэба мяняць кожныя 10—15 гадоў, а на малых боепрыпасах — раз на 5 гадоў.
Наколькі мне вядома ад расійскіх калег, прынамсі ў мірныя часы гэтага не рабілі. Таму ўзнікае вялікае пытанне, ці сапраўды расійская ядзерная зброя знаходзіцца ў боегатовым стане», — кажа навуковец.
Сыходзячы з гэтага, мы можам сутыкнуцца з сітуацыяй, калі Расія сапраўды запусціць такую ракету, але яна не выбухне. Гэта таксама нанясе пэўную шкоду, бо так ці інакш атрымліваецца «брудная бомба», накшталт «Рудога лесу» каля ЧАЭС, які забруджаны плутоніем з рэактара. Але маштаб забруджвання будзе значна меншы, чым у выпадку, калі б бомба спрацавала і адбыўся ядзерны выбух.
Супрацьпаветраная абарона не дапаможа
«У той жа час дакладна вядома, што амерыканцы трымаюць сваю зброю ў баяздольным стане. У іх менш сакрэтнасці ў гэтых пытаннях. Яны робяць справаздачы з нагоды замены боегаловак і іх утылізацыі. Але здаровы сэнс не дазволіць ім іх выкарыстоўваць», — лічыць навуковец.
Пры гэтым, ніякая сістэма СПА не абароніць ад такога кшталту ўдараў. Па словах эксперта, прынамсі стратэгічная ядзерная зброя мае так званы рэжым «не зачапі». У выпадку калі ракета СПА трапіць у такую ракету, ядзерны выбух усё адно адбудзецца.
«Пры падрыве ядзернай бомбы ў паветры на вышыні 1—2 км маштабы разбурэнняў і распаўсюд шкодных рэчываў будзе мацнейшым за выбух на зямлі, таму збіваць такія ракеты ў большасці выпадкаў шкодна. Калі толькі не збіць яе недзе над пустыняй ці ў адкрытым моры».
